Η είδηση έρχεται ξαφνικά. Το #τεστ_εγκυμοσύνης βγήκε θετικό. Να, όμως, που θυμόμαστε εκείνη την ημέρα που πήραμε τα #χάπια για τον πονοκέφαλο, φάγαμε εκείνο το παράξενο #φαγητό με το ωμό κρέας, πήγαμε στον οδοντίατρο για εκείνο το σφράγισμα. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν;
Ένα χάπι για τον πονοκέφαλο ή για τον πονόδοντο. Μια γρίπη. Κοινά περιστατικά, που ωστόσο συμβαίνουν χωρίς να ξέρουμε ότι περιμένουμε μωρό. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν;
Η είδηση έρχεται ξαφνικά. Το τεστ εγκυμοσύνης βγήκε θετικό. Συμβαίνουν αυτά. Να, όμως, που θυμόμαστε εκείνη την ημέρα που πήραμε τα χάπια για τον πονοκέφαλο, φάγαμε εκείνο το παράξενο φαγητό με το ωμό κρέας, πήγαμε στον οδοντίατρο για εκείνο το σφράγισμα. Είχαμε ήδη συλλάβει το μωρό τότε; Οι αμφιβολίες μας κατακλύζουν και η χαρά γίνονται εφιάλτης. Υπάρχει πράγματι λόγος να φοβόμαστε κάποια ανεπανόρθωτη ζημιά;
Όλα εξαρτώνται από τη στιγμή κατά την οποία συμβαίνει το περιστατικό, λένε οι ειδικοί. Εάν συμβεί σε πολύ πρώιμη φάση, όταν το έμβρυο δεν έχει φθάσει ακόμη στη μήτρα και δεν έχει δημιουργήσει ζωτικές σχέσεις με τον οργανισμό της μητέρας δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Συνήθως η ίδια η φύση φροντίζει να κάνει τις επιλογές της. Εάν το ωάριο υποστεί σοβαρή βλάβη προκαλείται αποβολή, που συχνά εμείς την αντιλαμβανόμαστε ως καθυστέρηση στον κύκλο. Διαφορετικά η κύηση συνεχίζεται. Είναι ο κανόνας του «όλα ή τίποτα».
Αλλά και πάλι, παρότι ο κίνδυνος δεν πρέπει να υποτιμάται, ιδίως στην περίοδο από την τρίτη έως την εντεκάτη εβδομάδα κατά την οποία διαμορφώνονται τα όργανα του εμβρύου, το μυαλό μας δεν πρέπει να πηγαίνει στο χειρότερο. Εάν υποψιάζεστε ότι κάνατε κάτι επικίνδυνο χωρίς να ξέρετε ότι είστε έγκυος, καλό είναι άμεσα να πάρετε τη συμβουλή του γυναικολόγου σας, ο οποίος με τη βοήθεια των υπερήχων θα εντοπίσει με ακρίβεια το χρόνο έναρξης της κύησης και με αυτόν τον τρόπο θα εκτιμηθεί η πιθανότητα ύπαρξης επιπτώσεων, γιατί δεν συνεπάγονται κίνδυνο όλες οι περιπτώσεις. Επίσης, υπάρχουν εξειδικευμένα κέντρα στα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία, που καθορίζουν τον κίνδυνο βλαβών του εμβρύου, αν εκτεθεί η μητέρα σε κάποιο βλαπτικό παράγοντα.
Πόσο επικίνδυνα είναι τα φάρμακα;
Έχει αποδειχτεί ότι τα φάρμακα ευρείας χρήσης είναι τα λιγότερο επικίνδυνα. Για παράδειγμα, τα πιο κοινά φάρμακα για τη γρίπη, τον πονόδοντο ή τον πονοκέφαλο, όπως αυτά που έχουν βάση το ακετυλοσαλικιλικό οξύ, την παρακεταμόλη ή τα αντιφλεγμονώδη, δεν προκαλούν βλάβες στο έμβρυο κατά τις πρώτες εβδομάδες της κύησης. Ακόμη και ορισμένα αντιβιοτικά, όπως η αμοξυσιλίνη και οι πενικιλίνες, δεν έχουν παρενέργειες για το μικρό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μπορούμε να παίρνουμε ανεξέλεγκτα φάρμακα, κυρίως εάν θέλουμε να συλλάβουμε παιδί. Τα πιο επικίνδυνα είναι τα φάρμακα κατά της επιληψίας, τα αντικαταθλιπτικά, η βιταμίνη Α σε πολύ μεγάλες δόσεις, που χορηγείται για ορισμένες δερματικές παθήσεις.
Κίνδυνος από ακτίνες Χ
Οι ακτινογραφίες προκαλούν μεγάλο φόβο, αλλά με εξαίρεση την ακτινογραφία στην κοιλιά, σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του σώματος της μαμάς, ακόμη και στα δόντια, δεν προκαλούν βλάβη στο έμβρυο. Αντίθετα, οι ακτινογραφίες στην κοιλιά έχουν σοβαρές συνέπειες και μόνο πολύ ακριβείς εξετάσεις μπορούν να διαπιστώσουν εάν έχει προκληθεί βλάβη. Ακόμη και για την αξονική τομογραφία χρειάζεται προσοχή. Είναι μια εξέταση που συνήθως περιλαμβάνει πολλές ακτινογραφίες μερικές από τις οποίες μπορεί να αφορούν την περιοχή της κοιλιάς.
Στον οδοντίατρο χωρίς φόβο
Έχει αποδειχτεί ότι τα μείγματα που χρησιμοποιούνται για τα σφραγίσματα δεν προκαλούν βλάβη στο παιδί. Αυτό ισχύει ακόμη και για την αναισθησία, καθώς οι ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι πολύ ελαφρές και δεν επηρεάζουν την κύηση. Σημαντική είναι η αποφυγή της αδρεναλίνης κατά την αναισθησία, γεγονός που γνωρίζουν βέβαια οι οδοντίατροι. Αντίθετα, μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνη η παραμέληση της στοματικής υγιεινής, τόσο λόγω της βλάβης στο σμάλτο των δοντιών όσο και λόγω των βακτηρίων των ούλων που εισέρχονται στο αίμα και δημιουργούν προδιάθεση για πρόωρο τοκετό.
Ποιος κοινός ιός;
Εκτός από την ερυθρά, οι άλλες κλασικές μολυσματικές ασθένειες, από την ιλαρά έως την ανεμοβλογιά (που είναι επικίνδυνη μόνο κατά το τελευταίο τρίμηνο της κύησης γιατί μπορεί να μεταδοθεί στο παιδί στη διάρκεια του τοκετού), δεν δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους. Ταβακτήρια της γρίπης ή άλλων εποχιακών νόσων, της ωτίτιδας ή της αμυγδαλίτιδας, συνήθως δεν βλάπτουν το έμβρυο. Όλα βέβαια εξαρτώνται από τη φάση της κύησης.
Άλλη περίπτωση που προκαλεί μεγάλο φόβο είναι η τοξοπλάσμωση, μια λοίμωξη που μπορεί να μεταδοθεί από ωμό κρέας, φρούτα και λαχανικά που δεν πλύθηκαν καλά. Εάν η μέλλουσα μαμά υποψιάζεται ότι βρέθηκε σε επικίνδυνη κατάσταση καλό είναι να κάνει αμέσως εξετάσεις για τις ανοσοσφαιρίνες (ΙgG, IgA, IgM). Αλλά, ακόμη κι αν βγουν θετικές, δεν υπάρχει λόγος πανικού. Σήμερα, μόνο στο 2,5 τοις χιλίοις η λοίμωξη μεταδίδεται στο παιδί και από αυτές τις περιπτώσεις μόνο στο ένα δέκατο αναπτύσσονται σοβαρές βλάβες. Συνήθως η τοξοπλάσμωση θεραπεύεται με αντιβιοτικό που επιτρέπει στις περισσότερες περιπτώσεις την καλύτερη έκβαση της εγκυμοσύνης. Η πιο σημαντική λοίμωξη από ιό, είναι αυτή από τον Κυτταρομεγαλοιό ή CMV. Είναι ένας ιός που όταν έρθει σε επαφή η μητέρα δεν δίνει ιδιαίτερα συμπτώματα, παρά μόνο την αίσθηση ενός ελαφρού κρυολογήματος, με καταρροή. Οι βλάβες όμως που μπορεί να προκαλέσει στο έμβρυο κατά το πρώτο τρίμηνο, είναι μεγάλες. Κυρίως προσβάλει την καρδιά και τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να έχουμε μωρά μη συμβατά με τη ζωή και να χρειασθεί να κάνουμε διακοπή εγκυμοσύνης. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η εξέταση για λοίμωξη από το CMV και δίδεται σε κάθε προγεννητικό έλεγχο. Δυστυχώς, η μητέρα δεν μπορεί να κάνει κάτι για να αποφύγει μια δυνητική λοίμωξη.
Ερυθρά, η τρομερή
Είναι η πιο επικίνδυνη περίπτωση. Εάν εκδηλωθεί κατά τους δύο πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στο παιδί. Γι’ αυτό πρέπει να καταφύγετε αμέσως σε κάποιο εξειδικευμένο κέντρο ώστε να ακολουθήσετε τις καταλληλότερες προφυλάξεις. Εάν αντίθετα κάνατε επίτηδες προληπτικό εμβόλιο κατά της ερυθράς και μείνατε έγκυος πριν περάσει το διάστημα ασφαλείας των τριών μηνών, μην πανικοβληθείτε. Δεν έχει αποδειχτεί ότι το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο έμβρυο.
Τα εμβόλια
Το αντιγριπικό δεν είναι επικίνδυνο γιατί στα εμβόλια χρησιμοποιούνται εξασθενημένοι ιοί, ωστόσο συνιστάται στις εγκύους μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις. Επικίνδυνα κατά τις πρώτες φάσεις της σύλληψης δεν θεωρούνται ούτε τα εμβόλια κατά της ηπατίτιδας Α και Β και ο αντιτετανικός ορός. Εάν λοιπόν έχετε κάνει κάποιο από αυτά τα εμβόλια, το μωρό δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο.
Με την συνεργασία της κας Μαρίας Παπαδοπούλου (μαιευτήρας – γυναικολόγος)
Η είδηση έρχεται ξαφνικά. Το τεστ εγκυμοσύνης βγήκε θετικό. Συμβαίνουν αυτά. Να, όμως, που θυμόμαστε εκείνη την ημέρα που πήραμε τα χάπια για τον πονοκέφαλο, φάγαμε εκείνο το παράξενο φαγητό με το ωμό κρέας, πήγαμε στον οδοντίατρο για εκείνο το σφράγισμα. Είχαμε ήδη συλλάβει το μωρό τότε; Οι αμφιβολίες μας κατακλύζουν και η χαρά γίνονται εφιάλτης. Υπάρχει πράγματι λόγος να φοβόμαστε κάποια ανεπανόρθωτη ζημιά;
Όλα εξαρτώνται από τη στιγμή κατά την οποία συμβαίνει το περιστατικό, λένε οι ειδικοί. Εάν συμβεί σε πολύ πρώιμη φάση, όταν το έμβρυο δεν έχει φθάσει ακόμη στη μήτρα και δεν έχει δημιουργήσει ζωτικές σχέσεις με τον οργανισμό της μητέρας δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Συνήθως η ίδια η φύση φροντίζει να κάνει τις επιλογές της. Εάν το ωάριο υποστεί σοβαρή βλάβη προκαλείται αποβολή, που συχνά εμείς την αντιλαμβανόμαστε ως καθυστέρηση στον κύκλο. Διαφορετικά η κύηση συνεχίζεται. Είναι ο κανόνας του «όλα ή τίποτα».
