Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, ο «Ένοχος μιας μεγάλης αθωότητας» της Ελλης Φιλοκύπρου προτείνει μια νέα ανάγνωση του έργου τού πιο ενοχικού από τους ποιητές της γενιάς του. Δεν είναι απλώς υμνωδός της Αριστεράς ή ποιητής της ήττας, αλλά μεταγράφει το τραύλισμα μιας ολόκληρης εποχής.
Ο ποιητής της χιλιοτραγουδισμένης Δραπετσώνας (μελοποιημένης από τον Μ. Θεοδωράκη) έχει έως τώρα κριθεί κάπως μονόπαντα, με κριτήρια πτήσης ή πτώσης: είτε ως υμνωδός της Αριστεράς είτε ως εκφραστής του υπαρξιακού αδιεξόδου μιας γενιάς ηττημένης – εκδοχές που, στην απολυτότητά τους, τον αδικούν. Η μελέτη της Ελλης Φιλοκύπρου προτείνει την επανεξέταση (και συνεξέταση) του ποιητικού του κόσμου ως ενιαίου συνόλου που αρμολογεί τις διακυμάνσεις, τις ευαισθησίες και τις ανησυχίες ενός τεχνίτη του λόγου σε καιρούς μεγάλων ανακατατάξεων, όπως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Ο ίδιος ο Λειβαδίτης παραπέμποντας στη διαρκή εγρήγορση αυτών των λεπταίσθητων πλασμάτων διευκρινίζει: «κι οι ποιητές κοιμούνται σαν τους κλέφτες, με το αυτί τεντωμένο στην άγνωστη λέξη».
Ο ποιητής της χιλιοτραγουδισμένης Δραπετσώνας (μελοποιημένης από τον Μ. Θεοδωράκη) έχει έως τώρα κριθεί κάπως μονόπαντα, με κριτήρια πτήσης ή πτώσης: είτε ως υμνωδός της Αριστεράς είτε ως εκφραστής του υπαρξιακού αδιεξόδου μιας γενιάς ηττημένης – εκδοχές που, στην απολυτότητά τους, τον αδικούν. Η μελέτη της Ελλης Φιλοκύπρου προτείνει την επανεξέταση (και συνεξέταση) του ποιητικού του κόσμου ως ενιαίου συνόλου που αρμολογεί τις διακυμάνσεις, τις ευαισθησίες και τις ανησυχίες ενός τεχνίτη του λόγου σε καιρούς μεγάλων ανακατατάξεων, όπως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Ο ίδιος ο Λειβαδίτης παραπέμποντας στη διαρκή εγρήγορση αυτών των λεπταίσθητων πλασμάτων διευκρινίζει: «κι οι ποιητές κοιμούνται σαν τους κλέφτες, με το αυτί τεντωμένο στην άγνωστη λέξη».
Το βιβλίο της Ελλης Φιλοκύπρου χωρίζεται σε εννέα ενότητες με διπλούς τίτλους: αφενός προτάσσονται επιγραμματικοί στίχοι του ποιητή από το σύνολο του έργου του ως δείκτες πορείας, αφετέρου οι κεφαλίδες που έπονται δηλώνουν την πρόθεση της μελετήτριας να παρακολουθήσει συνδυαστικά τους θεματικούς πυρήνες αυτής της ποιητικής περιπέτειας, ανεξάρτητα σχεδόν από τη γενετική διαδικασία και τη συνήθη γραμματολογική διάταξη· εδώ, αναγνωρίζεται μεν η διαστρωματωμένη έκταση του έργου, αλλά επιλέγεται η διαρκής μετατόπιση, μια κίνηση μπρος – πίσω, από τις πρώτες έως τις ύστερες φάσεις του, προκειμένου να αναδειχθεί η ανατροφοδότηση, η εσωτερική διεργασία που συντελείται στους βασικούς θυλάκους αυτού του ιδιοπρόσωπου λόγου (Ο ακυρωμένος χρόνος, Ο ανεξιχνίαστος εαυτός, Η αμφίβολη λύτρωση, Η διπλή πραγματικότητα, Το διασπασμένο υποκείμενο, Η ατελέσφορη ύπαρξη, Η επικίνδυνη αναζήτηση, Η καταξίωση του ανεκπλήρωτου, Ο δισυπόστατος λόγος). Η μελέτη ολοκληρώνεται με εμβριθή βιβλιογραφικό οδηγό και ευρετηριακούς καταλόγους.
Η ποιητική του Λειβαδίτη συναντά κατά σημεία τις τροχιές ομοτέχνων του.
Η Φιλοκύπρου εντοπίζει και παραθέτει αρκετές περιπτώσεις στίχων του που δυνητικά διαλέγονται με σκηνοθεσίες του Εγγονόπουλου, του Αναγνωστάκη, του Αλεξάνδρου, του Σινόπουλου, του Καρυωτάκη και, βέβαια, του Ρίτσου.
Ωστόσο, η υπαρξιακή αγωνία, η ξενότητα του εαυτού, η ενοχή της αθωότητας, η αιχμαλωσία σε μια ζωή ερήμην, η μελέτη θανάτου που σφραγίζουν δραματικά (ενίοτε και μελοδραματικά) την ποίηση του Λειβαδίτη και οξύνουν την κραυγή του, συνιστούν το συμπαγές κράμα της ταυτότητάς του.
Διχασμένος σε θύτη και θύμα, σε απολογητή και κατήγορο, σε δρων πρόσωπο και παρείσακτο, ο ποιητής μετασχηματίζει συνεχώς τις αντιφάσεις και τις ασυμβατότητες σαν αδέξιος θαυματοποιός που παίζει με όνειρα και εφιάλτες:
«Α, εσύ δεν είδες ποτέ το ίδιο σου το χέρι να σε σημαδεύει αλύπητα
απ’ το βάθος των περασμένων».
απ’ το βάθος των περασμένων».
Λίζυ Τσιριμώκου
ΤΑ ΝΕΑ, 13/04/2013
ΤΑ ΝΕΑ, 13/04/2013
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου