Οι άνθρωποι αλλάζουν αν πονέσουν ή αγαπηθούν πολύ

Υπάρχουν πολλά αξιώματα. Κάποια εκ πείρας αυταπόδεικτα, κάποια άλλα πιο φθαρτά. Τα πρώτα σε θυμώνουν, γιατί είναι η φύση τους αυταρχική κι απαιτούν να τα δεχτείς, χωρίς πολλά πάρε-δώσε. Τ’ άλλα, ευτυχώς, τα στήνεις στον τοίχο και τα σημαδεύεις με την επιμονή σου.

Από εκείνο το «ό,τι δε σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό» μέχρι το χρόνο που τα πάντα θεραπεύει, φτάνουμε εκεί που λένε, πως οι άνθρωποι δεν αλλάζουν.

Αλήθεια είναι. Οι άνθρωποι αλλάζουν μονάχα δύσκολα και ποτέ αναίμακτα. Αλλάζουνε προς το καλό και συχνότερα προς το κακό. Αλλάζουνε με μια σφαλιάρα της ζωής ή μ’ ένα χάδι γιατρειάς. Κι αλλάζουνε στα σίγουρα, εκείνοι που αγαπήθηκαν ή πόνεσαν πολύ.

Ο πόνος είναι δάσκαλος, αξίωμα κι αυτό, που σου μαθαίνει μια αλλιώτικη αλφαβήτα. Από το «α» της αγάπης, σε πάει στο «π» της προδοσίας, με μια ειρωνική στάση στο «ε» της εμπιστοσύνης, έτσι, για να δεις τι είχες κι έχασες.

Πόνος που σε ρημάζει και που αν τον ζήσεις μια φορά, τρέμεις ίσως για πάντα. Φοβάσαι μήπως κάνει και σ’ επισκεφτεί ξανά, είναι χλωμό, λες, ν’ αντέξεις δεύτερη φορά την παρέα του. Εκεί, σ’ αυτό το πάντρεμα του πόνου με το φόβο, γεννιέται η αλλαγή σου. Σε ποιον να παραδοθείς και ποιον να πιστέψεις, έχοντάς τον να καραδοκεί για ένα ακόμη μεγαλύτερο χτύπημα;

Αμύνεσαι, λοιπόν, με μια επίθεση στον ίδιο σου τον εαυτό. Του αλλάζεις κάθε τρωτό σημείο, του ακονίζεις τις σκουριασμένες άμυνες, του φοράς και μια πανοπλία για τ’ άτιμα τα βέλη του έρωτα, κι έτοιμος. Ένας άλλος εαυτός, εκπαιδευμένος να μην πονάει και να μη νιώθει, φυσικά.

Είναι διπολικός, όμως, ο πόνος. Απ’ τη μια μπορεί να σε τσακίσει, απ’ την άλλη να σε λυτρώσει. Όταν πονέσεις για κάποιον που άφησες άδικα να φύγει ανεπιστρεπτί απ’ τη ζωή σου, και πάλι αλλάζεις. Πληρώνοντας το τίμημα, αν μη τι άλλο μετανιώνεις κι επαναπροσδιορίζεις. Και πάλι θα περάσεις δια πυρός και σιδήρου, με τη διαφορά ότι μέσα απ’ τα λάθη σου, εσύ θα φύγεις αγκαζέ με το σωστό.

Τη συγκλονιστική, όμως, αλλαγή, εκείνη την όμορφη, που τη βλέπεις ν’ ανθίζει τους ανθρώπους και να εξημερώνει τ’ αγρίμια, μόνο η αγάπη μπορεί να τη φέρει. Μόνο η υπερβολική αγάπη μπορεί να γιατρέψει και τις βαθύτερες πληγές, με τρόπο τέτοιο, που να μη φαίνεται μετά ούτε σημάδι.

Οι αγάπες του κιλού θα προσπαθήσουν να κολλήσουν τα σπασμένα σου, όπως-όπως, οι λίγες και πραγματικές, θα τα λιώσουν στη θέρμη τους και θα τα δημιουργήσουν απ’ την αρχή. Θα καταφέρουν με τον καιρό να σ’ εξημερώσουν και πάλι, να σε γλυκάνουν και να σ’ αναστήσουν. Ποτέ δε θα σ’ αφήσουν όπως σε βρήκαν, όπως κι οι προηγούμενες, δε θα σε βρουν ποτέ όπως σ’ άφησαν.

Πάντα θα υπάρχουν κι ανεπίδεκτοι, στην αγάπη, αλλά και στον πόνο. Άνθρωποι που ούτε γιατρεύτηκαν, αλλά ούτε και μετάνιωσαν ποτέ πραγματικά. Όση στοργή κι αν πήραν, όσο πόνο κι αν ένιωσαν. Ναι, οι άνθρωποι αυτοί, πιθανό να μην μπορούν ν' αλλάξουν ποτέ. Κι αν ακόμα αλλάξουν, εσύ δε θα ‘σαι εκεί για να το δεις.

Ιωάννα Κακούρη

Πηγή: pillowfights.gr

Παιδιά αποχαυνωμένα από την τηλεόραση..

Αν ένα ζήτημα «πρωταγωνιστεί» στους κύκλους των σημερινών γονιών, αυτό είναι ο εθισμός των σύγχρονων πιτσιρικιών σε παντός τύπου οθόνες. Τάμπλετ, υπολογιστές και τηλεοράσεις χρησιμοποιούνται ως νταντάδες από σημαντικό αριθμό γονιών παρά τις παραινέσεις ειδικών (και κοινής λογικής) για τις αρνητικές επιπτώσεις της εν λόγω συνήθειας.

Η φωτογράφος Donna Stevens από την Αυστραλία είναι η γυναίκα πίσω από το project “Idiot Box” –ή, σε (πολύ) ελεύθερα Ελληνικά, «Το χαζοκούτι». Το project αποτελείται από μια σειρά φωτογραφιών που απεικονίζουν με τον πιο ωμό τρόπο τις κενές εκφράσεις και την αποχαύνωση στα πρόσωπα μικρών παιδιών, όσο βλέπουν τηλεόραση.

Το μόνο φως που φωτίζει τα παιδικά πρόσωπα είναι το φως της τηλεόρασης κι αυτό το στοιχείο –σε συνδυασμό με το μαύρο φόντο και το άδειο βλέμμα τους- υπογραμμίζει τη μοναξιά και την πνευματική αδράνεια που «επιτελούνται» στους μικρούς τηλεθεατές.

Δείτε τις δυνατές φωτογραφίες:

 

Πηγές: Art-sheep,  mama365

Τέλος… Τώρα βάζω όρια

Της Βίκυς Τσώκου
Κρατάς μια παθητική στάση, ελπίζοντας πως το άτομο που σου έχει επιτεθεί λεκτικά και σε έχει προσβάλει, σύντομα “θα έρθει στα καλά του”, θα καταλάβει τι έκανε και θα ζητήσει συγγνώμη. Μάταια.
Αλλά ας υποθέσουμε ότι το κάνει. Σαν καλός άνθρωπος που είσαι το συγχωρείς, δε μιλάς, το αφήνεις να περάσει. «Δε βαριέσαι» λες. «Ίσως να περνάει δύσκολα αυτή την εποχή» και τον/την δικαιολογείς (ίσως για πολλοστή φορά). Πιστεύουμε πως είναι μέσα στην ανθρώπινή μας φύση να συγχωρούμε. Η αλήθεια είναι ότι η συγχώρεση που και που, δε βλάπτει. Αλλά, αν διαρκώς συγχωρείς την κακή συμπεριφορά του άλλου, τότε την ενισχύεις. Πράγμα που φυσικά δεν ωφελεί καμιά από τις δύο πλευρές.
Αυτό συμβαίνει σε όλων των ειδών τις σχέσεις (ερωτικές, επαγγελματικές, φιλικές). Αν συνεχώς συγχωρούμε και επιτρέπουμε την κακή συμπεριφορά, τότε δείχνουμε στον άλλον ότι δεν έχουμε όρια και ότι η συμπεριφορά του είναι εντάξει. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που έχουν ροπή προς την επίθεση – φωνάζουν, βρίζουν, προσβάλλουν, πετούν αντικείμενα, σπάνε πράγματα, ασκούν σωματική βία- συνεχίζουν να έχουν αυτή την συμπεριφορά αν δουν ότι τους συγχωρούν. Είναι σαν να γίνεται στο μυαλό τους μια ταύτιση ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ= ΕΓΚΡΙΣΗ.
Αυτό όμως πρέπει να σταματά κάπου. Αλλά πώς μπορείς να δείξεις ξεκάθαρα σε κάποιον, ότι πλέον δεν θα δεχτείς καμία συμπεριφορά που σε πληγώνει; Είναι πολλοί εκείνοι που δεν μπορούν να καταλάβουν τι έκαναν και σε αναστάτωσαν ή σε προσέβαλαν. Μην έχεις την εντύπωση ότι οι άνθρωποι μπορούν να διαβάζουν τις σκέψεις σου. Άρχισε να βάζεις τα όριά σου και δείξε τα (παρακαλώ σημείωσε ότι η παρακάτω συμβουλή – όπως και όλο το άρθρο- αναφέρεται μόνο στην λεκτική βία και όχι στη σωματική βία).
Να θυμάσαι το ΕΔΕΜ, όπου:
Ε= έκφραση. Έκφρασε ότι θέλεις να του/της πεις. Για παράδειγμα: «Θέλω να σου μιλήσω για τον τρόπο με τον οποίο μου φώναξες /μίλησες/συμπεριφέρθηκες».
Δ= δήλωση. Δήλωσε ποιο είναι το πρόβλημα. «Δε μου είναι καθόλου ευχάριστο όταν μου επιτίθεσαι. Αυτό με κάνει να αισθάνομαι θυμό και αναστάτωση και δείχνει από πλευράς σου μια συμπεριφορά που δε σου ταιριάζει».
Ε= επιχείρημα. Δείξε ποιο θα είναι το πλεονέκτημα του να συμπεριφερθεί καλύτερα. «Στο μέλλον, αν έχεις κάτι να μου πεις, θα ήταν καλύτερα να μου το λες χωρίς φωνές και προσβολές. Αυτό θα σε κάνει να φαίνεσαι αυτό που είσαι, ένας κοινωνικός ή τρυφερός άνθρωπος ή ένας επαγγελματίας (ανάλογα την σχέση), θα τονώσει το ηθικό μου και θα βοηθήσει στην ομαλή λειτουργία της σχέσης μας, πράγμα που είμαι σίγουρος/η ότι θέλεις και εσύ».
Μ= μπορούμε. Κάνε μια νέα συμφωνία λέγοντας: «Μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι από εδώ και στο εξής στις συζητήσεις μας θα εκλείψουν προσβολές και φωνές; Μπορούμε να έχουμε επικοινωνία χωρίς να γινόμαστε επιθετικοί. Κι οι δύο καταλαβαίνουμε καλύτερα την ήρεμη και χαλαρή γλώσσα».
Με αυτό τον τρόπο βγαίνεις από την παθητική στάση χωρίς να προσβάλλεις τον άλλον, δε χάνεις την ψυχραιμία σου, ώστε να προβείς σε αντεπίθεση – που δε θα οδηγήσει πουθενά- και πάνω απ’ όλα βάζεις τα όριά σου. Κάποιοι μπορεί να τηρήσουν την συμφωνία, κάποιοι άλλοι όχι. Εσύ όμως ήσουν ειλικρινής και κατηγορηματικός/η κι αν συνεχίσεις να το κάνεις, τότε θα εισπράττεις περισσότερο σεβασμό. Και να θυμάσαι πως κανέναν δε βοηθάει να ζει με την ψευδαίσθηση ότι η συμπεριφορά του είναι ΟΚ , όταν στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι και πληγώνει τους άλλους. Ξεκάθαρος, συνοπτικός και ευθύς λόγος είναι αυτό που χρειάζεται τουλάχιστον για την αρχή… μετά βλέπουμε…

Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός: Οι Τούρκοι θα φύγουν, αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φθάσουν μέχρι τα Εξαμίλια -

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός πρόβλεψε τη συντριβή των Οθωμανών. Οι Τούρκοι θα φύγουν, αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φθάσουν μέχρι τα Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν μέχρι την Κόκκινη Μηλιά. «Θα έρθει καιρός που μια γυναίκα θα διώχνει 10 Τούρκους με τη ρόκα».
«Ξένος Στρατός θα έρθει. Χριστό θα πιστεύει, γλώσσα δεν θα ξέρει»...

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός , γνωστός και ως Πατροκοσμάς, δεν ήταν λίγες οι φορές που στα λόγια του αναφέρθηκε στο ρόλο της Τουρκίας, αλλά και στο μέλλον της. Ξαναδιαβάζοντας κανείς τις διδαχές του, κατανοεί πως τα σημάδια των καιρών, καθιστούν τον Κοσμά τον Αιτωλό πιο επίκαιρο από ποτέ.
«Οι Τούρκοι θα φύγουν, αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φθάσουν ως τα Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν εις την Κόκκινη Μηλιά. Από τους Τούρκους το 1/3 θα σκοτωθεί, το άλλο 1/3 θα βαπτιστεί και μονάχα το 1/3 θα πάει στην Κόκκινη Μηλιά.
Όταν δείτε το χιλιάρμενον στα ελληνικά ύδατα, τότε θα λυθεί το ζήτημα της Πόλης. Από τα τρία μπουγάζια στενά, Κρα, Κράψη και Μουζίνα, θα περνούν πολλά στρατεύματα για την Πόλη. Καλόν είναι τα γυναικόπαιδα να βγουν στα βουνά.
Θα σας ρωτούν αν είναι μακρυά η Πόλη, εσείς να μη λέτε την αλήθεια, διότι θα σας κακοποιήσουν. Θα υπάρξει ουδετερότητα της Ελλάδας κατά την τριήμερη σύγκρουση στην Πόλη.
Στην Πόλη θα χυθεί αίμα τριχρονίτικο δαμάλι θα πλεύση. Και συνεχίζει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός για το ρόλο της Τουρκίας : “Οι Τούρκοι θα μάθουν το μυστικό τρεις μέρες γρηγορότερα από τους Χριστιανούς”.
Εύλογα κάποιος αναρωτιέται ποιο είναι αυτό το μυστικό. Το μυστικό λέει ο Πατροκοσμάς σχετίζεται με το πράσινο φως για να χτυπήσουν τη Συρία. “Οι Τούρκοι θα το μάθουν πιο σύντομα σε σχέση με τους λοιπούς χριστιανούς συμμάχους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ).
Τι έχει πει για την Τουρκία και το Αιγαίο
Λέει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στους Έλληνες για το “σήμερα”:
"Θα προσπαθούν να το λύσουν με την πέναν μα δέν θα μπορούν. 99 φορές με τον πόλεμο και μια με την πένα
Σημείωση: Προφανώς αναφέρεται στο Κυπριακό και στο Αιγαίο.
“Αν βρεθούν τρεις δυνάμεις σύμφωνες τίποτε δεν θα πάθετε. Αν το ζήτημα λυθεί με τον πόλεμο θα πάθετε πολλές καταστροφές – σε τρεις χώρες μια θα μείνει...”
“Οι Τούρκοι θα μάθουν το μυστικό (ή θα καταλάβουν στο Αλβανικό Χειρόγραφο) τρεις μέρες γρηγορότερα από τους Χριστιανούς”.
“Ξένος Στρατός θα έρθει. Χριστό θα πιστεύει, γλώσσα δεν θα ξέρει”.
“Με άλλους θα κοιμηθείτε και με άλλους θα ξημερωθείτε”.
“Εσείς θα πάτε να κατοικήσετε αλλού και άλλοι θα έρθουν να να κατοικήσουν σεσάς”.
“Νάχετε το Σταυρό στο μέτωπο για να γνωρίζουν ότι είστε χριστιανοί”.
“Δεν θα φθάσει ο στρατός στην Πόλη – στη μέση του δρόμου θα ρθει το μαντάτο ότι έφτασε το ποθούμενο”.
“Θα έρθει καιρός που μια γυναίκα θα διώχνει 10 Τούρκους με τη ρόκα”.
“Στην Αυλώνα θα γίνει χαλασμός. Θα έλθουν στρατεύματα να ελευθερώσουν τον τόπο”.

Η Τουρκία θα διαλυθεί
“Από τρία μπουγάζια στενά, Κρά, Κράψη και Μουζίνα θα περνούν πολλά στρατεύματα για την Πόλη. Καλόν είναι τα γυναικόπαιδα να βγουν στα βουνά. Θα σας ρωτούν αν είναι μακρυά η Πόλη, εσείς να μή λέτε την αλήθεια, διότι θα σας κακοποιήσουν. Ο στρατός αυτός δεν θα φτάσει εις την Πόλη, στη μέση του δρόμου θα μάθει ότι ο πόλεμος ετέλειωσε”.
“Να κρυφτείτε ή κοντά στην πόρτα ή κοντά στην πλάκα, άν είναι βιαστικό και γρήγορο”.
“Πολλά θα συμβούν. Οι πολιτείες θα καταντήσουν σαν παράγγες”.
“Μετά τον πόλεμο οι άνθρωποι θα τρέχουν μισή ώρα δρόμο για να βρίσκουν άνθρωπον και να τον κάμουν αδελφό”.
“Στην Πόλη θα χυθεί αίμα που τροχρονίτικο δαμάλι θα πλέζει”.
“Καλότυχος όποιος ζήσει μετά το γενικό πόλεμο. θα τρώγει με ασημένιο κουτάλι....”.
“Μετά το γενικό πόλεμο θα ζήσει ο λύκος μετ’ αρνί”.
“Θάναι τον όγδοο (8ον) αιώνα που θα γίνουν αυτά”.
“Θα μαζωχτεί το χιλιάρμενο στο Σκάλωμα (Άγιοι Σαράντα) και θαρθούν κοκκινογέλεκοι να πολεμήσουν για σας”.
” ‘Η τρεις μέρες, ή τρεις μήνες, ή τρία χρόνια θα βαστάξει”.
“Θα ζητήσουν να σας πάρουν και στρατιώτας. Δεν θα προφτάσουν όμως”.
“Οι αντίχριστοι θα φύγουν, αλλά θαρθούν πάλι. Έπειτα θα τους κυνηγήσετε έως την Κόκκινη Μηλιά”.
Σημείωση: Αντίχριστους εννοεί τους Τούρκους και Κόκκινη Μηλιά εννοεί την Μέκκα.
“Οι Τούρκοι θα φύγουν αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φθάσουν ως τα Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν στην Κόκκινη Μηλιά. Από τους Τούρκους, το 1/3 θα σκοτωθεί, το 1/3 θα βαπτιστεί και το άλλο θα πάει στην Κόκκινη Μηλιά”.
Σημείωση: Στην τελευταία του προφητεία (η οποία θεωρείται πολύ σημαντική για το Ελληνικό Έθνος) αναφέρεται στην περιοχή Εξαμίλια. Αυτή μπορεί να είναι (σύμφωνα με Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια) μια από τις ακόλουθες περιοχές:
- χωριό της Επαρχίας Κορινθίας (Νομός Αργολιδοκορινθίας) – κοντά στον ισθμό της Κορίνθου, ή
-τοποθεσία 3 μίλια νοτίως των Αγίων Σαράντα (Βόρειος Ήπειρος)
χωριό της κοινότητας Ασσήρου της επαρχίας Λαγκαδά του νομού Θεσαλλονίκης
-κώμη περι το μέσον του ισθμού της Θρακικής χερσονήσου.
Σημειώνεται επίσης ότι αυτή την τελευταία προφητεία του Αγίου Κοσμά, την βεβαιώνει και μια άλλη προφητεία, αυτή του Αγίου Μεθοδίου (Επισκόπου Πατάρων – 3ος αιώνας μ.χ.) η οποία λέει:
“Τους Ισμαηλίτας μερίσεται εις τρία μέρη και την μέν πρώτην εν ρομφαία, τήν δευτέραν βαπτίσει, τήν τρίτην καταδουλώσεται εν τη ανατολή”.
Σημειώνεται ότι με τον όρο Ισμαηλίτες αναφέρεται στους Τούρκους.
«Θα ξανάρθουν οι Τούρκοι αλλά...ατουφέκιστοι»
Αναφέρεται συνομιλία του πατροκοσμά με κατοίκους για τα μελλούμενα και το χρέος της Ελλάδος από τους δυτικούς δανειστές της.
Εν τω μεταξύ συγκεντρώθηκαν οι κάτοικοι και ό Άγιος Κοσμάς τούς μίλησε και τούς δίδαξε. Όταν τελείωσε το Θείο λόγο του, οι κάτοικοι τον ερώτησαν.
–Πότε, άγιε Παπουλάκη, θάρθουν οι Τούρκοι εδώ;
Κι΄ εκείνος απάντησε, βάζοντας μία εικόνα της Παναγίας μέσα στην κουφάλα τού Πλατάνου.
«Όταν θα ξεραθεί αυτός ό Πλάτανος και θα σμίξουν οι δύο χώρες, τότε οι Τούρκοι θάρθουν ατουφέκιστοι καί θά πιουν καφέ στό Ντουγρί».
–Καί πότε, Άγιε τού Θεού, θα σμίξουν οι δύο χώρες, και ποιές είναι αυτές;
«Σας είπα ότι, όταν ξεραθεί και κοπεί ό πλάτανος και σμίξουν οι δυο χώρες. Οι δυο χώρες είναι το Βραχώρι Κάι ό τόπος πού πατάμε τώρα (ή Ντέμη). Τότε θα σάς βάλουν μεγάλους φόρους οι Ευρωπαίοι. Θα βάλουν φόρους και στα παράθυρα και στα χωράφια. Θα ξεκινήσουν νάρθουν για να εισπράξουν τους φόρους. Δεν θα προφθάσουν όμως, γιατί θα γίνει πόλεμος...».
Εδώ και αρκετά χρόνια από το 1974, ό πλάτανος ξεράθηκε. Οι κάτοικοι τού Καινούριου (Ντέμη), καλύπτοντας το ρέμα, στην όχθη τού οποίου ήταν ό πλάτανος, έκοψαν τις ρίζες τού δένδρου και έριξαν τσιμέντα. Φυσικό ήταν, ό πλάτανος να ξεραθεί, όποτε τον έκοψαν.
Δίπλα ακριβώς από τον πλάτανο και το ρέμα, κάποιος κάτοικος τού χωριού επονομαζόμενος Τασούλης, ανήγειρε το σπίτι του και στο ισόγειο άνοιξε καφενείο. Όταν έκλεινε αργά το βράδυ το καφενείο, για να ανέβει στο σπίτι του, έβλεπε μία σκιά να περιφέρεται, στον τόπο εκείνο. Κατ’ αρχάς φοβήθηκε.
Όταν τού είπαν, ότι εδώ ό Άγιος Κοσμάς στάθηκε και ομίλησε, συγκινημένος και εκδηλώνοντας την ευλάβεια του προς τον Άγιο, έκτισε ένα εικόνισμα, ή Προσκυνητάρι και έβαλε μέσα την εικόνα τού Αγίου Κοσμά. Από τότε δεν είδε ξανά την σκιά. Σήμερα το καφενείο το έχουν τα παιδιά του.
Ο φωτιστής του υπόδουλου Γένους
Ο Άγιος Κοσμάς υπήρξε φωτοφόρος απόστολος του Ευαγγελίου, στα μαύρα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Η Εκκλησία του Χριστού, για να τιμήσει τον αγώνα και την προσφορά του, τον ονόμασε Ισαπόστολο.
πηγη thesecretrealtruth.blogspot.com
- See more at: http://newsone.gr/paraxena/770738-#sthash.Wbu2Pz8T.dpuf

Ο Ευγένιος Τριβιζάς πήρε το «όσκαρ παραμυθιού» νικώντας τη Disney

To ηλεκτρονικό βιβλίο «Little Emily» («Το κοτσάνι του πετροκέρασου») του Ευγένιου Τριβιζά κέρδισε το βραβείο καλύτερου διαδραστικού βιβλίου της χρονιάς για παιδιά προσχολικής ηλικίας στα KidscreenAwards.

Πρόκειται για τον σημαντικότερo φορέα βράβευσης παιδικού τηλεοπτικού και διαδικτυακoύ περιεχομένου στις ΗΠΑ. Το βραβείο διεκδίκησαν επίσης η Disney με το «Story Central» και η Play Date Digital με το «My Little Pony».
«Ακόμα και κολοσσοί με ασυναγώνιστα τεχνολογικά και πάσης φύσεως μέσα μπορεί να μην καταφέρουν να κατατρoπώσουν ένα κοτσάνι πετροκέρασου» δήλωσε για τη νίκη του ο Ευγένιος Τριβιζάς.
Μοιραστείτε μαζί μας τη δική σας "καλή είδηση της ημέρας"... την περιμένουμε στο info@enlefko.fm

Έρωτας, Επανάσταση και ένα μικρό αστέρι στο έργο του Τάσου Λειβαδίτη

Χρήστος Αβραμίδης για το Κοίτα τον Ουρανό
Ο Τάσος Λειβαδίτης είναι νεκρός και όμως 25 xρόνια μετά τον θάνατό του είναι στη μόδα ίσως περισσότερο από ποτέ. Ο νέος μπορεί να γυρίσει το βράδυ, να βγάλει την μπλούζα με τον Τσε Γκεβάρα που μόλις αγόρασε και να κοινοποιήσει στο facebook κάποιο στίχο του Τάσου Λειβαδίτη. Συνήθως έναν στίχο όμορφο, αλλά και γεμάτο μοναξιά. Στίχο Κατακερματισμένο και φοβισμένο που τον κλέψαμε από μια ηρωική εποχή και ένα ολόκληρο έργο για να τον αφήσουμε μόνο του στο χρονολόγιο του προφίλ μας.
Είναι πολλοί αυτοί που δημοσιεύουν Λειβαδίτη καθημερινά, και ακόμα περισσότεροι αυτοί που τον διαβάζουν. Οι κοινοποιήσεις τον κάνουν όλο και πιο γνωστό και αυτό συμβαίνει με έναν τρόπο που τα ερωτικά του ποιήματα γίνονται διαρκώς δημοφιλέστερα ενώ τα επαναστατικά του δείχνουν όλο και περισσότερο σαν δημιουργήματα μιας ξύλινης νεανικής τρέλας. Είναι όμως έτσι, το έργο του ποιητή, είναι τόσο μακρινός ο έρωτας και η επανάσταση στο έργο του;
Ας παρακολουθήσουμε όμως από κοντά την ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη, αναλύοντάς την βάσει των μεθοδολογικών εργαλείων που μας προσφέρουν πρωτοπόροι πολιτικοί φιλόσοφοι με την προειδοποίηση στον αναγνώστη ότι το κείμενο θα έχει κάποιες απαιτήσεις απέναντί του… Στην κουβέντα μας o Σεβαστάκης και ο Μπαλασόπουλος θα βρεθούν απέναντι στον Νίτσε και τον Λεφέβρ. Ο Σλαβόι Ζίζεκ θα μαλώσει για ακόμα μια φορά με τον Γιάννη Σταυρακάκη. Ενώ τις απόψεις τους θα καταθέσουν ο Μπαντιού και ο Φρέιρε που θα μας μιλήσουν για τους επαναστάτες της ιστορίας
Πεποίθησή μας είναι ότι ο Λειβαδίτης αποτελεί ένα μεγάλο σύμπτωμα. Σύμφωνα με την Λακανική Αριστερά το σύμπτωμα αναδύεται εκεί όπου έχει αποτύχει ο κόσμος. Το σύμπτωμα αποτελεί τρόπον τινά μια έκκληση να ερμηνεύσουμε αναδρομικά το κρυμμένο νόημά του. Το σύμπτωμα είναι ο τρόπος με τον οποίο εμείς τα υποκείμενα επιλέγουμε κάτι, αντί για το τίποτα (Ζίζεκ, 2006: 133-134) . Με βάση την ζωή του Τάσου Λειβαδίτη και τις χαμένες ιστορικές μάχες που έδωσε στις “μεγάλες σελίδες της ιστορίας”, θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε τον ποιητή ένα σύμπτωμα της ιστορίας του 20ου αιώνα. Έναν ποιητή που μέσα στην προσωπική του διαδρομή, ακόμα και πάνω στο ίδιο του το σώμα, συμπυκνώθηκαν πολλές από τις εξαρθρώσεις και τις συναρθρώσεις του ελληνικού λαού.

Το έργο του Λειβαδίτη όμως είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Επιλέγει συνειδητά το κάτι απέναντι στο Τίποτα. Αναζητάει εναγωνίως να περιγράψει το πραγματικό της άδικης τάξης πραγμάτων. Σκύβει αυτοκριτικά στον ίδιο του τον εαυτό και αλλάζει πολιτική και ατομική ταυτότητα, βαδίζοντας χέρι χέρι με την τρέλα. Η ζωή του Λειβαδίτη είναι ένα ταξίδι με πολλές απογοητεύσεις. Ηδονή, νεκροί φίλοι και ήττες συντρόφισσες παρελαύνουν στο έργο του. Οι απογοητεύσεις πολλές και μεγάλες, όμως αυτός απορρίπτει την τρέλα και επιστρέφει στην ζωή για να της πει πόσο ερωτευμένος είναι μαζί της και πόση δύναμη μπορεί να δείξει για να αλλάξει την πραγματικότητα.
Τελικά δεν προσφέρει απαντήσεις, παρά μόνο εφόδια για να ερμηνεύσει κανείς την ιστορία ενός αιώνα που γύρισε καπάκι η ζωή. Για να ερμηνεύσει δηλαδή κανείς τους λόγους που τα επαναστατικά οράματα του 20ου αιώνα ήταν απλά “μεγάλα όνειρα”, που δεν χώρεσαν στα “μικρά βιβλία” της κοινωνικοσυμβολικής τάξης. Ο Τάσος Λειβαδίτης είναι ένα σύμπτωμα που αναδύθηκε εκεί που απέτυχε η κατεστημένη κοινωνική τάξη, και ένα σύμπτωμα εκεί που απέτυχε η αναδυόμενη επαναστατική τάξη-αταξία που θα αντικαθιστούσε την παλιά.
Πολλές συζητήσεις έχουν υπάρξει για την περιοδολόγηση του έργου του Τάσου Λειβαδίτη. Εν πολλοίς, με βάση το παραπάνω σχήμα, θα λέγαμε ότι ο Λειβαδίτης μέχρι τα μέσα του 1950 αποτελεί το σύμπτωμα της υπάρχουσας τάξης, και έως τον θάνατό του κάνει μία έκκληση να ερμηνεύσουμε το κρυμμένο νόημά της αποτυχίας, της επανάστασης που χάθηκε. Πεποίθησή μας είναι ότι οποιοδήποτε επαναστατικό εγχείρημα θέλει να εγκαθιδρύσει μια άλλη τάξη πραγμάτων θα πρέπει να σκύψει αυτοκριτικά στην συσσωρευμένη πείρα του 20ου αιώνα. Να υπερασπιστεί την πείρα από τους δυνάστες μας αλλά και να της επιτεθεί με βία για να την βάλει σε νέα θεμέλια. Αυτήν την πείρα μας προσφέρει ο Λειβαδίτης.
Εξάρθρωση και Αποεπένδυση
Στο έργο του Τάσου Λειβαδίτη μπορεί κανείς να διακρίνει μια διαδικασία διαφυγής από τον κόσμο. Πολλές φορές αυτό εκφράζεται με μια συναισθηματική αποεπένδυση της κοινωνικοσυμβολικής τάξης. Μια άλλη διαφυγή θα ήταν η απώλεια κάθε ταυτότητας και ταύτισης και κατά συνέπεια η τρέλα, όμως κάτι τέτοιο αποφεύγεται με αυτόν τον δημιουργικό τρόπο. Είναι όμως η αποεπένδυση που περιγράψαμε κάτι που συμβαίνει μονάχα στον Λειβαδίτη;
Όπως θα δούμε, με βάση τον Μπαντιού, το πάθος για το πραγματικό που χαρακτηρίζει τους Λενινιστές (πιθανότατα εννοώντας γενικά τους επαναστάτες) , συνοδεύεται από τον πολλαπλασιασμό της ομοιότητας. Για έναν επαναστάτη, ο κόσμος είναι ο παλαιός κόσμος, είναι κορεσμένος από διαφθορά και προδοσία (Μπαντιού, 1999). Η κάθαρση, η αποεπένδυση του πραγματικού πρέπει πάντα να ξαναρχίζει. Αυτό είναι τελικά και ένα από τα στοιχεία που ανάγκασαν τον Νίτσε να ασκήσει κριτική στην μνησικακία, εννοώντας κατά βάση τη διαλεκτική και τον τρόπο σκέψης και διαβίωσης που απορρέει από αυτήν. Η μνησικακία βλέπει στο κάθε πράγμα μια παγίδα, μια αντίθεση (Λεφέβρ, 1996: 56) . Έτσι, ο άνθρωπος που αμφισβητεί το Είναι και θέλει έναν άλλον κόσμο, μια άλλη ζωή, θέλει κάτι πιο βαθύ, να διορθώσει τη φαινομενικότητα, επομένως απαρνείται την υπάρχουσα ζωή και στρέφεται εναντίον της (Σεβαστάκης, 2008: 78).
Μέσω αυτού του τρόπου, τελικά, η κατάφαση της ζωής, φαίνεται ως κάτι κακό, κάτι καταδικαστέο. Έτσι ο Νίτσε καταγγέλλει την ψεύτικη γοητεία του αρνητικού που μετατρέπει το πολλαπλό, το γίγνεσθαι, το τυχαίο σε ισάριθμες δυστυχίες της συνείδησης και τις δυστυχίες της συνείδησης σε ισάριθμες στιγμές διαμόρφωσης αναστοχασμού ή ανάπτυξης (Λεφέβρ, 1996: 66).
Αυτό θα μπορούσε να συνδεθεί άλλωστε και με τον συλλογισμό που αναπτύσσει ο Λειβαδίτης στο παρακάτω απόσπασμα: “Κι αυτό το ωραίο όνειρο μας πήγε τόσο μακριά που δεν ξαναβρήκαμε το δρόμο με τα ρολόγια μας σταματημένα στην μόνη ώρα, την ώρα που αργήσαμε” (Λειβαδίτης, 1997: 94)
Με βάση τον Νίτσε σε αυτό το σημείο, ίσως δεν θα έπρεπε να δουν τα υποκείμενα την ήττα σαν μία δυστοκία της συνείδησης, με σκοπό τον εκ νέου αναστοχασμό , αλλά θα έπρεπε να αποδεχτούν την μοίρα τους και να την αγαπήσουν Διονυσιακά (Σεβαστάκης, 2008: 67). Ασφαλώς κάτι τέτοιο στην Ελλάδα του 1950, ιδιαίτερα εάν κάποιος είχε αντιστασιακό παρελθόν, μάλλον είναι αδύνατο, όπως είναι αδύνατο να συμβιβαστεί και η σκέψη του Νίτσε για την μνησικακία με τις μεγάλες αφηγήσεις και πολιτικά σχέδια. Εν πάσει περιπτώσει, ο Νίτσε θέτει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που πιάνει και ο Λειβαδίτης. Το ζήτημα της αποεπένδυσης της πραγματικότητας, της άρνησης της ζωής, είναι κάτι που θα θέσει ο ποιητής με αντιφατικό τρόπο και θα τον απασχολεί όλο και περισσότερο όσο φτάνει προς το τέλος της δημιουργίας και της ζωής του. Ας δούμε όμως με ποιον τρόπο διαγράφεται η αντίληψη του ποιητή μέσα από αποσπάσματα δύο διαφορετικών ποιημάτων στα οποία κεντρικό ρόλο παίζει ένα αστέρι.
Έτσι λοιπόν, ο ποιητής θα γράψει:
“Ώσπου ένα μικρό τυχαίο άστρο μού ’παιρνε και το τελευταίο επιχείρημα πως δεν είναι ωραίος ο κόσμος” (Λειβαδίτης, 1997: 65)
Άρα, στην εναγώνια προσπάθεια του επαναστάτη να στηρίξει τις θυσίες του ότι η υπάρχουσα τάξη είναι πλήρης αντιφάσεων και φαινομενικοτήτων και δεν έχει καμία ομορφιά και ουσία, αυτό το αστέρι, δρα σαν ανασχετικός παράγοντας στην αποεπένυδη που θα επιχειρούσε ο ποιητής.
Ενώ όμως θα περίμενε κανείς ότι η συνέχεια του παραπάνω συλλογισμού θα οδηγούσε σε κάποια απόσυρση από την επαναστατική πάλη ο ποιητής μας διηγείται ότι:
“Αυτό το άστρο στον ουρανό είναι η πέτρα που είχαμε στο στόμα , μην και ξεφύγει ο στεναγμός μας” (Λειβαδίτης, 1997: 71)
Συνεπώς, η ομορφιά αυτού του κόσμου, ακόμα και της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, είναι κάτι τελικά που όχι μόνο δεν δρα ανασχετικά στην στράτευση του επαναστάτη, αλλά αντίθετα εντάσσεται στην ιδεολογία του σαν ένα σημείο εμπλουτισμού, ένα κομμάτι του πραγματικού που πρέπει να διατηρηθεί και να μπορούν να το βιώνουν όλοι οι άνθρωποι. Και φυσικά ο τρόπος διατήρησης δεν είναι άλλος από την επιτυχία της επανάστασης και την εγκαθίδρυση μιας άλλης τάξης.
Ο Θεός πέθανε, ο έρωτας γεννήθηκε
Ποιος ήταν όμως ο λόγος που ο ποιητής όπως και χιλιάδες σύντροφοί του κατάφεραν να φέρνουν σε πέρας τις δυσκολίες. Όπως είδαμε και προηγουμένως, είναι η ομορφιά αυτού του κόσμου που ωθεί τον επαναστάτη να συνεχίζει να αγωνίζεται προκειμένου να φτιάξει μια κοινωνία όπου θα υπάρχει η πληρότητα και όλοι οι άνθρωποι θα μπορούν να απολαμβάνουν τα πάντα. Μέσα σε αυτή την διαδικασία, ο επαναστάτης καλείται συνεχώς να ανακαλύπτει με δυναμικούς ρυθμούς όλο και περισσότερα στοιχεία του πραγματικού*. Έτσι, γράφει ο ποιητής:
“Ένα σύμπαν ανεξιχνίαστο ανεξάντλητο και απρόβλεπτο, ένας Θεός καθόλου αθάνατος, για αυτό τρέμοντας από έρωτα για κάθε συγκλονιστική και ανεπανάληπτη στιγμή του” (Λειβαδίτης, 1997: 35)
Βλέπουμε λοιπόν, ότι ταυτόχρονα με την τάση για αποεπένδυση της πραγματικότητας υπάρχει μία αντίθετη διαρκής τάση συναισθηματικής επένδυσης που βασίζεται στο ανεξάντλητο και το απρόβλεπτο. Επιπλέον με την ρήση για τον θεό που δεν είναι αθάνατος, το μυαλό μας πηγαίνει στην διάσημη ρήση του Νίτσε “Ο Θεός πέθανε”. Ας δούμε όμως μια συνοπτική ανάλυση για τον παραπάνω στίχο.
Είναι ο Θεός, ο δημιουργός του κόσμου, ο αιώνιος, παντογνώστης, παντοδύναμος, πανταχού παρόντας ; Mια θετική απάντηση θα ήταν ανεπαρκής, καθώς αν ο “Θεός” του Νίτσε (και του παραπάνω ποιήματος) ήταν παντοδύναμος, δεν θα μπορούσαμε να τον σκοτώσουμε. Αν ήταν αιώνιος, δεν θα ήταν νεκρός. Αν ήταν πανταχού παρών, δεν θα ήταν τώρα απών. Αν ήταν παντογνώστης, θα γνώριζε τον κίνδυνο που διατρέχει από εμάς. Αν ήταν ο δημιουργός του κόσμου, ο κόσμος δεν θα μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει χωρίς αυτόν εφόσον αυτή η δημιουργία ήταν η αφετηρία και πηγή κάθε δημιουργίας, η μοναδική, κατ’ εξαίρεση πράξη ενός μοναδικού και κατ’ εξαίρεση όντος, κάτι εξ ορισμού αδύνατο να επαναληφθεί, κάτι που δεν έχει νόημα χωρίς την ύπαρξη του όντος αυτού.
Συνεπώς, το Είναι φαίνεται να εκπροσωπεί την αρχή διαμεσολάβησης της ύπαρξης. Η ύπαρξη δεν είναι τυχαία, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των πλασμάτων δεν είναι χαώδεις και χωρίς σχέδιο, επειδή διαμεσολαβούνται από μια ανώτερη αρχή. Χωρίς αυτό το τρίτο όρο, το έδαφος μιας σχέσης δεν θα μπορούσε να συγκροτηθεί, καθώς η σχέση δεν θα είχε καμία συγκροτητική αρχή, καμία δυνατότητα επιδιαιτησίας, και κανένα σημείο από το οποίο να μπορεί να αναπαρασταθεί ως σχέση. Αυτός λοιπόν είναι ο Θεός που “είναι νεκρός” και “παραμένει νεκρός” γιατί ήταν πάντα θνητός — και ήταν τέτοιος επειδή ήταν, φυσικά, δημιούργημα του νου, λογικό εύρημα. Ο Θεός ήταν –αυτό είναι κρίσιμο– λογικό εύρημα, αποτύπωση μιας λογικής αναγκαιότητας (Balasopoulos, 2009).
Άρα ο “Θεός” του Νίτσε, επικύρωνε μια αρχή εδραίωσης ή θεμελίωσης των κοινωνικών σχέσεων — εξισωτικών ή άνισων, αυτό ήταν ιστορικά αδιάφορο για τον Θεό ή τους θεούς που προηγήθηκαν αυτού, και που δεν έτυχε ποτέ στην διάρκεια της ζωής τους να κάνουν άλλο από το να συντηρούν τη μορφή των σχέσεων που υποτίθεται πως δημιούργησαν. «Αν ο κόσμος είχε έναν σκοπό, θα έπρεπε να έχει επιτευχθεί. Αν υπήρχε γι’ αυτόν μια απροσχεδίαστη έσχατη κατάσταση, θα έπρεπε επίσης να είχε επιτευχθεί. Αν ήταν ικανός καθ’ οποιονδήποτε τρόπο για μια παύση και ακινητοποίηση, για Είναι , αν σε όλη την πορεία του γίγνεσθαι του διέθετε έστω και για μια στιγμή την ικανότητα αυτού του Είναι, τότε κάθε γίγνεσθαι θα είχε λάβει προ πολλού τέλος, μαζί με κάθε σκέπτεσθαι και πνεύμα. Το γεγονός του πνεύματος ως μορφής του γίγνεσθαι αποδεικνύει ότι ο κόσμος δεν έχει σκοπό, τελική κατάσταση και είναι ανίκανος για κάποιο Είναι.» (Σεβαστάκης, 2008: 274). Έτσι, απορρίπτεται η παλιά συνήθεια να συνδέεται το κάθε συμβάν με ένα σκοπό, μια πρόθεση ή μια θέληση.
Από τι αντικαταστάθηκε ο Θεός; Αντικαταστάθηκε από τις σχέσεις που απορέουν από τις κοινωνικές συμβάσεις οι οποίες αποτελούν αποκρυστάλλωση των παραγωγικών σχέσεων εντός του καπιταλισμού. Οι σχέσεις αυτές καθορίζουν δικαιώματα και υποχρεώσεις, επιβάλλουν συνέπειες, ενσαρκώνουν μια νέα εξουσία της μοίρας χωρίς να είναι απαραίτητη η προσφυγή σε μια υποκειμενική μορφή της απόφασης. Μόνο με αυτή την έννοια είναι η “τεχνολογία” το αίτιο του θανάτου του Θεού: μόνο στο βαθμό που “τεχνολογία” σημαίνει “αυτοματισμός”, και μόνο στον βαθμό που ο “αυτοματισμός” είναι συνώνυμος με την α-νόητη, απάνθρωπη αλλά και υπεράνθρωπη (Übermensch!) λειτουργικότητα του κόσμου. Αυτή λειτουργικότητα είναι μια λειτουργικότητα χωρίς προσφυγή –και χωρίς καν τη δυνατότητα προσφυγής– στην απόφαση, στην ηθική, στη σφαίρα του καλού και του κακού . Επομένως η συγκεκριμένη φράση, συνδέεται με αυτό που περιγράψαμε πως νιώθει ο Λειβαδίτης, δηλαδή μια αναρχία της κοινωνίας, ένα ακατανόητο του τι συμβαίνει τελικά. Αυτό το ακατανόητο έγκειται στην αδυναμία μας να παγιδεύσουμε την ολότητα του πραγματικού η οποία τελικά από την μία προκαλεί οδύνη και συναισθηματική αποεπένδυση του υπαρκτού και από την άλλη προκαλεί έναν έρωτα για την ζωή.
Να λοιπόν τι είναι ο έρωτας στο έργο του Λειβαδίτη:
κι ο έρωτας είναι η τρέλα μας μπροστά στο ανέφικτο να γνωρίσουμε τον άλλον.”(Λειβαδίτης, 1997: 106)
Άπιστη πίστη και αδύνατη πληρότητα
Μπροστά σε αυτόν τον έρωτα λοιπόν ο Λειβαδίτης οικοδομεί φαντασιακές καταστάσεις πληρότητας για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εξελιχθεί η διαδικασία της ανθρώπινης ιστορίας. Με αυτόν τον μηχανισμό ερωτεύεται τις γυναίκες, αλλά ακόμα και την ίδια την βίαιη επαναστατική αλλαγή του status quo.
Αυτήν την τάση της επαναστατικής σκέψης έχει σχολιάσει ο Φρέιρε αναφερόμενος στο γνωστό απόσπασμα του Τσε Γκεβάρα: “Να μου επιτρέψεις να πω, κινδυνεύοντας να φανώ γελοίος, ότι ο αληθινός επαναστάτης οδηγείται από δυνατά αισθήματα αγάπης […] αυτό είναι ίσως ένα από τα μεγαλύτερα δράματα ενός ηγέτη. Πρέπει να συνδυάσει ένα παθιασμένο πνεύμα με ένα ψυχρό μυαλό και να πάρει οδυνηρές αποφάσεις χωρίς να διασπάται ούτε ένας μυς του προσώπου του.”
Έτσι λοιπόν ο Βραζιλιάνος παιδαγωγός, γράφει σχετικά:
«Σε μιαν ορισμένη στιγμή της υπαρξιακής εμπειρίας τους, κάτω από ορισμένες ιστορικές συνθήκες, αυτοί οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την τάξη στην οποία ανήκουν και προσχωρούν στους καταπιεζόμενους, με μια πράξη αληθινής αλληλεγγύης. Άσχετα από το αν αυτή ή προσχώρηση προκύπτει ή όχι από μιαν επιστημονική ανάλυση της πραγματικότητας, αποτελεί (όταν είναι γνήσια) μία πράξη αγάπης και αληθινής στράτευσης (Φρέιρε ,1977: 38)
Ο Φρέιρε μάλιστα αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «Η επανάσταση αγαπά και δημιουργεί ζωή, και για να δημιουργήσει ζωή μπορεί να υποχρεωθεί να εμποδίσει μερικούς ανθρώπους να βάλουν φραγμούς στη ζωή. Πέρα από τον κύκλο ζωής και θανάτου, που είναι βασικός στη φύση, υπάρχει επίσης ένας αφύσικος ζωντανός θάνατος : ή ζωή πού στερήθηκε την πληρότητα της» (Φρέηρε ,1977: 46)
Επομένως σε αυτό το ζήτημα βλέπουμε ότι ο επαναστάτης (και στην συγκεκριμένη περίπτωση ο επαναστάτης ποιητής) αναζητεί μια πληρότητα η οποία όπως είδαμε είναι αδύνατη, μόνο που είναι διατεθειμένος να προβεί σε τρομερές πράξεις, στην προσπάθειά του να κυκλώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του Πραγματικού αναζητώντας αυτήν την χαμένη πληρότητα, μέσα από την εξερεύνηση του ανεξερεύνητου.
Πιστεύουμε ότι αυτός ο τρόπος σκέψης και ζωής είναι τελικά η πρακτική υλοποίηση αυτού που ο Σταυρακάκης, χαρακτήρισε άπιστη πίστη (Σταυρακάκης, 2012: 157-158). Ο Ζίζεκ καταφάσκει σε μία πιστότητα στο συμβάν, ως ηθική πίστης στις ρωγμές της εκάστοτε επικρατούσας οντολογίας. Βεβαίως, αυτή η πιστότητα θα πρέπει να συνδυάζεται και με μία πίστη στη συμβαντικότητα κάτι που αναγκαστικά σημαίνει ότι θα πρέπει να κρατάει μία απόσταση από το εκάστοτε συμβάν.
Θα πρέπει δηλαδή να υπάρχει μια πίστη στο πραγματικό ως αδύνατο. Βέβαια, με αυτόν τον τρόπο, θα σημειώσει ο Σταυρακάκης, δημιουργείται ταυτόχρονα μία πίστη για άρνηση αυτού που ήδη πιστέψαμε, δηλαδή του μεμονωμένου συμβάντος. Έχουμε επομένως μια άπιστη πίστη, μια προδοσία με την έννοια του ότι μια μορφή, μια παρουσίαση της πράξης ξεφεύγει από την απόλυτη θετικότητα και εμπεριέχει τα σπέρματα της άρνησής της. Έτσι, η άπιστη πίστη προϋποθέτει ότι διατηρούμε μια πίστη στην ανοικτότητα του πολιτικού πεδίου (Σταυρακάκης, 2012: 157-158 και Σταυρακάκης, 2010:
Σε ένα απόσπασμα ο Λειβαδίτης γράφει χαρακτηριστικά:
«ο έρωτας μοιάζει με το φεγγάρι, αναβάλει την προδοσία» (Λειβαδίτης, 1997: 16).
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να προσεγγίσουμε το απόσπασμα του Λειβαδίτη ως εξής: Ο έρωτας, κινητήριος μοχλός στην ποίηση και την ζωή του Λειβαδίτη, συνοδεύεται από μία πιστότητα στα συμβάντα και στην εξερεύνηση του αδύνατου, την ίδια στιγμή όμως αυτή η πίστη τείνει να προδίδεται από την ίδια την κοινωνικοσυμβολική τάξη με αποτέλεσμα να έχουμε συναισθηματική αποεπένδυση του της πραγματικότητας, εξαρθρώσεις και εκ νέου συναρθρώσεις, με πιστότητα σε νέα συμβάντα.
Αντί επιλόγου
Τάσος Λειβαδίτης λοιπόν. Ο ποιητής της επανάστασης και της ήττας. Ο ποιητής της συλλογικής έκφρασης, και του ατομικού υπαρξισμού . Δεν ήταν ένας σέξι νικητής σαν τον Τσε Γκεβάρα ίσως δεν είχε ούτε την γοητεία του Φιντέλ. Άλλωστε τα βασανιστήρια άφησαν στην όψη του μια εμφανή σφραγίδα. Παρέμεινε όμως ένας ποιητής ερωτικός και επαναστάτης. Όπως είχε γράψει κάποτε: «ίσως θα πρέπει να ‘χεις περάσει πολλά και να τα ‘χεις υπομείνει όλα, για ν’ απαντήσεις κάποτε σωστά, όταν σε ρωτήσουν την ώρα.» (Λειβαδίτης, 1997: 75)
Και ο Τάσος Λειβαδίτης έκανε ακριβώς αυτό, και 35 χρόνια μετά μπορεί ακόμα να μας δείχνει ότι για να σπάσουμε τα ρολόγια της υπάρχουσας τάξης και να ρυθμίσουμε την ώρα της ανθρωπότητας, πρέπει πρώτα να την ερωτευτούμε, όπως έκανε και αυτός.
Βιβλιογραφία
Λειβαδίτης Τ. (1997). Απάνθισμα. Αθήνα: Κέδρος
Λεφέβρ, Α. (1976). Χέγκελ Μαρξ Νίτσε: ή το βασίλειο των σκιών. Αθήνα: Ράππα
Σεβαστάκης, N. (2008) . Φιλόξενος μηδενισμός: Mια σπουδή στον Homo Democraticus. Αθήνα: Εστία
Σταυρακάκης, Γ. (2008). Ο Λακάν και το πολιτικό. Αθήνα: Εκδόσεις Ψυχογιός
Σταυρακάκης, Γ. (2012). Η Λακανική Αριστερά. Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας
Φρέιρε Π. (1977). Η αγωγή του καταπιεζόμενου. Αθήνα: Κέδρος
Stavrakakis, Y. (2010). On Acts pure and impure. Internation Journal of Zizek studies 4:2
Badiou, A. Το ένα διαιρείται σε δύο. Σεμινάρια στο Διεθνές κολέγιο φιλοσοφίας. http://bestimmung.blogspot.gr/2013/07/alain-badiou.html
Balasopoulos, Α. (2009). Ο Pascal και τα ουσιώδη διλήμματα της αριστεράς. http://radicaldesire.blogspot.gr/2009/11/pascal.htm
Ζίζεκ. Σ. (2006). Το Υψηλό Αντικείμενο της ιδεολογίας. Αθήνα: Εκδόσεις Scripta
*Το Πραγματικό δεν είναι πραγματικότητα, αλλά το στοιχείο εκείνο που καταστρέφει την πραγματικότητα, που μας αποκαλύπτει ότι η πραγματικότητα είναι ελλιπής. Έτσι, ενώ η πραγματικότητα είναι το μέρος της αντικειμενικότητας που έχει κατασκευαστεί συμβολικά και στηρίζεται στη φαντασίωση, το πραγματικό που ανήκει και αυτό στο αντικειμενικό πεδίο, είναι το στοιχείο εκείνο που υπερβαίνει την εξημερωμένη διάσταση του αντικειμενικού. Είναι αυτό που εξηγεί την αποτυχία της ουδέτερης αντικειμενικής αναπαράστασης. Το πραγματικό δεν μπορεί να συμβολοποιηθεί ως τέτοιο αλλά φανερώνεται με την αποτυχία κάθε προσπάθειας συμβολοποίησής του. Η κατασκευή καθιστά δυνατή την παγίωση της κοινωνικής πραγματικότητας, αλλά η πραγματικότητα αυτή απειλείται πάντοτε από μια ενδεχόμενη επαφή με εκείνο το κομμάτι του πραγματικού που ξεφεύγει από τα όρια της κατασκευής (Σταυρακάκης, 2008: 118-119)

«Θα μου το πάρεις;» Όχι, δεν έχουμε λεφτά…

Πώς μπορεί ένας γονιός να διαχειριστεί τα καταναλωτικά «θέλω» του παιδιού του εν μέσω οικονομικής κρίσης; Πώς να του πει ότι δεν μπορεί να έχει το τάδε ή το δείνα αγαθό, ότι οι διακοπές θα είναι μικρότερες, ελάχιστες ή… καθόλου;

Μπορεί ένα γονιός να βοηθήσει το παιδί του να γίνει ένας συνετός καταναλωτής μεγαλώνοντας; Η συζήτηση με την κ. Μαρία Γιούργη, Msc, ψυχοπαιδαγωγό, βοηθά να φωτίσουμε δυσάρεστες όψεις της οικονομικής, και όχι μόνο, καθημερινότητας.

Τι κάναμε πριν την κρίση…;

Μπορεί η οικονομική δυσφορία της τρέχουσας περιόδου να αφορά τους ενήλικες, έχει όμως αντίκτυπο και στην καθημερινή ζωή της οικογένειας, άρα και των παιδιών. Πολλοί γονείς αγωνιούν, νιώθουν στριμωγμένοι, νιώθουν ως και ενοχές όταν δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις καταναλωτικές ορέξεις των μικρών τους. Όλα αυτά όμως δεν πέφτουν ξαφνικά από τον ουρανό. Οι γονείς είχαν συγκεκριμένη καταναλωτική συμπεριφορά πριν το ξέσπασμα της κρίσης, συγκεκριμένες σχέσεις με το χρήμα και τη θέση του στη ζωή τους και όλα αυτά είχαν περάσει και στο παιδί ως μοντέλο συμπεριφοράς. «Δεν θα κουραστούμε ποτέ να λέμε ότι το παράδειγμα των γονιών, οι αξίες και η κουλτούρα της οικογένειας, σε κάθε επίπεδο, άρα και στην διαχείριση του χρήματος, είναι αυτό που διαμορφώνει τις συμπεριφορές των παιδιών απέναντι σε όλα τα θέματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν», λέει η κ. Γιούργη.

Ενδιδοντας στις πιέσεις λόγω ενοχών

Πολύ συχνά, τις τελευταίες δεκαετίες, οι γονείς επενδύουν σε υλικά αντικείμενα ως αντιστάθμισμα της έλλειψης ελεύθερου χρόνου που δεν μπορούν να αφιερώσουν στα παιδιά τους. Έτσι διαχειρίζονται συνειδητές και ασυνείδητες ενοχές ανεπάρκειας απέναντι στο παιδί με υπερπροσφορά αντικειμένων-δώρων. Του μεταδίδουν έτσι την πληροφορία ότι τα δώρα αντικαθιστούν την διάθεση χρόνου αλλά και τα συναισθήματα! «Υπάρχει επίσης και η μεταβλητή του κοινωνικού περίγυρου: μπορεί το δικό μας το παιδί να μην είναι τόσο εκτεθειμένο σε τέτοιου τύπου καταναλωτισμό, η κοινωνία που ζούμε όμως είναι εξαιρετικά καταναλωτική και πολύ εύκολα κάνει και τα παιδιά μας καταναλωτικά όντα» σημειώνει η ίδια.

Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο!

Ο διάλογος τείνει να γίνει λέξη μαϊντανός και έννοια παρεξηγημένη: και γιατί είναι μια μόνιμη επωδός σχεδόν για όλα. Κι όμως είναι το πιο πολύτιμο εργαλείο για να ανοίγουμε διόδους επικοινωνίας με τα παιδιά μας. Το ζήτημα είναι, ποιος διάλογος;
«Οι γονείς πρέπει πρώτα απ” όλα, με τη δική τους θέση να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν γιατί θέλουν ένα αντικείμενο, αν είναι τόσο σημαντικό όσο αρχικά φαίνεται και τι εναλλακτικές μπορεί να υπάρχουν», συμβουλεύει η κ. Γιούργη. «Είναι ουσιώδους σημασίας οι αξίες που περνούν και οι ίδιοι οι γονείς στη συζήτηση. Σε ποιο μοντέλο ανήκει η οικογένεια; στο “έχω” ή στο “είμαι”; Ξέρουμε ακόμη ότι είναι πραγματικά σημαντικό τι εκπέμπει ο γονιός κι αν αυτό που εκπέμπει συνάδει με αυτό που λέει. Τι πιστεύει δηλαδή επί της ουσίας. Αν, για παράδειγμα, προσπαθεί να πείσει το παιδί ότι δεν χρειάζεται να έχει το τάδε αντικείμενο για να είναι κάποιος ή επειδή το έχει ο συμμαθητής στο σχολείο, μόνο και μόνο επειδή δεν μπορεί να το αγοράσει ή επειδή είναι «πολιτικώς ορθό», αλλά βαθιά μέσα του νιώθει ενοχές επειδή ακριβώς δεν μπορεί να του το πάρει, τότε είναι δύσκολο να αφομοιώσει το παιδί τις «καλοπροαίρετες» παιδαγωγικές συμβουλές.

Με δυο λόγια

Αν δηλαδή τσακίζεις τα μαγαζιά κάνοντας shopping therapy όταν αντιμετωπίζεις μια δυσκολία για να νιώσεις καλά, πώς θα πείσεις το παιδί σου ότι οι δυσκολίες αντιμετωπίζονται με ουσιαστική επικοινωνία και με την ανάπτυξη της προσωπικότητας; Ή αν οι πιστωτικές κάρτες γίνονταν συχνά προέκταση του χεριού σου για άμεση ικανοποίηση, και αντίστοιχη συσσώρευση χρεών, πώς θα πείσεις το παιδάκι σου για τη θέσπιση ορίων και την προσεκτική τήρησή τους;

Επένδυσε στη σχέση

Η κρίση είναι μια ευκαιρία να μαζευτούμε και να επιστρέψουμε στην ουσιαστική επικοινωνία και στη σχέση μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Η μεγάλη κατανάλωση με την μορφή χαρίσματος και δώρου λειτουργεί έτσι κι αλλιώς βραχυπρόθεσμα γιατί δεν καλύπτει τα αληθινά ελλείμματα που δημιουργεί η απουσία επαφής, ανταλλαγής συναισθημάτων, γνώσης και ζεστασιάς που τόσο ανάγκη έχει το παιδί, αλλά και οι γονείς! Έτσι και πάλι με ένα νέο δώρο θα πρέπει να κουκουλώσουμε το κενό, λίγο αργότερα με άλλο και με άλλο…Η σχέση πρέπει να συνίσταται σε ψυχική επαφή και αλληλέγγυες συμπεριφορές και όχι απλώς, ή κυρίως, σε διακίνηση καταναλωτικών εμπορευμάτων! Κάνουμε πράγματα με τα παιδιά μας για να είμαστε μαζί, όχι για να μας αφήνουν ήσυχους…».

Βοήθησε να προσαρμόζονται

Ο βαθμός προσαρμοστικότητας που έχουμε καλλιεργήσει στα παιδιά μας για τις δυσκολίες της καθημερινότητας, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομικής κρίσης, είναι ανεκτίμητο εφόδιο για να τα καταφέρουν στη ζωή τους. Η άρνηση του ότι υπάρχουν δυσκολίες δεν είναι υγιής στάση.
«Υγιές είναι να κατανοήσει το παιδί ότι οι δυσκολίες είναι διαχειρίσιμες, ότι είναι κομμάτι της ζωής και ότι πρέπει να μαθαίνουμε να τις αντιμετωπίζουμε με θετική σκέψη» υπογραμμίζει η κ Γιούργη. Τα αρνητικά συναισθήματα δεν τα αγνοούμε, δεν τα αποδιώχνουμε γιατί είναι φυσιολογικά, αλλά τα αξιοποιούμε και μαθαίνουμε απ” αυτά. Μαθαίνουμε στα παιδιά να διαχειρίζονται το θυμό τους, την απογοήτευσή τους και το φόβο τους. Μπροστά στην κρίση δεν λειτουργούμε ούτε με αδιαφορία αλλά ούτε και με πανικό».

Κράτησε κοινή στάση

«Βάση για την αντιμετώπιση της κρίσης αλλά και της “κρίσης” που πιάνει τα παιδιά όταν θέλουν να αγοράσουν κάτι είναι η κοινή στάση των γονέων. Δεν αφήνει ο μπαμπάς αλλά κρυφά η μαμά θα το βολέψει, ή το αντίθετο. Οι γονείς πρέπει να είναι σε κοινό μέτωπο, ακόμα κι αν κάνουν κάποιο λάθος χειρισμό. Είναι καλύτερα να γίνει ένα λάθος από κοινού, παρά να παίρνει το παιδί διπλά μηνύματα. Δεν το βοηθά καθόλου στη δική του σταθερότητα, δεν τίθενται σωστά τα όρια».

Πέρασε στην πράξη

• Δεν συζητάμε τα οικονομικά ζητήματα με τα παιδιά.. Φροντίζουμε να τους «περνάμε» ότι τα πράγματα είναι διαχειρίσιμα.
• Όταν πηγαίνεις για ψώνια με τα παιδιά, καθόρισε από πριν πόσα χρήματα έχεις να ξοδέψεις: βάσει αυτών μπορούν να ζητήσουν κάτι και για εκείνα.
• Δώσε τους επιλογές και εναλλακτικές: «στο σούπερ-μάρκετ θα πάρεις σοκολάτα ή παγωτό;» Αν θέλει να πάρει και κάτι άλλο καθόρισε ξεκάθαρα τις συνέπειες: «Αν πάρεις και αυτό, τι επιλέγεις; Να μη φας παγωτό μέχρι την Κυριακή ή να μη δεις σήμερα την αγαπημένη σου σειρά στην τηλεόραση;» Έτσι την τελική επιλογή την κάνει το ίδιο.
• Τα παραπάνω όρια, ή όποια όρια θέτεις εσύ, πρέπει να είναι σαφή, να τηρούνται και να έχουν συνέπειες τις οποίες δεν διαπραγματεύεσαι. Αν υποχωρήσεις «μόνο για μια φορά», αυτή η φορά μπορεί εύκολα να γίνει δυο και τρεις, και τότε το παιδί θα νιώθει ότι αυτά που λες δεν είναι και πολύ δεσμευτικά.
• Αν πρέπει να το ανταμείψεις για μια θετική συμπεριφορά , π.χ. για τους βαθμούς του, η ανταμοιβή σου να είναι μεταγενέστερη κι όχι πρωθύστερη. Δηλαδή όχι: «αν πάρεις καλούς βαθμούς, θα σου πάρω ποδήλατο». Μπορείς ακόμα, αν επιθυμεί κάτι ακριβό να το παρακινήσεις να μαζέψει μέρος των χρημάτων.
• Μύησέ το στη λογική της αποταμίευσης. Το βοηθά, πέρα από το πρακτικό της μέρος, να μαθαίνει καλύτερα τα όρια, να θέτει προτεραιότητες, να έχει υπομονή και να γεύεται τους κόπους του.
• Αν φέτος οι διακοπές σας είναι λίγες ή δεν μπορείτε να πάτε καθόλου, δες τη θετική πλευρά και πρότεινε στο παιδί, αλλά και στον εαυτό σου εναλλακτικές λύσεις: επισκεφτείτε παιδικά μουσεία που κάνουν πολύ καλή δουλειά με το παιδί, όπως το Παιδικό Μουσείο, το Μουσείο Παιδικών Συναισθημάτων κ.α. Κάνετε πράγματα μαζί τώρα που έχετε ελεύθερο χρόνο: μαστορέψτε, ζωγραφίστε, πηγαίνετε ωραίες βόλτες, διαβάστε, αυτοσχεδιάστε. Πράγματα που δεν ανταλλάσσονται με χρήμα και που μοιάζει εξαιτίας του να έχουμε ξεχάσει, ή έστω, παραμερίσει την εξαιρετική τους σημασία στη ζωή μας.

Aπο την Κατερίνα Μαγγανά, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή: womenonly.gr

Ανυπάκουο παιδί; Μήπως φταις κι εσύ;

Υπάρχουν ανυπάκουα παιδιά Ή απείθαρχοι… γονείς; Ποιος ευθύνεται για τη συμπεριφορά των παιδιών; Πριν βιαστείτε να πείτε το αντίθετο, αναρωτηθείτε μήπως κάτι δεν κάνετε οι ίδιοι καλά? Μήπως οι ίδιοι δεν είστε αρκετά συνεπείς στα ίδια σας τα λεγόμενα;

Είναι το παράπονο πολλών γονιών… Κουράζονται να φωνάζουν συνεχώς, ακούν κάθε λίγο ένα ξεγυρισμένο «όχι, δεν θέλω/δεν το κάνω!», αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους να τα κάνουν να υπακούσουν πέφτουν στο κενό. «Μα, γιατί τα άλλα παιδιά ακούν τους γονείς τους;», αναρωτιούνται. «Γιατί οι άλλοι γονείς να είναι τόσο τυχεροί;»? Είναι όμως έτσι; Η αλήθεια, όπως πάντα, βρίσκεται στη σύνθεση!

Επικοινωνία και ενεργητική ακρόαση
Τα παιδιά χρειάζονται πλαίσιο ασφαλές για να μεγαλώσουν σωστά, για να στραφούν στη δημιουργικότητα και να αποκτήσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους. Τα όρια και η απόδοση νοήματος σε αυτά που ζουν είναι αναγκαία για να συγκροτήσουν την προσωπικότητά τους. Να κατανοήσουν τι είναι καλό και τι κακό, πώς μπορούν να αυτονομηθούν σταδιακά στη ζωή. Και οι γονείς οφείλουν να παράσχουν το νόημα και τα όρια, αλλά να είναι σίγουροι και χωρίς ενοχικές σκέψεις. Όσοι δεν πείσουν θα υποστούν τις συνέπειες? Σε ένα τέτοιο πλαίσιο τα παιδιά δεν μας κάνουν ό,τι θέλουν, αντίθετα ικανοποιούνται και τα ίδια σε κάποιες από τις επιθυμίες και τις απαιτήσεις τους. Επίσης οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν τι μπορούν να περιμένουν σε κάθε αναπτυξιακή φάση από τα παιδιά τους. Όταν θέλουμε λοιπόν να συνεργαστούμε με τα παιδιά μας πρέπει να κατανοούμε τις πραγματικές αναπτυξιακές τους ανάγκες. Συχνά τα παιδιά χρειάζονται και την ικανότητά μας να διαβάσουμε «κάτω από τις γραμμές».
Οι φάσεις της ανάπτυξης και οι ανάγκες τους
Η θέσπιση ορίων και η τάξη θεμελιώνονται στα πρώτα έξι χρόνια της ζωής. Τα παιδιά σε αυτήν τη φάση δεν μπορούν να αρθρώσουν με ακρίβεια τι ακριβώς τους συμβαίνει. Από την άλλη κι εμείς δεν ξέρουμε πάντα τι νομίζουν ότι είναι αλήθεια, γι” αυτό μπορούν και μας εκπλήσσουν συνεχώς! Στις ερωτήσεις τους χρειάζονται απλές και κατανοητές απαντήσεις, χωρίς μακροσκελείς αναλύσεις, πρέπει να στοχεύουμε στην καρδιά αυτού που ζητάνε. Ένα παιδί, π.χ., όταν λέει «βαριέμαι» μπορεί να εννοεί απλώς αυτό, μπορεί όμως και να εννοεί: «Τι να κάνω τώρα; Δεν ξέρω με τι να παίξω» κ.λπ., πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται την καθοδήγηση του γονέα για να γεμίσει καλύτερα τον ελεύθερο χρόνο του.
Πρώτη φάση ανάπτυξης: Γύρω στα δύο τους χρόνια, την περίοδο της δόμησης του εαυτού και της επιβολής της θέλησής τους ως ξεχωριστού μέλους της οικογένειας, είναι πολύ συχνό να ακούμε «όχι» ακόμα κι όταν δεν το εννοούν! Τότε πρέπει να τους δίνουμε εναλλακτικές γύρω από το στόχο! Δεν ρωτάμε π.χ. «θέλεις να πας για ύπνο τώρα;», αλλά «τι θέλεις να κάνεις πριν πάμε για ύπνο, να πλύνεις πρώτα τα δόντια σου ή να βάλεις τις πιτζάμες σου;». Τους αρέσει να έχουν επιλογή και να εκφράζουν θέληση.
Δεύτερη φάση ανάπτυξης: Γύρω στα 6-12 τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη από πνευματική διέγερση, έχουν πολύ ζωηρή φαντασία, την αίσθηση του καλού και του κακού και των ορίων. Οι ερωτήσεις τους είναι πιο σύνθετες, ακόμα κι αν φαίνονται απλές, και απαιτούν πιο ολοκληρωμένες απαντήσεις. Γι” αυτό πρέπει να προσέχουμε και να καταλαβαίνουμε τι μας ζητάνε. Ένα παιδί π.χ. μπορεί να δείχνει θυμωμένο κρίνοντας από τις εκφράσεις του προσώπου, τη γλώσσα του σώματος, όμως μπορεί να ντρέπεται ή να φοβάται. Οι ενήλικες μένουν στην πρώτη εντύπωση και τα σχόλιά τους μπορεί να πληγώσουν το παιδί που ουσιαστικά περιμένει τη βοήθειά τους. Αντίθετα πρέπει να σέβονται αυτό που του συμβαίνει και να είναι υπομονετικοί.
Αποφύγετε τις τιμωρίες
Ας το ξεκαθαρίσουμε εξαρχής: η σωματική τιμωρία είναι μάταιη! Λειτουργεί πυροσβεστικά για λίγο, μια που το παιδί τρομάζει, αλλά ουσιαστικά ανακυκλώνει μια σωματικού τύπου εκφόρτιση αντί για μια δουλειά ψυχοποιητική που θα βοηθήσει το παιδί να δομήσει σωστά το Εγώ του. Πολλοί γονείς παραδέχονται ότι απελπίζονται και κάποιες φορές καταφεύγουν σ” αυτήν, αλλά συστήνεται υπομονή και άλλου είδους αντιμετώπιση στην αταξία και στις ζαβολιές, που θα έχει μακρόπνοα και λειτουργικά αποτελέσματα.
Γίνετε το μοντέλο
Οι γονείς πρέπει να είναι σίγουροι γι” αυτό που θέλουν και να μην εκτοξεύουν απειλές που δεν πραγματοποιούνται σχεδόν ποτέ. Τα παιδιά χρειάζονται ισχυρά μοντέλα ακεραιότητας για το ρόλο τους στην κοινωνία, έτσι παρατηρούν με οξύνοια αν αυτό που λέμε είναι ουσιαστικά κι αυτό που κάνουμε. Δεν μπορεί ένα παιδί να γίνει π.χ. ευγενικό αν δεν πάρει ένα τέτοιο παράδειγμα από το περιβάλλον του. Γι” αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το τι λέμε και τι κάνουμε μπροστά τους.

Κατερίνα Μαγγανά, Ψυχολογο-ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή: womenonly.gr

Πατέρας και γιος: Μια σημαντική σχέση!

Οι περισσότερες μητέρες αναγνωρίζουν τη συμβολή του πατέρα στην ανατροφή του γιου καθώς ξέρουν ότι τα αγόρια ακούν περισσότερο τον πατέρα τους.