Αλλά και πάλι, παρότι ο κίνδυνος δεν πρέπει να υποτιμάται, ιδίως στην περίοδο από την τρίτη έως την εντεκάτη εβδομάδα κατά την οποία διαμορφώνονται τα όργανα του εμβρύου, το μυαλό μας δεν πρέπει να πηγαίνει στο χειρότερο. Εάν υποψιάζεστε ότι κάνατε κάτι επικίνδυνο χωρίς να ξέρετε ότι είστε έγκυος, καλό είναι άμεσα να πάρετε τη συμβουλή του γυναικολόγου σας, ο οποίος με τη βοήθεια των υπερήχων θα εντοπίσει με ακρίβεια το χρόνο έναρξης της κύησης και με αυτόν τον τρόπο θα εκτιμηθεί η πιθανότητα ύπαρξης επιπτώσεων, γιατί δεν συνεπάγονται κίνδυνο όλες οι περιπτώσεις. Επίσης, υπάρχουν εξειδικευμένα κέντρα στα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία, που καθορίζουν τον κίνδυνο βλαβών του εμβρύου, αν εκτεθεί η μητέρα σε κάποιο βλαπτικό παράγοντα.
Πόσο επικίνδυνα είναι τα φάρμακα;
Έχει αποδειχτεί ότι τα φάρμακα ευρείας χρήσης είναι τα λιγότερο επικίνδυνα. Για παράδειγμα, τα πιο κοινά φάρμακα για τη γρίπη, τον πονόδοντο ή τον πονοκέφαλο, όπως αυτά που έχουν βάση το ακετυλοσαλικιλικό οξύ, την παρακεταμόλη ή τα αντιφλεγμονώδη, δεν προκαλούν βλάβες στο έμβρυο κατά τις πρώτες εβδομάδες της κύησης. Ακόμη και ορισμένα αντιβιοτικά, όπως η αμοξυσιλίνη και οι πενικιλίνες, δεν έχουν παρενέργειες για το μικρό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι μπορούμε να παίρνουμε ανεξέλεγκτα φάρμακα, κυρίως εάν θέλουμε να συλλάβουμε παιδί. Τα πιο επικίνδυνα είναι τα φάρμακα κατά της επιληψίας, τα αντικαταθλιπτικά, η βιταμίνη Α σε πολύ μεγάλες δόσεις, που χορηγείται για ορισμένες δερματικές παθήσεις.
Κίνδυνος από ακτίνες Χ
Οι ακτινογραφίες προκαλούν μεγάλο φόβο, αλλά με εξαίρεση την ακτινογραφία στην κοιλιά, σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή του σώματος της μαμάς, ακόμη και στα δόντια, δεν προκαλούν βλάβη στο έμβρυο. Αντίθετα, οι ακτινογραφίες στην κοιλιά έχουν σοβαρές συνέπειες και μόνο πολύ ακριβείς εξετάσεις μπορούν να διαπιστώσουν εάν έχει προκληθεί βλάβη. Ακόμη και για την αξονική τομογραφία χρειάζεται προσοχή. Είναι μια εξέταση που συνήθως περιλαμβάνει πολλές ακτινογραφίες μερικές από τις οποίες μπορεί να αφορούν την περιοχή της κοιλιάς.
Στον οδοντίατρο χωρίς φόβο
Έχει αποδειχτεί ότι τα μείγματα που χρησιμοποιούνται για τα σφραγίσματα δεν προκαλούν βλάβη στο παιδί. Αυτό ισχύει ακόμη και για την αναισθησία, καθώς οι ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι πολύ ελαφρές και δεν επηρεάζουν την κύηση. Σημαντική είναι η αποφυγή της αδρεναλίνης κατά την αναισθησία, γεγονός που γνωρίζουν βέβαια οι οδοντίατροι. Αντίθετα, μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνη η παραμέληση της στοματικής υγιεινής, τόσο λόγω της βλάβης στο σμάλτο των δοντιών όσο και λόγω των βακτηρίων των ούλων που εισέρχονται στο αίμα και δημιουργούν προδιάθεση για πρόωρο τοκετό.
