Ενα χωριό – αληθινό παραμύθι. Δύο καταφύγια για άγρια ζώα. Τρία θεόρατα βουνά φορτωμένα θρύλους και ιστορία. Τέσσερις λίμνες καθεμιά με τη δική της προσωπικότητα. «Σαν εμάς δεν έχει!» κραυγάζουν οι Βλάχοι του Νυμφαίου. Και την αλήθεια τους οικειοποιείται δίκαια ολόκληρη η περιοχή του Αμυνταίου!
Παραμύθια Απ' την ώρα που πατάς το πόδι σου εδώ, παραμύθια ακούς. Για πηγάδια που έμειναν ανοιχτά και πλημμύρισαν τους κάμπους, για νεράιδες που ξελόγιασαν ανυποψίαστα παλικάρια, για νύφες που έπνιξαν πεθερές, για χωριά που αναστήθηκαν απ' τις στάχτες τους, για αρκούδες- χορεύτριες που σώθηκαν απ' τον χαλκά και το ντέφι, για νάρκες μες στις οξιές και υπόγειες διαβάσεις που διασχίζουν ολόκληρα βουνά κι έκρυψαν μακεδονομάχους.
Το Νυμφαίο το ξέρουν ως κι οι πέτρες πια. Καλά, ατυχής η παρομοίωση, αφού οι πέτρες το ξέρουν πρώτες και καλύτερες - το κοσμούν απ' άκρη σ' άκρη. Τι μπορείς να φανταστείς που να μην είναι πέτρινο; Μη χάνεις τον χρόνο σου, όλα πέτρινα είναι.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια νύφη που κακοπερνούσε από την πεθερά της, της έψηνε το ψάρι στα χείλη λέει. Είδε κι απόειδε η κοπέλα και μια μέρα που οι άντρες έλειπαν στα χωράφια κλείδωσε την πεθερά της σε ένα δωμάτιο, άνοιξε όλες τις βρύσες του σπιτιού και ανέβηκε στο Βίτσι να κρυφτεί. Οταν οι άντρες γύρισαν αντίκρισαν τη... λίμνη Ζάζαρη και πάνω στο βουνό το Νυμφαίο...
Καλά τα τοπικά παραμύθια μα όταν αντικρίσεις τη Ζάζαρη δικά σου παραμύθια θα πλέξεις. Καλαμιώνες κόντρα στο φως, απόκοσμοι βαρκάρηδες που αναδύονται μέσα απ' την πρωινή ομίχλη, η ψαλμωδία του παπά απ' το κοντινότερο χωριό που δεν το βλέπεις, ένα καθησυχαστικό χλιμίντρισμα απ' τον μικρό λόφο, ένα τιτίβισμα πάνω από το κεφάλι σου.
Ενα χωριό – αληθινό παραμύθι. Δύο καταφύγια για άγρια ζώα. Τρία θεόρατα βουνά φορτωμένα θρύλους και ιστορία. Τέσσερις λίμνες καθεμιά με τη δική της προσωπικότητα. «Σαν εμάς δεν έχει!» κραυγάζουν οι Βλάχοι του Νυμφαίου. Και την αλήθεια τους οικειοποιείται δίκαια ολόκληρη η περιοχή του Αμυνταίου!
Η Χειμαδίτιδα με τα σύγχρονα, μόνιμα «χειμαδιά» της
Παραμύθια Απ' την ώρα που πατάς το πόδι σου εδώ, παραμύθια ακούς. Για πηγάδια που έμειναν ανοιχτά και πλημμύρισαν τους κάμπους, για νεράιδες που ξελόγιασαν ανυποψίαστα παλικάρια, για νύφες που έπνιξαν πεθερές, για χωριά που αναστήθηκαν απ' τις στάχτες τους, για αρκούδες- χορεύτριες που σώθηκαν απ' τον χαλκά και το ντέφι, για νάρκες μες στις οξιές και υπόγειες διαβάσεις που διασχίζουν ολόκληρα βουνά κι έκρυψαν μακεδονομάχους.
Κι αν δεν είναι όλα εντελώς παραμύθια, ως τέτοια ακούγονται. Τουλάχιστον απ' τα χείλη των ντόπιων γιαγιάδων. Μπλέκονται οι μύθοι και τα γεγονότα τόσο πολύ που ούτε εκείνες δεν ξέρουν πια ποιες είναι οι αλήθειες.