Της Παπαδόπουλου Ελένης, Ψυχολόγου, papadopsixologos.blogspot.gr

Ανάμεσα στον πατέρα και το γιο υπάρχουν σχέσεις δύναμης, εξουσίας και αντιπαλότητας, που συνοδεύονται από τρυφερότητα αλλά και συγκρούσεις. Η σχέση του πατέρα με το γιο είναι αυτή που θα καθορίσει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού.
Το δεύτερο στάδιο καλύπτει την εφηβική ηλικία (13-19 ετών), όπου ο γιος αρχίζει να απομακρύνεται από τη συναισθηματική συγχώνευση με τον πατέρα, έτσι ώστε να μπορέσει να δομήσει τη δική του προσωπικότητα και οντότητα ως ξεχωριστή και ανεξάρτητη.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, ο γιος έχει ανάγκη να νιώθει δίπλα του τον πατέρα του και να ξέρει πως θα έχει την αποδοχή, στήριξη και συμπαράστασή του, ενώ ταυτόχρονα θέλει να ξέρει πως μπορεί να παίρνει πρωτοβουλίες και να δρα ανεξάρτητα από τους γονείς του. Κατά την περίοδο της εφηβείας μπορεί να επέλθει μια ρήξη στη σχέση του γιου με τον πατέρα, καθώς μπορεί να αρχίζει να δημιουργείται έντονη σύγκριση και ανταγωνισμός μεταξύ τους.
Ο πατέρας μπορεί να αντιληφθεί την προσπάθεια του γιου για ανεξαρτησία και αυτονομία ως μια απειλή για το κύρος, την αξία ή και τον ανδρισμό του, ενώ ο γιος μπορεί να νιώθει περιορισμούς ως προς τη δυνατότητά του να μεγαλώσει και να γίνει πιο ώριμος, σε περίπτωση που ο πατέρας δεν του αφήνει χώρο να πάρει ο ίδιος αποφάσεις, δεν ρωτάει τη γνώμη του και δεν σέβεται την άποψή του.
Ο γιος έχει ανάγκη από την παρουσία του πατέρα αλλά με διακριτικό τρόπο και όχι για να συγκρίνονται για το ποιος είναι καλύτερος και πιο ξεχωριστός.
Στο τρίτο στάδιο, που καλύπτει την φάση μετά την ενηλικίωση του παιδιού (από το 20ό έτος) η σχέση ανάμεσα στον πατέρα και τον γιο εξαρτάται από τα δύο προηγούμενα στάδια. Όσο πιο ομαλά διεξαχθεί η σχέση στα δύο προηγούμενα στάδια τόσο πιο ισχυρός μπορεί να γίνει ο δεσμός μεταξύ πατέρα και γιου, με κύρια χαρακτηριστικά την ύπαρξη αγάπης και αυτοεκτίμησης και από τις δύο πλευρές.
Μέσα από αυτό το δεσμό έχουν οφέλη και οι δύο πλευρές λαμβάνοντας ευχαρίστηση, ικανοποίηση και ψυχική πληρότητα, ενώ ταυτόχρονα δένονται πιο βαθιά και έρχονται ο ένας πιο κοντά στον άλλο. Στην ανάπτυξη αυτού του δεσμού παίζει σημαντικό η ικανότητα και ωριμότητα του πατέρα να αφήσει το γιο του να γίνει ανεξάρτητος, χωρίς να το βιώσει ο ίδιος ως ένα είδος απειλής ή απόρριψης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο πατέρας μπαίνει σε μια διαδικασία ανταγωνισμού και αντιπαλότητας με το γιο ώστε να αποδείξει ότι δεν έχει χάσει τις ικανότητές του ή τις δυνάμεις του ή ότι έχει περισσότερες γνώσεις. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός μπορεί να είναι και διεκδίκηση της νεότητας από τον πατέρα.
Ο πατέρας, ως ο ενήλικας και ο ώριμος αυτής της δυαδικής σχέσης, είναι το βασικό πρόσωπο που συμβάλλει στην ομαλή εξέλιξη και ανάπτυξη του παιδιού αλλά και του εφήβου που έχει ανάγκη από ένα σταθερό πρότυπο. Ο πατέρας μεγαλώνοντας έρχεται αντιμέτωπος και ο ίδιος με ένα σύνολο από άγχη, ανασφάλειες και αγωνίες, που καλείται να τις καταλαγιάσει. Τα δικά του λάθη και τις δικές του αποτυχίες μπορεί να τις προβάλει επάνω στο γιο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία φόβου αλλά και έντονων αντιδράσεων απόρριψης.
Τα αρνητικά βιώματα του πατέρα μπορεί να οδηγήσουν σε πιέσεις προς το παιδί να είναι τέλειο ή σε υπερπροστατευτικότητα ώστε να μην βιώσει τέτοιου είδους καταστάσεις, με αποτέλεσμα ο γιος να αντιδράσει έντονα και να ξεσπάσει.
Ο πατέρας προσπαθώντας να διατηρήσει μια αμυντική στάση ώστε να διασώσει τη δική του εικόνα ενδέχεται να ξεσπάσει στο γιο, να τον απορρίψει, να τον μειώσει ή να τον υπερπροστατεύσει, δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχει μια ανταγωνιστική- συγκρουσιακή σχέση, όπου ο πατέρας στερεί την αποδοχή, τη στήριξη και την εμπιστοσύνη από το γιο.
Ο πατέρας ερμηνεύει την απομάκρυνση του γιου ως μια προσωπική του αποτυχία στο ρόλο του ως γονέα.
Παπαδόπουλου Ελένη, Ψυχολόγος, papadopsixologos.blogspot.gr-familylife.gr

Μαθήματα ζωής που προσφέρει ένα διαζύγιο στα παιδιά

Για τα περισσότερα παιδιά το διαζύγιο των γονιών τους είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη και επώδυνη εμπειρία, που συχνά αφήνει ανοιχτές πληγές για χρόνια. Από την άλλη όμως, ένα διαζύγιο μπορεί να προσφέρει στα παιδιά τρία πολύτιμα μαθήματα ζωής:

• Κανένας δεν είναι υποχρεωμένος να συμβιβάζεται σε μια ζωή που δεν τον κάνει ευτυχισμένο: Υπάρχουν φορές που το να απομακρύνεις κάποιον από τη ζωή σου είναι ό,τι καλύτερο μπορείς να κάνεις για την ψυχική και σωματική σου υγεία και τα παιδιά πρέπει να ξέρουν ότι δεν είναι υποχρεωμένα να καταπιέζονται, αλλά να επιλέγουν πάντα να ζουν ευτυχισμένα.

• Ακόμα κι αν δεν ταιριάζουμε με κάποιον άνθρωπο, μπορούμε να του φερόμαστε και να μας φέρεται με σεβασμό: Οι γονείς που καταφέρνουν να διατηρήσουν αρμονικές σχέσεις μετά από ένα διαζύγιο, να συνεργάζονται για το καλό των παιδιών τους και να φέρονται πολιτισμένα, δίνουν στα παιδιά τους το καλύτερο μάθημα για το πώς πρέπει να είναι οι ανθρώπινες σχέσεις.

• Η ζωή δεν είναι τέλεια, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να τη ζούμε και να τη χαιρόμαστε: Μακάρι να ήταν, αλλά δεν είναι. Σχέσεις γκρεμίζονται, έρωτες ξεφτίζουν, φιλίες χαλάνε, επαγγελματικές συνεργασίες τελειώνουν κλπ. Ίσως τα παιδιά το συνειδητοποιούν με τον πιο επώδυνο τρόπο σε μια τρυφερή και ευαίσθητη ηλικία, όμως τουλάχιστον μαθαίνουν ότι ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Παρ’όλα αυτά, η ζωή έχει πολλές χαρές, αρκεί να τις ψάξoυν.

Πηγή: mother.gr

Αυτά είναι τα πιο περίεργα, κοινά και πρόωρα σημάδια της εγκυμοσύνης!

Πριν φτάσετε στο τεστ εγκυμοσύνης και πριν κανονίσετε το πρώτο σας ραντεβού με τον γιατρό σας υπάρχουν κάποια πρόωρα σημάδια που υπονοούν μια εγκυμοσύνη που είναι αρκετά περίεργα και κάποια άλλα που είναι αρκετά κοινά!
Ποια είναι αυτά τα συμπτώματα;
Οίδημα και φούσκωμα.
Εφιάλτες και πολύ ζωντανά όνειρα που θυμάστε όταν ξυπνήσετε!
Ακμή.
Αλλαγές διάθεσης.
Αίσθηση κρυολογήματος χωρίς προφανή λόγο.
Ευαισθησία και πρήξιμο στο στήθος.
Αλλαγές στην περίοδο ή καθυστέρηση.
Κράμπες, πονοκέφαλοι και πόνος.
Ναυτίες.
Ευαισθησία στην όσφρηση.
Περισσότερες επισκέψεις στην τουαλέτα.
Αλλαγές στην θερμοκρασία του σώματος.
Άστατος ύπνος.
Κούραση και νύστα.
Δυσπεψία.
Τριχόπτωση.
Περίεργες λιγούρες.
Πρησμένες φλέβες και πόδια.
Αν έχετε ήδη παιδί και ξαφνικά είναι υπερκινητικό και συμπεριφέρεται περίεργα χωρίς λόγο είναι επειδή μπορεί να διαισθάνεται την εγκυμοσύνη σας!
Αλλαγή στην λίμπιντό σας είτε αύξηση είτε μείωση.
Μαύρα στίγματα και σημάδια στο πρόσωπο.
Ευαισθησία σε συγκεκριμένα χρώματα που σας ζαλίζουν.
Φαγούρα και εξανθήματα.
«Μεταλλική» γεύση στο στόμα.
Πόνος όταν στέκεστε όρθιες.
Εσείς έχετε βιώσει άλλα περίεργα ή πιο κοινά συμπτώματα εγκυμοσύνης;
babyradio.gr-Άννα Κ.

Πως η απούσα μαμά οδήγησε την κόρη της στην…

Η αυτοκτονία ήταν η πρώτη της σκέψη για να κάνει την μαμά της να νοιαστεί…

Πίστευε πως ήταν η πιο σημαντική απόφαση που είχε πάρει μέχρι τότε. Μια απόφαση θα έδινε ένα τέλος σε όλα αυτά τα άσχημα γεγονότα, που δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει. Θα έδινε ένα τέλος στη ζωή της! Αυτή ήταν η μόνη λύση.
Έτσι θα τιμωρούσε  όσους την πλήγωσαν. Κυρίως, τους γονείς της. Θα τους έκανε, έστω και για λίγο να την προσέξουν. Θα καταλάβαιναν, άραγε, την απουσία της;
Όσοι την γνώριζαν, θεωρούσαν πως η Ναταλία είναι πολύ τυχερή! Έχει δυο γονείς επιτυχημένους και πλούσιους. Ο μπαμπάς της γιατρός, η μαμά της δικηγόρος. Υπόδειγμα οικογένειας χαρακτήριζαν την οικογένειά της. Από μικρή είχε ό, τι ήθελε. Ή μάλλον αυτό έβλεπε ο κόσμος. Ένα μικρό κορίτσι, που δεν του έλειπε τίποτα… Τίποτα υλικό! Στην πραγματικότητα, όμως, της έλειπε το βασικό! Οι γονείς της, η παρουσία τους, το χάδι τους.
Οι γονείς έλειπαν πολλές ώρες από το σπίτι. Μεγάλωνε με νταντάδες, οι οποίες μάλιστα άλλαζαν συχνά. Όταν η μητέρα της γυρνούσε στο σπίτι, η Ναταλία είχε ήδη κοιμηθεί. Την τρυφερότητα της μητέρας της την ένιωθε μόνο όταν έβγαιναν μαζί σε μέρη όπου υπήρχε πολύς κόσμος. Μα ήταν τόσες λίγες αυτές οι φορές! Της έχει μείνει αξέχαστο ένα πάρτι μιας συμμαθήτριας της. Η μητέρα του κοριτσιού ήταν πελάτισσα της μητέρας της κι είχε επιμείνει πάρα πολύ να παρευρεθεί η Ναταλία μαζί με τη μητέρα της στο πάρτι. Έτσι, δε μπορούσαν να αρνηθούν. Εκείνο το απόγευμα είδε ένα άλλο πρόσωπο της μητέρας της. Την χάιδευε συνέχεια, την φιλούσε, την έπαιρνε αγκαλιά. Μα της φαινόταν τόσο περίεργη η συμπεριφορά αυτή. Δεν την είχε συνηθίσει έτσι. Η μητέρα της της φαινόταν κάπως… ξένη. Κι ίσως να ήταν! Της είχε ετοιμάσει ένα πιάτο με φαγητό, όπως κάθε μαμά στο παιδί της, όμως δεν της είχε βάλει αυτά που της αρέσουν! Το πιάτο της είχε πουρέ. Κι η Ναταλία σιχαινόταν τον πουρέ! Μα η μητέρα της δεν το γνώριζε!
Παρόλο που έμεινε νηστική, δεν την πείραξε! Ήταν η πρώτη φορά που ήρθε σε «επαφή» με τη μαμά της! Και σκεφτόταν πως ίσως αλλάξουν τα πράγματα. Ανυπομονούσε να γυρίσουν σπίτι για να ευχαριστήσει τη μητέρα της για τα χάδια της!
Το πάρτι τελείωσε. Μπήκαν στο αυτοκίνητο. Πριν προλάβει να μιλήσει η Ναταλία, χτύπησε το  τηλέφωνο. Σε όλη τη διαδρομή η μητέρα της μιλούσε στο κινητό για δουλειές. Μάλιστα, την άκουσε να λέει πως με αυτό το χαζό πάρτι έχασε πολύ χρόνο. Αλλά τι να κάνει που ήταν πελάτισσά της και δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς! Η Ναταλία δεν πίστευε στα αφτιά της! Είχε περάσει τόσο όμορφα! Κι η μαμά της ήταν συνέχεια χαμογελαστή και κεφάτη στο πάρτι. Αλλά όλα αυτά ήταν τελικά μια προσποίηση…
Μόλις έφτασαν σπίτι έκλεισε το τηλέφωνο. Είχε πάλι το ίδιο σοβαρό και αυστηρό ύφος. Δεν θύμιζε σε τίποτα εκείνη τη στοργική μητέρα στο σπίτι της συμμαθήτριάς της. Έβαλε τη Ναταλία για ύπνο. Η μικρή έχοντας ακόμα στο μυαλό της τα – έστω και ψεύτικα – χάδια της μητέρας της, της ζήτησε ένα φιλί για καληνύχτα. Μα δεν το πήρε. Ήταν αρκετά μεγάλη για να ζητάει φιλιά, άλλωστε… Έτσι της είπε η μητέρα της… κι έφυγε.
Μεγαλώνοντας κατάλαβε πως η μητέρα της γινόταν «μαμά» μόνο όταν υπήρχε κόσμος γύρω της. Τις υπόλοιπες ώρες ήταν μια σκληρή ξένη γυναίκα, που μάλιστα την επέκρινε συχνά. Η Ναταλία είχε δοκιμάσει πολλούς τρόπους για να τραβήξει την προσοχή των γονιών της. Βέβαια, όλοι αυτοί οι τρόποι ήξερε πως θα την έβλαπταν, όμως δεν την ένοιαζε. Τουλάχιστον ασχολούνταν μαζί της, ακόμα κι αν της φώναζαν! Μια φορά είχε αφήσει τη γόπα του τσιγάρου της μέσα σε ένα ποτήρι στο δωμάτιό της. Πράγματι, έπιασε το κόλπο της! Όταν το είδε η μητέρα της, τη φώναξε στο σαλόνι και άρχισε το… κήρυγμα! Παρόλο που της μίλησε αυτηρά, η Ναταλία ήταν ικανοποιημένη που την έκανε να αφήσει έστω και έτσι για λίγο τη δουλειά της! Έκανε κι άλλα τέτοια «κόλπα». Άλλα έπιαναν κι άλλα όχι.
Βέβαια, με αυτά που έκανε, οι γονείς της την απέρριπταν ακόμα περισσότερο. «Δεν αρμόζει τέτοια συμπεριφορά στο δικό μας το παιδί», έλεγαν. Τα συναισθήματα της Ναταλίας ήταν όμως μπερδεμένα. Από τη μία μεριά, ικανοποιούνταν γιατί τραβούσε την προσοχή που ήθελε, από την άλλη όμως τους απογοήτευε ακόμα περισσότερο.
Κι αυτή την απογοήτευση την έβλεπε στα πρόσωπά τους, όσο μεγάλωνε. Ήθελαν να έχουν μια κόρη υπόδειγμα. Μια καλή μαθήτρια, που να γνωρίζει ξένες γλώσσες, να παίζει πιάνο και να θέλει να γίνει γιατρός! Μα εκείνη δεν ήταν παρά μόνο ένα κακομαθημένο κορίτσι, που είχε μείνει μάλιστα στη β΄ λυκείου, ένα κορίτσι που κάπνιζε και έπινε αλκοόλ!
Ένιωθε πως είχε πέσει στην ίδια την παγίδα που έστησε. Συνειδητοποίησε πως με αυτή τη συμπεριφορά είχε διώξει και τις φίλες της. Δεν είχε ούτε μια φίλη. Το ποτήρι ξεχείλισε όταν την  χώρισε και το αγόρι της. Τότε ήταν που το αποφάσισε. Θα έδινε ένα τέλος στη ζωή της. Όχι επειδή την παράτησε ο φίλος της, αλλά επειδή δεν άντεχε άλλο αυτό που ζούσε.
Πήγε στο δωμάτιο της μητέρας της. Βρήκε τα χάπια που την βοηθούσαν στον ύπνο. Ένα ολόκληρο κουτί. Τα κατάπιε όλα… Προσπάθησε να αφαιρέσει τη ζωή της. Οι γονείς της την βρήκαν αναίσθητη στο κρεβάτι τους.
Έμεινε μερικές εβδομάδες στο νοσοκομείο. Οι γονείς της δεν έφυγαν ούτε στιγμή από δίπλα της. Στο νοσοκομείο νοσηλεύονταν πολλοί άνθρωποι. Παιδιά στην ηλικία της με ανίατες ασθένειες, άνθρωποι που ταλαιπωρούνταν από τις θεραπείες και τα φάρμακα. Τότε, συνειδητοποίησε τι είχε κάνει… Κι ήταν πολύ σοβαρό. Η αυτοκτονία φάνταζε τώρα πιο τρομακτική από όσο πριν. Μίλησε στη μαμά της για όλα αυτά που ένιωθε. Εκείνη της υποσχέθηκε ότι τα πράγματα θα αλλάξουν…
Μα πόσο μπορεί να αλλάξει ένας άνθρωπος; Πράγματι, τον πρώτο καιρό έδειχνε λίγο ενδιαφέρον. Μα αργότερα, η συμπεριφορά της επανήλθε στην… αρχική! Δεν μπορούσαν να έχουν ουσιαστική επικοινωνία.
Όμως, η Ναταλία είχε αλλάξει. Μπορεί να μην είχε τους γονείς που λαχταρούσε, την αγαπούσαν όμως με τον δικό τους τρόπο. Άλλωστε, είχε δει τη ζωή με άλλο μάτι. Η ζωή, η υγεία είναι ένα δώρο… που δυστυχώς κάποιοι παλεύουν για να το αποκτήσουν. Για κάποιους… δεν είναι αυτονόητο.
Κι εκείνη δεν το εκτίμησε σωστά. Προσπάθησε να το πετάξει. Αποφάσισε στο εξής να εκτιμά περισσότερο τη ζωή της. Να μην την αναλώνει για να… τιμωρεί τους άλλους. Αλλά να προσπαθεί να γίνεται καλύτερη. Όχι για τους άλλους… μα για τον ίδιο της τον εαυτό.