Ποιος κοινός ιός;
Εκτός από την ερυθρά, οι άλλες κλασικές μολυσματικές ασθένειες, από την ιλαρά έως την ανεμοβλογιά (που είναι επικίνδυνη μόνο κατά το τελευταίο τρίμηνο της κύησης γιατί μπορεί να μεταδοθεί στο παιδί στη διάρκεια του τοκετού), δεν δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους. Ταβακτήρια της γρίπης ή άλλων εποχιακών νόσων, της ωτίτιδας ή της αμυγδαλίτιδας, συνήθως δεν βλάπτουν το έμβρυο. Όλα βέβαια εξαρτώνται από τη φάση της κύησης.
Άλλη περίπτωση που προκαλεί μεγάλο φόβο είναι η τοξοπλάσμωση, μια λοίμωξη που μπορεί να μεταδοθεί από ωμό κρέας, φρούτα και λαχανικά που δεν πλύθηκαν καλά. Εάν η μέλλουσα μαμά υποψιάζεται ότι βρέθηκε σε επικίνδυνη κατάσταση καλό είναι να κάνει αμέσως εξετάσεις για τις ανοσοσφαιρίνες (ΙgG, IgA, IgM). Αλλά, ακόμη κι αν βγουν θετικές, δεν υπάρχει λόγος πανικού. Σήμερα, μόνο στο 2,5 τοις χιλίοις η λοίμωξη μεταδίδεται στο παιδί και από αυτές τις περιπτώσεις μόνο στο ένα δέκατο αναπτύσσονται σοβαρές βλάβες. Συνήθως η τοξοπλάσμωση θεραπεύεται με αντιβιοτικό που επιτρέπει στις περισσότερες περιπτώσεις την καλύτερη έκβαση της εγκυμοσύνης. Η πιο σημαντική λοίμωξη από ιό, είναι αυτή από τον Κυτταρομεγαλοιό ή CMV. Είναι ένας ιός που όταν έρθει σε επαφή η μητέρα δεν δίνει ιδιαίτερα συμπτώματα, παρά μόνο την αίσθηση ενός ελαφρού κρυολογήματος, με καταρροή. Οι βλάβες όμως που μπορεί να προκαλέσει στο έμβρυο κατά το πρώτο τρίμηνο, είναι μεγάλες. Κυρίως προσβάλει την καρδιά και τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να έχουμε μωρά μη συμβατά με τη ζωή και να χρειασθεί να κάνουμε διακοπή εγκυμοσύνης. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η εξέταση για λοίμωξη από το CMV και δίδεται σε κάθε προγεννητικό έλεγχο. Δυστυχώς, η μητέρα δεν μπορεί να κάνει κάτι για να αποφύγει μια δυνητική λοίμωξη.
Ερυθρά, η τρομερή
Είναι η πιο επικίνδυνη περίπτωση. Εάν εκδηλωθεί κατά τους δύο πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες στο παιδί. Γι’ αυτό πρέπει να καταφύγετε αμέσως σε κάποιο εξειδικευμένο κέντρο ώστε να ακολουθήσετε τις καταλληλότερες προφυλάξεις. Εάν αντίθετα κάνατε επίτηδες προληπτικό εμβόλιο κατά της ερυθράς και μείνατε έγκυος πριν περάσει το διάστημα ασφαλείας των τριών μηνών, μην πανικοβληθείτε. Δεν έχει αποδειχτεί ότι το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει ζημιά στο έμβρυο.
Τα εμβόλια
Το αντιγριπικό δεν είναι επικίνδυνο γιατί στα εμβόλια χρησιμοποιούνται εξασθενημένοι ιοί, ωστόσο συνιστάται στις εγκύους μόνο σε ιδιαίτερες περιπτώσεις. Επικίνδυνα κατά τις πρώτες φάσεις της σύλληψης δεν θεωρούνται ούτε τα εμβόλια κατά της ηπατίτιδας Α και Β και ο αντιτετανικός ορός. Εάν λοιπόν έχετε κάνει κάποιο από αυτά τα εμβόλια, το μωρό δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο.
Με την συνεργασία της κας Μαρίας Παπαδοπούλου (μαιευτήρας – γυναικολόγος)