Είναι αλήθεια, πώς να το κάνουμε: Σαν το Νυμφαίο δεν έχει!
Το ωραιότερο παραμύθι αφορά τις λίμνες. Λένε λοιπόν πως μια φορά κι έναν καιρό εκεί που βρίσκεται σήμερα η λίμνη Βεγορίτιδα ήταν ένα πηγάδι. Ηξεραν οι άνθρωποι πως κάθε που έπαιρναν νερό έπρεπε να το σφραγίζουν καλά, μην τυχόν και ξεχειλίσει, μα ένα βράδυ ένα κορίτσι φοβισμένο από τα ξωτικά έφυγε βιαστικά ξεχνώντας το ανοιχτό. Ο κάμπος πλημμύρισε κι οι ντόπιοι αντίκρισαν το επόμενο πρωί τη λίμνη Βεγορίτιδα.
Το ωραιότερο παραμύθι αφορά τις λίμνες. Λένε λοιπόν πως μια φορά κι έναν καιρό εκεί που βρίσκεται σήμερα η λίμνη Βεγορίτιδα ήταν ένα πηγάδι. Ηξεραν οι άνθρωποι πως κάθε που έπαιρναν νερό έπρεπε να το σφραγίζουν καλά, μην τυχόν και ξεχειλίσει, μα ένα βράδυ ένα κορίτσι φοβισμένο από τα ξωτικά έφυγε βιαστικά ξεχνώντας το ανοιχτό. Ο κάμπος πλημμύρισε κι οι ντόπιοι αντίκρισαν το επόμενο πρωί τη λίμνη Βεγορίτιδα.
Στην πραγματικότητα, εδώ βρισκόταν τα πολύ πολύ παλιά χρόνια μια τεράστια λίμνη, η Εορδαία. Φαντάσου ότι είχε έκταση 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και βάθος 250 μέτρα. Τα... σκόρπια κομμάτια νερού που έμειναν είναι σήμερα οι λίμνες της Φλώρινας. Η μεγάλη Βεγορίτιδα, η αλλόκοτη Πετρών, η μελαγχολική Χειμαδίτιδα και η φωτογενής Ζάζαρη. Αδελφές λίμνες είναι, επικοινωνούν δηλαδή μέσα από ένα σύστημα τάφρων, μα καμία ομοιότητα δεν έχουν μεταξύ τους, ούτε και θυμίζουν σε τίποτα τις γειτονικές Πρέσπες.
Τάκης Βογλίδης και υιός θα σε μυήσουν στα μυστικά της Ζάζαρης
Το μοναδικό κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελούν σημαντικούς βιότοπους για τα πουλιά, φιλοξενούν πολλά είδη ψαριών και είναι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000. Πάνω από τις πρώτες υψώνεται το Καϊμάκτσαλαν, πάνω από τις δεύτερες το Βίτσι. Στο πρώτο είναι ο Αγιος Αθανάσιος, στην Πέλλα, στο δεύτερο το Νυμφαίο.
Το μοναδικό κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι αποτελούν σημαντικούς βιότοπους για τα πουλιά, φιλοξενούν πολλά είδη ψαριών και είναι ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000. Πάνω από τις πρώτες υψώνεται το Καϊμάκτσαλαν, πάνω από τις δεύτερες το Βίτσι. Στο πρώτο είναι ο Αγιος Αθανάσιος, στην Πέλλα, στο δεύτερο το Νυμφαίο.
Αρκούδες και πέτρα
Το Νυμφαίο το ξέρουν ως κι οι πέτρες πια. Καλά, ατυχής η παρομοίωση, αφού οι πέτρες το ξέρουν πρώτες και καλύτερες - το κοσμούν απ' άκρη σ' άκρη. Τι μπορείς να φανταστείς που να μην είναι πέτρινο; Μη χάνεις τον χρόνο σου, όλα πέτρινα είναι.