Πηγή: fylada.gr

Γιατί η σχέση μητέρας – κόρης είναι από τις πιο περίπλοκες!

Κάθε Χριστούγεννα, Πάσχα, 15αύγουστο, γενέθλια ή γιορτή, τα ίδια. Στην αρχή, φωνές και χτυπήματα χεριών πάνω στο τραπέζι, καρέκλες να σέρνονται στο πάτωμα… Και μετά, ουρλιαχτά και κλάματα, κατάρες και βρισιές, λόγια βαριά, απερίγραπτα, φωνές, πάντα φωνές, πάντα δύο, γυναικείες, που μοιάζουν, που η μία μπερδεύεται μέσα στην άλλη, φωνές ίδιες…
Μάνα και κόρη.
Άγρια πράγματα, από καιρού εις καιρόν, σε αργίες και άδειες συνήθως, τα «άπλυτα» μιας ζωής να κυκλώνουν τη γειτονιά, κι ας πρόλαβε μια απ’ τις δυο να κλείσει μπαλκονόπορτες και παντζούρια, άγρια πράγματα να τρομάζουν με την οργή και το μένος τους, ν’ ανατριχιάζουν τους περαστικούς, φλιτζάνια να σπάνε, σιωπή, λήξις…
Και μετά, αγκαζέ για ψώνια, δίπλα – δίπλα στο ΙΚΑ, στις δουλειές, στο supermarket, σα να μη συνέβη τίποτα, σα να μη σηκώθηκε η πολυκατοικία στο πόδι, σα να μην πείστηκε ο πρωτάρης αυτήκοος ότι κάτι κακό θα συμβεί μ’ αυτές τις δυο, σα να ξεπήδησαν πιασμένες χέρι – χέρι από κάποιο βιβλίο που γράφτηκε για την αγάπη μιας μάνας για την κόρη της.
Ξεχνιούνται όλα αυτά; Υπάρχει αγάπη σε τέτοιους περίεργους δεσμούς μητέρας – κόρης; Πώς προχωράει η ζωή μιας γυναίκας, όταν ο μεγαλύτερος αντίπαλος της είναι η μάνα της; Γιατί αυτοί οι καβγάδες είναι ταμπού μέχρι σήμερα; Πόση σχέση έχει η συγχώρεση τους με το ίδιο αίμα που τις ενώνει στον πιο ακατάλυτο δεσμό; Όλοι κάποτε καβγαδίσαμε με τη μάνα μας,  όλοι κάπως την «κουβαλάμε» στην καθημερινότητα και τις αντιδράσεις μας, πώς αντέχεται, όμως, το φορτίο μίας κακής σχέσης;
Ίλια, 38 ετών, γραμματέας «Το ξέρω ότι μ” αγαπάει. Κι εγώ. Δεν φτάνει, όμως. Τα λόγια που έχω ανταλλάξει με τη μάνα μου δεν επαναλαμβάνονται. Ούτε η ένταση των στιγμών. Μπορούσαμε να τσακωθούμε για το τίποτα. Μέχρι τα 30 μου ξεχνούσα και πήγαινα παρακάτω, μέχρι το επόμενο ξέσπασμα. Μετά συγχωρούσα όλο και πιο δύσκολα. Πάγωνα. Ήμασταν μεσοαστική οικογένεια, με προβλήματα. Λύσσαγε να παντρευτώ κάποιον που να ‘χει τον τρόπο του. Δεν μου συγχωρεί ότι χώρισα. Με δύο παιδιά. Ντροπή. Μιλάμε, βγαίνουμε, τη φροντίζω όσο μπορώ. Αλλά είμαι η… ντροπή, η χωρισμένη, εκείνη που πέρασε από πολλά χέρια. Όταν έρχονται γιορτές ή οι διακοπές των παιδιών από το σχολείο – πράγμα που σημαίνει ότι είναι περισσότερες ώρες στο σπίτι μαζί τους – αλήθεια, κλαίω. Υποφέρω».
Σταυρούλα, 47 ετών, γραφίστρια «Γεννήθηκα σε νησί. Από “ατύχημα”. Οι γονείς μου είχαν ήδη 3 αγόρια. Μεγάλωσα μαζί με τα αγόρια, σαν αγόρι ή κάτι ενδιάμεσο. Όταν ήμουν 4, πέθανε ο πατέρας και ανέλαβε τα πάντα εκείνη. Με άφηνε σε θείες που ευκαιρούσαν, την έβλεπα βράδυ. Τη θυμάμαι πάντα κουρασμένη. Δεν ήταν ποτέ της αγκαλιάς και της φροντίδας. Αγάπη για εκείνην ήταν να έχουμε φαγητό, ρούχα καθαρά και παπούτσια, να μη λένε οι ξένοι. Με τιμωρούσε πιο σκληρά απ’ τ’ αδέλφια μου.  Κατάλαβα πως μ’ αγαπάει, όταν έφυγα από το νησί για να σπουδάσω στην Αθήνα. Αν τύχει να τσακωθούμε, απλώς δεν θες να είσαι μπροστά. Τραγωδίες. Θυμόμαστε τα προ Χριστού στην πιο γκροτέσκα εκδοχή τους. Πάσχα του 97’, δεν θα το ξεχάσω, είχε έρθει από το νησί να με δει. Λίγες μέρες πριν είχα κλείσει τα 30. Κάπου διαφωνήσαμε, λογοφέραμε, σήκωσε το χέρι της και με χτύπησε. Άσχημα. Της ανταπέδωσα το χαστούκι. Βρεθήκαμε στο πάτωμα να σκοτωνόμαστε. Ντρέπομαι γι’ αυτό που λέω. Δεν ξέρω πώς φτάσαμε μέχρι εκεί. Ακόμη και σήμερα, ζητάω συγχώρεση, από ποιόν δεν ξέρω. Δεν πιστεύω κιόλας, προς μεγάλη της λύπη.  Εκείνη κάνει πως δεν θυμάται. Είναι μεγάλη πια. Αλλά ξέρω ότι αν άντεχε, θα μας συνέβαινε ξανά. Πάντα, το να μιλάς μαζί της ήταν σα να παίζεις με το ξυράφι».
Ανδριάνα, 31 ετών, άνεργη «Δεν κατάλαβα ότι είχαμε σοβαρό πρόβλημα, μέχρι που απολύθηκα από την εταιρεία που εργαζόμουν και επέστρεψα στο πατρικό. Στην αρχή το είδα σαν ευκαιρία να ξεκουραστώ λίγο. Στο δίμηνο άρχισα να ψάχνω για δουλειά και εκεί διαπίστωσα ότι με αντιμετώπιζε σαν ανεπιθύμητη. Οι καβγάδες ξεκινούσαν από χαζές αφορμές. “Κλείσε το φως, δεν έχω συγγενή στη ΔΕΗ”, “μη μιλάς στο τηλέφωνο”, “πάλι ξέχασες να κλειδώσεις”. Μπορεί να αρχίσει από κάτι τέτοιο και να καταλήξει σε χάος. Νομίζω αυτή είναι η σωστή λέξη. Χάος. Ουρλιάζει, προσπαθώ να κρατηθώ, αλλά από ένα σημείο και μετά είναι αδύνατο. Εκείνο που με πειράζει περισσότερο, είναι ότι ακόμη και σ’ αυτή την ηλικία, ένα κομμάτι μου τρομοκρατείται. Και “κλωτσάει”. Ντρέπομαι για τους γείτονες που μας κοιτάνε περίεργα και περισσότερο ντρέπομαι που μας βλέπουν μετά από μέρες να περπατάμε δίπλα – δίπλα και να χαιρετάμε γνωστούς στον δρόμο. Την αγαπάω, αλλά είμαι μπερδεμένη πολύ.  Αυτά που λέει, αυτά που κάνει, ο τρόπος που με κοιτάει, ο θυμός της… Και κυρίως σκέφτομαι ότι, αν όλα αυτά μου τα έκανε κάποιος άλλος; Δεν θα του είχα πει ξανά ούτε καλημέρα… Ναι, είναι χήρα εδώ και 10 χρόνια, μορφωμένη, με καλή σύνταξη, γενικά δεν είχαμε προβλήματα. Ή μάλλον δεν τα έβλεπα εγώ, γιατί έφυγα σχετικά νωρίς από το σπίτι. Αλλά αυτό που ζω τα τελευταία χρόνια, είναι σα να μην ξέρω ποια είμαι και ποια είναι η μάνα μου».
Κατερίνα, 37 ετών, ιδιωτική υπάλληλος «Ο μπαμπάς πέθανε, όταν ήμουν 12. Ήταν πάντα επικριτική μαζί μου. Με όλα μου. Μετά τον θάνατο του, άρχισαν τα ξεσπάσματα. Τώρα καταλαβαίνω γιατί, αλλά και πάλι όχι απολύτως. Ντρέπομαι να πω ότι με χτύπαγε. Για το παραμικρό. Προς τα έξω ήμασταν η ιδανική οικογένεια, μετά η ιδανική χήρα, η ιδανική κόρη, κ.λπ. Αλλά, κάθε λάθος ήταν κι ένα σκαμπίλι ή μια χοντρή τιμωρία ή μέρες ατέλειωτες τιμωρητικής σιωπής. Συγκινούμαι όταν βλέπω μανάδες να χαϊδεύουν τις κόρες τους, να τις αγκαλιάζουν. Όταν μ’ αγκάλιαζε πάντα υπήρχε μια ψύχρα, σα να ήθελε να με διώξει από κοντά της. Η γιαγιά μου, μου ‘λεγε ότι το ‘κανε για να με σκληραγωγήσει, επειδή δεν υπήρχε πατέρας στο σπίτι. Σου λέω: το καταλαβαίνω, αλλά και πάλι όχι.  Κάποτε – ούτε που θυμάμαι πια γιατί, έτσι κι αλλιώς καβγαδίζαμε για το τίποτα – με έπιασε από τα μαλλιά. Πρέπει να ήμουν γύρω στα 25. Έπαθα αμόκ. Άρχισα να σπάω και να της πετάω ό,τι έβρισκα. Φοβήθηκα με τον εαυτό μου και με την αντίδραση της. Ήταν αντίδραση μικρού παιδιού. Λίγο αργότερα έφυγα από το σπίτι. Ναι, την αγαπάω. Μου έδωσε ό,τι είχε κι ό,τι μπορούσε. Αλλά δεν παύω στιγμή να σκέφτομαι πώς θα είχα εξελιχθεί, αν ζούσε ο πατέρας μου, αν εκείνη μου φερόταν αλλιώς και πάει λέγοντας».
Ρούλα, 39 ετών, νοικοκυρά «Είμαστε από επαρχία. Η μάνα μου ήταν το σκληρό καρύδι στην οικογένεια. Έχω κι έναν αδελφό, 4 χρόνια διαφορά. Είναι μικρότερος. Στα 15 του μου είπε ότι νομίζει ότι του αρέσουν τα αγόρια. Φαινόταν και ήταν αλλιώς. Τον αγαπάω, νομίζω εγώ τον μεγάλωσα, τον κούρνιασα, τον προστάτευσα. Από τη μάνα μας, κυρίως. Όταν συνέβαινε κάτι, έμπαινα μπροστά και τις έτρωγα εγώ. Δεν την άφηνα να τον αγγίξει. Ένα μεσημέρι, γύριζα από τη δουλειά και θυμάμαι την βρήκα από πάνω του, να τον χτυπά, να τον έχει αρπάξει από τον λαιμό, να τον βρίζει χυδαία. Ούτε και θυμάμαι πώς βρεθήκαμε να χτυπιόμαστε οι δυο μας. Σήμερα, την προσέχω εγώ. Δεν μου το έχει συγχωρήσει το ξέρω. Είναι ηλικιωμένη πια, αλλά το φαρμάκι που μπορεί να ρίξει γι’ αυτό το θέμα, με συντρίβει ακόμη, σα να είμαι κοριτσάκι… Δεν πειράζει. Αρκεί που ο μικρός είναι καλά. Όσο γίνεται, δηλαδή».
Λυδία, 41 ετών, δικηγόρος «Δεν θέλω να γίνω μάνα, εξαιτίας της μάνας μου. Δεν μπορώ να σου περιγράψω το είδος της σχέσης. Εγώ, το νιώθω λίγο σαν κατάρα. Ξέρεις τι είναι εκεί που σε χαϊδεύουν, να σε πετάνε; Και μετά να κλαίνε στα πόδια σου; Να ξέρεις να φτιάχνεις πρωινό για εκείνην από τα 6 σου; Να της βάφεις τα νύχια; Να της φτιάχνεις τα μαλλιά; Να είναι πάντα τσαντισμένη με κάτι; Απογοητευμένη από κάτι; Αλλά να μ’ αγαπάει. Κι εγώ την αγαπάω. Αλλά νιώθω κουρασμένη. Ίσως δεν είμαστε όλες φτιαγμένες για μάνες. Τουλάχιστον, εγώ το ξέρω. Και είναι ψέμα ότι τα συγχωρείς όλα. Απλώς ντρέπεσαι να ομολογήσεις ότι δεν τα συγχωρείς, ότι σε πονάνε ακόμη».
Ελένη, 36 ετών, διαφημίστρια «Όποιος την γνωρίζει, τη λατρεύει. Για τη γλύκα της, τη μαγειρική της, τη ζωντάνια, την ευστροφία της. Ήταν, είναι γοητευτική κυρία. Εγώ, πάλι ξέρω , ότι είναι καλύτερα να έχουμε απόσταση.  Με ανατριχιάζουν τα πιστεύω της – για την ομοφυλοφιλία, τους μετανάστες, τη ζωή μου – και προτιμώ να έχουμε απόσταση. Είναι αυταρχικός, αγύριστος άνθρωπος. Όταν κλείνει η πόρτα, η γοητεία εξαφανίζεται. Δεν ξέρω, αν θα την επέλεγα για παρέα μου, αν δεν ήταν αίμα μου και δεν ξέρω τι κατάλοιπα θα μου βγουν στην πορεία. Δεν ντρέπομαι να το πω. Μου πήρε πολλά χρόνια για να μην ντρέπομαι να το πω. Ξέρω ότι είναι άλλης εποχής, γεννηθείσα το 48’, αλλά έχω πάψει να δικαιολογώ  τη διγλωσσία της, από τότε που γνώρισα καλύτερα μητέρες φίλων και συναδέλφων. Εκεί έπαψα να τα δικαιολογώ όλα με το χάσμα των γενεών. Υπάρχει και το χάσμα των ανθρώπων, ξέρεις».