Νιβεάστα ονομάστηκε το 1385 όταν κτίστηκε, που θα πει Νύμφη, Αθέατη ή ο τόπος όπου μένει το χιόνι. Κι αυτή η Νιβεάστα στα 1.346 υψόμετρο έλαμψε για δύο αιώνες (17ος-19ος) ως κορυφαίο κέντρο αργυροχρυσοχοΐας ενώ οι κάτοικοί του έμειναν στην ιστορία ως φημισμένοι έμποροι, Βλάχοι γαρ (που θα πει πεισματάρηδες, καπάτσοι και πολλά άλλα σχετικά).
Οι πόλεμοι που ακολούθησαν το ερήμωσαν εντελώς, μα κάπου στη δεκαετία του '80 οι κάτοικοί του αποφάσισαν να το ξαναστήσουν και ως Βλάχοι δεν θα μπορούσαν να αποτύχουν. Είχε το τυχερό χωριό μέσα στους Βλάχους του βέβαια και δύο ανθρώπους «κλειδιά». Νίκος Μέρτζος και Γιάννης Μπουτάρης εξασφάλισαν με τις γνωριμίες τους κονδύλια και γρήγορα γρήγορα δημιουργήθηκε το ωραιότερο χωριό της Ελλάδας ή ένα από τα ωραιότερα τουλάχιστον.
Παλιά αρχοντικά αναστηλώθηκαν, καινούργια κτίστηκαν καθ' ομοίωσίν τους, καλντερίμια στρώθηκαν, οι περίφημες στέγες από λαμαρίνα που δεν κρατούν το χιόνι τοποθετήθηκαν, καλώδια υπογειοποιήθηκαν, Νίκειος Σχολή και Αγιος Νικόλαος αναστηλώθηκαν.
Σκλήθρο, κάμπος, ως και το χιονισμένο Ασκιο φαίνονται από τον δρόμο προς το Νυμφαίο
Ηρθε κόσμος να τα δει, ήρθαν και στήθηκαν και ξενώνες να χάνεις τον αριθμό και ταβέρνες και καφέ.Ελεγαν που έλεγαν οι Βλάχοι «σαν εμάς δεν έχει» όπως σημαίνει το άλλο παλιό όνομα του χωριού, Νέβεσκα, ε, το απέδειξαν κιόλας. Ε, πες μου τώρα, είναι ή δεν είναι παραμυθένια ιστορία;
Ηρθε κόσμος να τα δει, ήρθαν και στήθηκαν και ξενώνες να χάνεις τον αριθμό και ταβέρνες και καφέ.Ελεγαν που έλεγαν οι Βλάχοι «σαν εμάς δεν έχει» όπως σημαίνει το άλλο παλιό όνομα του χωριού, Νέβεσκα, ε, το απέδειξαν κιόλας. Ε, πες μου τώρα, είναι ή δεν είναι παραμυθένια ιστορία;
Και το σκηνικό παραμυθένιο είναι. Χάρη και στην πλούσια φύση του Βιτσίου με τα δάση οξιάς και τις απίθανες χωμάτινες διαδρομές του. Χάρη και στο καταφύγιο της καφέ αρκούδας βέβαια που έφτιαξε ο Αρκτούρος. 12 αρκούδες χορεύτριες διασώθηκαν από τσίρκα κι αποσύρθηκαν εδώ σε μια έκταση 50 στρεμμάτων.
Στο παρατηρητήριο της λίμνης Πετρών
Η καθεμιά έχει το όνομά της και την ιστορία της που θα τα μάθεις στο κέντρο ενημέρωσης στη Νίκειο Σχολή μαζί με τη σπουδαιότητα και τις δράσεις για τη σωτηρία του είδους εν γένει. Φυσικά και υπήρξαν και οι γλώσσες που μίλησαν για «υπερβολές» των Νυμφιωτών, μα ποιο παραμύθι δεν έχει και τον κακό του λύκο;
Η καθεμιά έχει το όνομά της και την ιστορία της που θα τα μάθεις στο κέντρο ενημέρωσης στη Νίκειο Σχολή μαζί με τη σπουδαιότητα και τις δράσεις για τη σωτηρία του είδους εν γένει. Φυσικά και υπήρξαν και οι γλώσσες που μίλησαν για «υπερβολές» των Νυμφιωτών, μα ποιο παραμύθι δεν έχει και τον κακό του λύκο;
Σε ετούτο πάντως ως κι ο κακός ο λύκος φίλος έγινε, γιατί ο Αρκτούρος φρόντισε να ευαισθητοποιήσει για τη σωτηρία και του δεύτερου απειλούμενου θηλαστικού της Ελλάδας. Και έφτιαξε το καταφύγιό του σε 70 στρέμμ. έκταση όπου φιλοξενούνται πλέον 8 κακοποιημένα ζώα.
Προνομιακή η θέση του Αγ. Παντελεήμονα
Κι επειδή η γενικότερη δράση του Αρκτούρου έφερε αντιδράσεις από τους κτηνοτρόφους της περιοχής που έβλεπαν τα κοπάδια τους να χάνονται από τα άγρια ζώα, ο Αρκτούρος λειτούργησε και κέντρο αναπαραγωγής του ελληνικού ποιμενικού, του ιδανικού σκύλου για φύλαξη κοπαδιών από αρκούδες και λύκους, τον οποίον διαθέτει στους κτηνοτρόφους. Κι έτσι εξασφαλίζεται και η διατήρηση της φυλής. Ολα αυτά, τα του λύκου και του ποιμενικού, βρίσκονται στην Αγραπιδιά, κάτω στην πεδιάδα, εκεί που ξεκινά ένα άλλο παραμύθι.
Κι επειδή η γενικότερη δράση του Αρκτούρου έφερε αντιδράσεις από τους κτηνοτρόφους της περιοχής που έβλεπαν τα κοπάδια τους να χάνονται από τα άγρια ζώα, ο Αρκτούρος λειτούργησε και κέντρο αναπαραγωγής του ελληνικού ποιμενικού, του ιδανικού σκύλου για φύλαξη κοπαδιών από αρκούδες και λύκους, τον οποίον διαθέτει στους κτηνοτρόφους. Κι έτσι εξασφαλίζεται και η διατήρηση της φυλής. Ολα αυτά, τα του λύκου και του ποιμενικού, βρίσκονται στην Αγραπιδιά, κάτω στην πεδιάδα, εκεί που ξεκινά ένα άλλο παραμύθι.
Αλογα και χειμαδιά
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια νύφη που κακοπερνούσε από την πεθερά της, της έψηνε το ψάρι στα χείλη λέει. Είδε κι απόειδε η κοπέλα και μια μέρα που οι άντρες έλειπαν στα χωράφια κλείδωσε την πεθερά της σε ένα δωμάτιο, άνοιξε όλες τις βρύσες του σπιτιού και ανέβηκε στο Βίτσι να κρυφτεί. Οταν οι άντρες γύρισαν αντίκρισαν τη... λίμνη Ζάζαρη και πάνω στο βουνό το Νυμφαίο...
Τα παλιά χειμαδιά της Χειμαδίτιδας σχεδόν σχημάτιζαν οικισμό
Καλά τα τοπικά παραμύθια μα όταν αντικρίσεις τη Ζάζαρη δικά σου παραμύθια θα πλέξεις. Καλαμιώνες κόντρα στο φως, απόκοσμοι βαρκάρηδες που αναδύονται μέσα απ' την πρωινή ομίχλη, η ψαλμωδία του παπά απ' το κοντινότερο χωριό που δεν το βλέπεις, ένα καθησυχαστικό χλιμίντρισμα απ' τον μικρό λόφο, ένα τιτίβισμα πάνω από το κεφάλι σου.
Φωτογένεια. Καμία άλλη λέξη δεν μπορεί να χαρακτηρίσει αυτή τη λίμνη. Ποια φωτογένεια, θα μου πεις, μες στην ομίχλη που σκεπάζει κάθε πρωί όλη τη λεκάνη; Κι όμως. Εδώ το φως είναι μόνιμο. Κι η ένωσή σου με τη φύση παράξενα αισθητή. Μια σταλιά λίμνη είναι, μη φανταστείς, 1,7 τετρ. χλμ. μα όμορφη όσο λίγες.
Ας είναι καλά κάποιοι άνθρωποι σαν τον Τάκη Βογλίδη, που φρόντισαν να την αναδείξουν και να την αξιοποιήσουν με σεβασμό κι αγάπη. Εριξε ο Τάκης μερικά κανό στα νερά της, άφησε και τα άλογά του να καλπάζουν στις όχθες της, βάλθηκε να περπατά στο Βίτσι μαζεύοντας μανιτάρια, πήρε απ' το χέρι και τους φίλους του, πήρε κι απόφαση πως «η ζωή στη φύση κι η καλή παρέα» δεν συγκρίνονται με τίποτε άλλο και χωρίς να το καλοκαταλάβει έγινε επαγγελματίας.
Κι έχει τώρα η Ζάζαρη τρόπους να σε κρατήσει για μέρες. Ετσι αναπτύχθηκε και το Λιμνοχώρι, το μοναδικό χωριό που βρίσκεται στις όχθες της κι έχει πια και ξενώνες και ταβέρνες. Γύρω τριγύρω υπάρχουν διάφορα χωριά με διάφορα ενδιαφέροντα. Στα Βαλτόνερα ας πούμε βρίσκεται το πρωτότυπο μουσείο ξύστρας και σβήστρας της Δήμητρας Κουτσουρίδου, που παρά την ολική της τύφλωση συγκέντρωσε 8.514 ξύστρες και μπήκε στο βιβλίο Γκίνες. Σήμερα οι ξύστρες είναι πολύ περισσότερες αφού της στέλνουν από όλο τον κόσμο με εξέχον κομμάτι της συλλογής το ομοίωμα του Κολούμπια που της χάρισαν από τη ΝΑSΑ.
Στον Αετό υπάρχουν ωραίοι βυζαντινοί ναοί, διοργανώνεται η γιορτή πιπεριάς και ανάβει η μεγαλύτερη φωτιά τα Χριστούγεννα, το Σκλήθρο φημίζεται για τα περίφημα προστατευόμενα σκλήθρα και τις πατάτες του, στο διάσημο πετροχώρι Λέχοβο η ζωή κυλά μέσω πέτρινων καλντεριμιών και κορυφώνεται πλάι στον γεροπλάτανο και τον ναό του Αγίου Δημητρίου του 1812 που μαζί με την εκατόχρονη κρήνη και την Αστική Σχολή με τις σκαλιστές μορφές στα τόξα των παραθύρων σχηματίζουν ένα διατηρητέο τρίγωνο.
Η Βεγορίτιδα υπόσχεται και το ρομάντζο της!
Ωραία όλα αυτά μα πόσο να αντέξεις μακριά απ' το νερό; Δύο – τρία χιλιόμετρα δρόμου από το Λιμνοχώρι και μπαίνεις στον χωματόδρομο που κυκλώνει τη λίμνη Χειμαδίτιδα, σε έναν άλλον κόσμο για την ακρίβεια, πιο μελαγχολικό. Το λέει το όνομά της. Εδώ ξεχειμώνιαζαν νομάδες κτηνοτρόφοι, κτίζοντας κοντά στις όχθες τα χειμαδιά τους.
Ωραία όλα αυτά μα πόσο να αντέξεις μακριά απ' το νερό; Δύο – τρία χιλιόμετρα δρόμου από το Λιμνοχώρι και μπαίνεις στον χωματόδρομο που κυκλώνει τη λίμνη Χειμαδίτιδα, σε έναν άλλον κόσμο για την ακρίβεια, πιο μελαγχολικό. Το λέει το όνομά της. Εδώ ξεχειμώνιαζαν νομάδες κτηνοτρόφοι, κτίζοντας κοντά στις όχθες τα χειμαδιά τους.
Τον 18ο αιώνα όλα αυτά. Γιατί τώρα με τους καλαμιώνες και τα έλη που την περιβάλλουν χωριό δε
γίνεται να υπάρχει. Υπάρχουν όμως ψάρια. Αμέτρητα ψάρια. Που τραβούν τα πουλιά. Και τους ψαράδες. Μέχρι κι από τα Σκόπια έρχονται λέει ερασιτέχνες για ψάρεμα. Υπάρχουν και κτηνοτρόφοι, που συντηρούν την παράδοση, μόνιμοι όμως. Πού κέφι και ανάγκη για ανεβοκατεβάσματα, οι 4-5 που 'χουν τις στάνες τους εδώ ως το Λέχοβο και το Βαρικό πάνε, στα σπίτια τους, και το πρωί πάλι πίσω.
γίνεται να υπάρχει. Υπάρχουν όμως ψάρια. Αμέτρητα ψάρια. Που τραβούν τα πουλιά. Και τους ψαράδες. Μέχρι κι από τα Σκόπια έρχονται λέει ερασιτέχνες για ψάρεμα. Υπάρχουν και κτηνοτρόφοι, που συντηρούν την παράδοση, μόνιμοι όμως. Πού κέφι και ανάγκη για ανεβοκατεβάσματα, οι 4-5 που 'χουν τις στάνες τους εδώ ως το Λέχοβο και το Βαρικό πάνε, στα σπίτια τους, και το πρωί πάλι πίσω.
Και τώρα πώς θα πάμε για ψάρεμα; Λίμνη Ζάζαρη
Πόση ησυχία αντέχεις; Περισσότερη θα βρεις διασχίζοντας το νότιο τμήμα της, στα σύνορα με τον νομό Κοζάνης. Αν δεν σε πάρουν χαμπάρι τα σκυλιά των κτηνοτρόφων βέβαια και δεν ξέρεις πού να κρυφτείς!
Πόση ησυχία αντέχεις; Περισσότερη θα βρεις διασχίζοντας το νότιο τμήμα της, στα σύνορα με τον νομό Κοζάνης. Αν δεν σε πάρουν χαμπάρι τα σκυλιά των κτηνοτρόφων βέβαια και δεν ξέρεις πού να κρυφτείς!
Η νεράιδα κι οι πέτρες
Ο δρόμος που θα ακολουθήσεις είναι ο δρόμος του κρασιού. Του ξινόμαυρου για την ακρίβεια, της ποπόλκας όπως τη λένε οι ντόπιοι. Γιατί αν για κάτι φημίζεται το Αμύνταιο είναι πρώτα οι αμπελώνες του. Και μετά ο ατμοηλεκτρικός σταθμός.
Ο δρόμος που θα ακολουθήσεις είναι ο δρόμος του κρασιού. Του ξινόμαυρου για την ακρίβεια, της ποπόλκας όπως τη λένε οι ντόπιοι. Γιατί αν για κάτι φημίζεται το Αμύνταιο είναι πρώτα οι αμπελώνες του. Και μετά ο ατμοηλεκτρικός σταθμός.
«Περπατάω εις το δάσος όταν ο λύκος δεν είναι εδώ»; Μην είσαι και σίγουρος στα δάση του Βιτσίου
7.500 στρέμμ. αμπελώνων σε κυκλώνουν από παντού και 8 επισκέψιμα οινοποιεία σε περιμένουν και θα επισκεφτείς όσα μπορείς για να μάθεις: είναι το υψόμετρο που κάνει τη διαφορά; Το μικροκλίμα; Το έδαφος; «Ναι» θα σου πουν, «όλα αυτά» τα οποία καθορίζουν τα βουνά. Καϊμάκτσαλαν, Βίτσι, Βέρμιο και Ασκιο περιβάλλουν το οροπέδιο του Αμυνταίου δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες στα 650 υψόμετρο.
7.500 στρέμμ. αμπελώνων σε κυκλώνουν από παντού και 8 επισκέψιμα οινοποιεία σε περιμένουν και θα επισκεφτείς όσα μπορείς για να μάθεις: είναι το υψόμετρο που κάνει τη διαφορά; Το μικροκλίμα; Το έδαφος; «Ναι» θα σου πουν, «όλα αυτά» τα οποία καθορίζουν τα βουνά. Καϊμάκτσαλαν, Βίτσι, Βέρμιο και Ασκιο περιβάλλουν το οροπέδιο του Αμυνταίου δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες στα 650 υψόμετρο.
Πρώτα κάνεις στάση στο Ξινό Νερό για να δεις το ωραίο δημοτικό σχολείο που λειτούργησε ως νοσοκομείο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και να δοκιμάσεις το γνωστό τοις πάσι μεταλλικό νερό που πηγάζει και εμφιαλώνεται εδώ κι έπειτα κινείσαι ανατολικά.