Σε μία κουβέντα με τη Δρα Μαργαρίτα Ζωγράφου, ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια, το εύτακτο χάος της πιο πολύπλοκης σχέσης, ταξινομείται, εξηγείται στα σημεία του, γίνεται κάπως κατανοητό το γενεσιουργό του πλαίσιο.
«Γεννημένες μάνες» δεν υπάρχουν
«Κάθε θηλυκό έχει τη σφραγίδα της μάνας του και δύσκολα ξεφεύγει καθεμιά μας από τον κανόνα.
Και είναι πράγματι αυτή η «σφραγίδα» ένα αναλλοίωτο δυναμικό αποτύπωμα που φέρει ο ψυχισμός μας ισόβια και επηρεάζει ένα πολλαπλό δίκτυο σχέσεων. Με τον εαυτό μας, τον σύντροφό μας, την επόμενη γενιά, αλλά και όλα τα υπόλοιπα θηλυκά που εμφανίζονται κατά διαστήματα στη ζωή μας. Ποια σφραγίδα, όμως;
Προστασία, παντοδυναμία, ασφάλεια, ισοβιότητα και ανάταση, κυριαρχία, δημιουργία, συναίσθημα, προτυπική εικόνα, αδιαπραγμάτευτη στοργή, άνευ όρων παροχή είναι η μία όψη της έννοιας «Μητέρα». Γιατί υπάρχει και η άλλη, η λιγότερο αναμενόμενη, η πιο σκληρή, η όχι τόσο προσωπική. Αυτή της απαιτητικής, της επικριτικής μητέρας, της απούσας-παρούσας, της τιμωρητικής μητέρας που αναπτύσσει σταθερές προσδοκίες, που διαπραγματεύεται σκληρά με το «δεν θα… αν δεν», που διαπληκτίζεται με την κόρη της σε κάθε ένταση και ύφος, που προκαλεί τον ανταγωνισμό, που φτάνει στο τέρμα προκειμένου να κατατροπώσει τη θηλυκή απόγονό της και να επιβεβαιώσει το κυριαρχικό μητρικό της εγώ.
Ένα πρόσωπο, δύο όψεις, διπλή σφραγίδα, αμφιλεγόμενο αποτύπωμα.
Η σχέση της κόρης με τη μητέρα είναι ένας δεσμός που συνδέει το παρόν με ό,τι υπάρχει ψυχοσυναισθηματικά ενεργό από το παρελθόν και εξακολουθεί και στο μέλλον,  ακόμα και όταν η μητέρα δεν βρίσκεται στη ζωή. Όταν πια η κόρη επιλέγει συνειδητά τι και πόσα να «κρατήσει» από τα μητρικά πρότυπα, αλλά και όσα ασυνείδητα μεταφέρει, συναισθήματα και συμπεριφορές που παρουσιάζει, τα οποία ούτε η ίδια μπορεί να αποκωδικοποιήσει ή αιτιολογήσει, που μπορεί να καθοδηγούν τις επιλογές της, την καθημερινότητά της, να ορίζουν τον τρόπο σκέψης της και να διαμορφώνουν τα όσα νιώθει και ανταποδίδει στους γύρω της.
Η μητρική αγάπη θεωρείται κατά γενική παραδοχή έννοια αυτονόητη και αδιαπραγμάτευτη. Και ίσως είναι έτσι. Φτάνει, όμως, πάντα σωστά στον προορισμό της; Αντιλαμβάνεται η κόρη το συναίσθημα αυτό; Ή γίνεται αποδέκτης μιας στρεβλής εκδοχής του; Της δίπολης; Της αντιφατικής; Της συγκρουσιακής; Κι αν ναι, τι συμβαίνει τότε;
Η κόρη αμφιβάλλει για τη μητρική αγάπη και τη διεκδικεί με κάθε τρόπο και κάθε μέσο και αν δεν τα καταφέρει συγκρούεται με τη μητέρα για να προστατεύσει το νεοσύστατο εγώ της και η μητέρα με την κόρη για να επιβάλει την κυριαρχία της. Η σύγκρουση, όμως, είναι ο καθρέφτης που αντανακλά τις συναισθηματικές και κοινωνικές συνθήκες που έχουν ζήσει οι μητέρες.
Μητέρες με συναισθηματικά κενά, ακάλυπτες ανάγκες και ανεκπλήρωτες επιθυμίες στρέφονται στο κοντινότερο θηλυκό του περιβάλλοντός τους, την κόρη τους, γιατί βλέπουν στο πρόσωπο αυτής τον δικό τους εαυτό σε άλλο χωροχρόνο, σε άλλες συνθήκες, με άλλες ευκαιρίες και διεκδικούν μέσα από την «κόρη» τη ζωή που δεν μπόρεσαν οι ίδιες να έχουν. Όταν όμως το γέννημά τους ξεφεύγει από τις δικές τους επιθυμίες και το δικό τους στρατηγικό πρόγραμμα ολοκλήρωσής τους, τότε αρχίζει η πάλη. Προσβολές, συναισθηματικός εκβιασμός, πρόκληση ενοχής, υποτροπή, ανοιχτές απειλές, ώσπου η κόρη να υποκύψει για να ολοκληρώσει το όνειρο και τις προσδοκίες της «μαμάς». Αν δεν υποκύψει, το συναίσθημα εκφυλίζεται, χάνει το δρόμο του και πάλι επανέρχεται αλλοιωμένο, διστακτικό, επιφυλακτικό και καχύποπτο, αλλά πάντα εκεί για να επιβεβαιώνει τον ισόβιο και άρρηκτο δεσμό μητέρας – κόρης.
Είναι η δύσκολη στιγμή που συγκρούονται οι προσδοκίες της καθεμιάς γενιάς: η προσδοκία της κόρης για αποδοχή, στοργή και υποχώρηση και η μητρική προσδοκία για εξέλιξη, βελτίωση, εκπλήρωση των στόχων με όποιο κόστος και όποιον χειρισμό. Η μη αποδοχή της κόρης από τη μητέρα συνιστά μεγάλο ψυχικό τραυματισμό. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί να καθρεφτιστεί στα μάτια του πιο σημαντικού άλλου και να νιώθει σιγουριά γι’ αυτό που είναι, γιατί έτσι δημιουργεί τις προϋποθέσεις να την αποδεχθούν οι άλλοι. Αν δεν σε αποδεχθεί η ίδια σου η μάνα, δεν ξεκινάς καλά την πορεία της ζωής. Αμφιβάλλεις, φοβάσαι, ντρέπεσαι, νιώθεις ενοχικά χωρίς λόγο, άβολα, δυσάρεστα. Πρέπει να παλέψεις πολύ μέσα σου για να λυτρωθείς από αυτό το μαρτύριο, να βρεις τελικά τον ίδιο σου τον εαυτό.

Πότε ξεκινά, όμως, η σύγκρουση; Από τη νηπιακή ήδη ηλικία η μητέρα αναμένει και προσδοκά από τη θηλυκή της απόγονο. Της δίνει εφόδια για να γίνει καλύτερη, όσα έχει και μπορεί. Αν η κόρη δεν τα καταφέρνει, κάνει η μητέρα το λάθος να της στερεί τις αμοιβές και ενίοτε την τιμωρεί για να τη συμμορφώσει. Ώσπου έρχεται και η εποχή της εφηβείας για την κόρη, που χρονολογικά περίπου συμπίπτει με την είσοδο της μητέρας στην ωριμότητα. Η μητέρα μεγαλώνει, νιώθει τη νεότητά της να υποχωρεί. Το νέο κορίτσι που εκείνη κάποτε ήταν τώρα ζει μέσα από την κόρη της και έτσι η μητέρα νιώθει να απειλείται. Θέλει να επαναφέρει τη νεότητά της με κάθε τρόπο τώρα που η κόρη της, με την εμφάνισή της, της επαναφέρει στη μνήμη αυτό που δεν είναι πια. Η μητέρα υποσυνείδητα καταπιέζει την έφηβη κόρη της που αρχίζει να ζει τη νεότητά της.
Αυτός ο άρρηκτος δεσμός μάνας – κόρης κρύβει ένα πλέγμα συναισθημάτων που αλλάζει αποχρώσεις και μορφές ανάλογα με τις διεκδικήσεις της καθεμιάς και όχι μόνο. Τα βιώματα της μητέρας, τα γνωσιακά της σχήματα, οι προσδοκίες της, οι επιθυμίες για τη ζωή της κόρης διαμορφώνουν τον τρόπο και το πλάνο ανατροφής, κάνοντάς μας τελικά ν’ αναρωτηθούμε αν υπάρχει ιδανική μητέρα. Καμιά από εμάς δεν έρχεται στον κόσμο έτοιμη μάνα. Ούτε το σπουδάζει. Το βιώνει όμως μέσα από τη δική της ιδιαίτερη, μοναδική σχέση με τη μητέρα της και κάποιες πάλι φορές βλέποντας και παρατηρώντας άλλες μητρικές συμπεριφορές.
Η μητέρα εκείνη που αγαπά αδιαπραγμάτευτα το παιδί της χωρίς να επιζητά ανταλλάγματα από αυτό πλησιάζει την ιδανική. Εκείνη που απλά τροφοδοτεί το παιδί της με γνώσεις και τα αναγκαία εφόδια για τη ζωή χωρίς την προσδοκία της τελειότητας. Εκείνη που σε όσα κάνει για το παιδί της τα κάνει σιωπηλά χωρίς να χρησιμοποιεί τον ψυχολογικό εκβιασμό «θυσίασα για εσένα τη ζωή μου», ώστε να φορτίζει υποχρέωση και ενοχή το παιδί της, εκείνη πλησιάζει την ιδανική μητέρα.
Συχνά οι μητέρες μέσα στη σχέση με την κόρη μπερδεύονται και χάνουν τον προσανατολισμό τους. Με το να βλέπουν την κόρη τους ως προέκταση του εαυτού τους και να μην αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες επιθυμίες του παιδιού τους, τη μοναδική ατομικότητά του, τα θέλω του, εγκλωβίζουν την κόρη τους και η πάλη και η σύγκρουση θα έρθει αναπόφευκτα, όταν η απόγονος θα θελήσει να διεκδικήσει την αυτονομία της.
Υπάρχει, όμως, και η περίπτωση η κόρη να μην αντιδράσει ποτέ ανοιχτά και φανερά, να καταπίνει τα «θέλω» της μητέρας της και να μεταμορφώνεται σταδιακά στο «όνειρο της μαμάς» και να το εκπληρώνει με εκπληκτικό ηθικό αντάλλαγμα: «η εξαιρετική και επιθυμητή κόρη μου». Πολυσήμαντη φράση αυτή που κατοχυρώνει μια επιθυμία και στις δύο. Η μία κατάφερε να γίνει η τέλεια κόρη της μητέρας και η άλλη να εκπληρώσει τον ρόλο της και ολοκληρώσει την εικόνα του μισοτελειωμένου της «εγώ». Η μητέρα δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να προβάλει τις δικές της επιθυμίες και τα δικά της απωθημένα πάνω στο παιδί της κι ούτε να νιώθει ποτέ ότι απειλείται από τη θηλυκή της απόγονο ή να νιώθει εκτεθειμένη και αποτυχημένη ως μητέρα όταν η κόρη της δεν ακολουθήσει τα θέλω της, γιατί το ίδιο ακριβώς συναίσθημα θα προκαλεί στο παιδί της: «απέτυχα να ικανοποιήσω τη μητέρα μου, δεν αξίζω πολλά, δεν μού αξίζει να με προσέχουν και να με αγαπούν». Συναίσθημα αναξιότητας που θα βασανίζει τη νέα γυναίκα.
Η μητρική αγάπη πρέπει να δίνεται χωρίς προϋποθέσεις. Το αυτονόητο δεν μπορεί να γίνει επιχείρημα. «Σε αγαπώ γι’ αυτό που είσαι, γιατί τη μοναδικότητα της ύπαρξής σου, τις ιδιαιτερότητές σου» θα έπρεπε να είναι η φράση που λέει η κάθε μάνα στην κόρη της. Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει ότι και η μητέρα είναι πλήρης ως προσωπικότητα και ότι δεν περιμένει να ζήσει μέσα από τη ζωή του παιδιού της, να συγχωνευτεί στη ζωή της νέας κοπέλας. Η μητέρα πρέπει να έχει το δικό της περιβάλλον, φιλίες, κοινωνική ζωή, δραστηριότητες και να μην επιδιώκει την αδιάλειπτη συνύπαρξη με το παιδί της ως διέξοδο της μοναξιάς της.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου καταπιεσμένα παιδιά γίνονται εχθρικά και επιθετικά απέναντι στις μητέρες τους. Κάποτε ανταποδίδουν και αυτά όλο το φορτίο αρνητικών συναισθημάτων και βιωμάτων της παιδικής ηλικίας. Άλλοτε πάλι δεν ξεσπούν ποτέ. Χωνεύουν το αρνητικό και βαρύ συναίσθημα τιμωρώντας άθελά τους τον εαυτό τους για όσο ζουν και τελικά το κληροδοτούν στις επόμενες γενιές.
Στο συναίσθημα υπάρχει αφθαρσία. Τίποτα δεν χάνεται. Απλώς μετασχηματίζεται».
………..
Μετά τις μικρές «τραγωδίες» των γιορτών, τις είδα πάλι μαζί. Αγκαζέ. Σαν να μη βγήκαν ποτέ τα μαχαίρια, σα να μην έτριξαν δόντια, σα να «όλα καλά και στη θέση τους», γενικώς.
Οι γιορτές, η καθημερινή τριβή, όσα «κουκουλώνει» η απόσταση και η καθημερινότητα, μου εξηγεί, η κυρία Ζωγράφου, το κάνουν αυτό… Νηνεμία, λοιπόν, μέχρι το Πάσχα. Νηνεμία και κατάπαυση πυρός τεχνητή.
Πηγή: lifo.gr