Πινακίδες να σε κατευθύνουν δεν υπάρχουν μα σα να σε τραβάει το νερό φτάνεις εύκολα στον Αγιο Παντελεήμονα, στις όχθες της Βεγορίτιδας.Νεράιδα τη λένε οι ντόπιοι. Εσύ αν άνοιγες το παράθυρό σου κι έβλεπες 50 τετρ. χλμ. νερού να αστράφτουν κάτω από τρία βουνά (Ασκιο, Βέρμιο και Καϊμάκτσαλαν) πώς θα την έλεγες;
Είναι η μεγαλύτερη από τις 4 λίμνες μοιρασμένη σε νομούς Φλώρινας και Πέλλας κι ο δρόμος που την κυκλώνει περνά από τα χωριά Βέγορα, Μανιάκι, Φαράγγι, Περαία, Αρνισσα, πότε πάει πλάι στις όχθες της, πότε την αγναντεύει πανοραμικά, μα πάντα είναι σκέτη απόλαυση.
Οσες φορές κι αν την κυκλώσεις πάντως στον Αγ. Παντελεήμονα θα καταλήξεις. Με τα παλιά του σπίτια, τα καφενεία του, τις ταβέρνες και τους ξενώνες του, με τα ρακοκάζανά του, με την πλαζ όπου το καλοκαίρι γίνεται το έλα να δεις, με το διάσημο πια εργαστήρι πιπεριάς του Ναουμίδη που έχει αναγάγει την καλλιέργεια και τη μεταποίηση της πιπεριάς σε γαστριμαργική εμπειρία. Δίκαια θεωρείται προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου.
Μερικοί από τους 376 προϊστορικούς τάφους του Αγίου Παντελεήμονα
Κάπως έτσι πρέπει να ήταν πάντα εδώ πάντως. Από την αρχαιότητα ακόμη κόσμος πολύς ζούσε γύρω από τη λίμνη. Ποια αρχαιότητα; Από τους προϊστορικούς χρόνους σε λιμναίους πασσαλόπηκτους οικισμούς όπως αποφάνθηκαν οι αρχαιολόγοι. Χιλιάδες μικροαντικείμενα έχουν εντοπιστεί στην περιοχή, από λίθινα εργαλεία μέχρι ειδώλια και κοσμήματα, από τη Νεολιθική Περίοδο έως την Εποχή του Σιδήρου, μα επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος είναι μόνο η προϊστορική νεκρόπολη του Αγ. Παντελεήμονα με τους 376 κιβωτιόσχημους τάφους.
Κάπως έτσι πρέπει να ήταν πάντα εδώ πάντως. Από την αρχαιότητα ακόμη κόσμος πολύς ζούσε γύρω από τη λίμνη. Ποια αρχαιότητα; Από τους προϊστορικούς χρόνους σε λιμναίους πασσαλόπηκτους οικισμούς όπως αποφάνθηκαν οι αρχαιολόγοι. Χιλιάδες μικροαντικείμενα έχουν εντοπιστεί στην περιοχή, από λίθινα εργαλεία μέχρι ειδώλια και κοσμήματα, από τη Νεολιθική Περίοδο έως την Εποχή του Σιδήρου, μα επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος είναι μόνο η προϊστορική νεκρόπολη του Αγ. Παντελεήμονα με τους 376 κιβωτιόσχημους τάφους.
Επίσης αξιόλογος χώρος είναι η ελληνιστική πόλη των Πετρών. Κι έτσι βρίσκεσαι να περιηγείσαι την τέταρτη λίμνη του Αμυνταίου, των Πετρών. Είναι μικρή και τούτη, τροφοδοτεί όμως ολόκληρη Βεγορίτιδα! Ο γύρος της είναι σύντομος μα πολύ πιο έντονος από ό,τι φαντάζεσαι. Απόλυτη γαλήνη, απίστευτες εικόνες και κάτι πράσινα νερά, τόσο ιδιαίτερα, τόσο απόκοσμα, τόσο μυστηριακά...
Ποιος πέτρωσε εδώ και βαφτίστηκε χωριό και λίμνη; αναρωτιέσαι. «Εγώ θα σου πω!» λέει πίσω από την πλάτη σου μια καλοκάγαθη γιαγιά, «μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια μάγισσα»... Νά τα πάλι τα παραμύθια!
