Όταν ο καρκίνος σημαδεύει την ψυχή!

Ένας στους τέσσερις ανθρώπους με προχωρημένο καρκίνο αντιμετωπίζει κατάθλιψη. Έντονο άγχος και στρες, ανορεξία, θλίψη, ευερεθιστότητα βασανίζουν τους καρκινοπαθείς οι οποίοι εκτός από την αρρώστεια τους έρχονται αντιμέτωποι και με  κάποια μορφή καταθλιψης.

Ποια είναι τα συμπώματα που πρέπει να κινητοποιήσουν τόσο τον ίδιο όσο και τους συγγενείς;Πως  μπορούμε να σταθούμε στο πλευρό του καρικοπαθούς;

Στο ιατρικό άρθρο που ακολουθεί θα ενημερωθείτε για το θέμα αυτό που προκαλεί εκτός από σωματικούς πόνους και ψυχικούς.

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου  Ψυχίατρου - Ψυχοθεραπευτή

 

Η κατάθλιψη και η συμπτωματολογία της συχνά υποτιμώνται όχι μόνο στους σωματικά υγιείς αλλά και κυρίως στους πάσχοντες από κάποια βαριά ή ανίατη νόσο. Τουλάχιστον ο ένας στους τέσσερις ανθρώπους με προχωρημένο καρκίνο έχει κάποιου βαθμού κατάθλιψη και περίπου το 13% έχει σοβαρή κατάθλιψη.

Εντούτοις, αυτή συχνά δεν αναγνωρίζεται λόγω της ευρέως διαδεδομένης πεποίθησης ότι η κατάθλιψη είναι μια φυσιολογική αντίδραση στον καρκίνο. «Δεν θα ήταν καταθλιπτικοί, αν δεν είχαν καρκίνο» είναι ο τρόπος που η διαταραχή της διάθεσης συχνά εκλογικεύεται σε τέτοιες περιπτώσεις.

 

Αναμενόμενα συναισθήματα

 

Όταν ο καρκίνος έχει διαγνωστεί, οι περισσότεροι ασθενείς βιώνουν μια σύντομη περίοδο σοκ με τα δυσάρεστα νέα δεδομένα στην ζωή τους, που ακολουθείται από συμπτώματα όπως θλίψη, καταθλιπτική διάθεση, άγχος, ανορεξία, αϋπνία, και ευερεθιστότητα που μπορεί να διαρκέσουν έως και 2 εβδομάδες. Αυτά τα φυσιολογικά συναισθήματα θα προκαλέσουν δυσλειτουργία στην εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων.

 

Ωστόσο, μετά από 2 ή 3 εβδομάδες, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν προσαρμοστεί στη νέα ζωή τους και είναι αναμενόμενο να επιστρέψουν σε σχεδόν φυσιολογική λειτουργία, αν και τα συμπτώματα της θλίψης και το άγχος μπορεί να επαναλαμβάνονται κατά διαστήματα.

 

Εάν η νόσος εξελίσσεται με υποτροπές, τα ίδια συναισθήματα τείνουν να υπάρχουν ξανά και ξανά. Σε αυτές τις φάσεις μετάβασης του καρκίνου σε διάφορα στάδια, ένα άτομο είναι πιο επιρρεπές σε παρατεταμένα αισθήματα κακής διάθεσης, αϋπνίας, και θλίψης, που προκαλούν σημαντική δυσλειτουργία. Αυτό περιγράφεται ως Διαταραχή Προσαρμογής και γενικά υποχωρεί με την υποστήριξη και την παροχή συμβουλών.

 

Εάν η καταθλιπτική διάθεση είναι πιο σοβαρή και το πρόσωπο βιώνει συναισθήματα απελπισίας και επίμονες σκέψεις αυτοκτονίας τότε η Μείζων Κατάθλιψη είναι παρούσα.

 

Ούτε η Διαταραχή Προσαρμογής αλλά ούτε και η Μείζων Κατάθλιψη είναι μια αναμενόμενη και «φυσιολογική» κατάσταση σε καρκίνο. Καμία από αυτές τις διαταραχές δεν πρέπει να θεωρείται ως φυσιολογική σε έναν ασθενή με ανίατη ασθένεια.

 

Διάγνωση της κατάθλιψης

 

Η κατάθλιψη είναι πιο δύσκολη να εντοπιστεί σε άτομα με καρκίνο, καθώς πολλά από τα συμπτώματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη μπορούν επίσης να προκληθούν από τον καρκίνο. Απώλεια της όρεξης, κακή ποιότητα του ύπνου, κούραση και πόνος, μπορεί όλα αυτά να είναι συνέπειες από τον καρκίνο ή τη θεραπεία του.

Η διάγνωση της κατάθλιψης βασίζεται περισσότερο στα ψυχικά συμπτώματα και τον κίνδυνο αυτοκτονίας και είναι συχνά δύσκολα κλινικά ανιχνεύσιμη, ιδίως στον καρκίνο τελικού σταδίου, όταν η σωματική αδυναμία είναι συγχρόνως παρούσα με την κατάθλιψη.

 

Παράγοντες κινδύνου

 

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη κατάθλιψης στον καρκίνο είναι:

 άρρενες (στο γενικό πληθυσμό κατάθλιψη είναι δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ότι σε άνδρες)

 νεαρή ηλικία

 προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης

 σωματική αναπηρία

 προνοσηρά ψυχολογικά χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα τους, όπως το να βλέπουν τον εαυτό τους ως θύμα ή να έχουν αρνητική εικόνα εαυτού.

 Περιορισμένο ή ανεπαρκές υποστηρικτικό περιβάλλον

 

Αιτίες των μεταβολών της διάθεσης

 

Υπάρχουν διάφορες επιπλοκές του καρκίνου και της θεραπείας του, που μπορεί να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν αλλαγές στη διάθεση.

 

Ανεξέλεγκτος πόνος: Αυτό μπορεί να προκαλέσει στον καρκινοπαθή έντονη ανησυχία, απόλυτη εξάρτηση από τα φάρμακα για την ανακούφιση του πόνου τους, και μερικές φορές τάσεις αυτοκτονίας. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι γνήσιος και μπορεί να ερμηνευθεί ως ότι ο πάσχων επιδιώκει «θάνατο με αξιοπρέπεια». Η παρηγορητική φροντίδα που μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο, οδηγεί στην επίλυση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Η παρουσία της κατάθλιψης όμως, ενισχύει τον πόνο και τον καθιστά δυσκολότερα ελέγξιμο από τα αναλγητικά. 

 

Μεταβολικές διαταραχές: υπερασβεστιαιμία (υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα), αναιμία και ανεπάρκεια ήπατος που προκαλείται από τον καρκίνο μπορεί να προκαλέσει μεταβολές της διάθεσης. 

 

Φάρμακα: Φάρμακα όπως η πρεδνιζόνη και η δεξαμεθαζόνη, που σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, καθώς και διάφορα άλλα φάρμακα για τη θεραπεία του καρκίνου μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα κατάθλιψης. Η Ταμοξιφαίνη για παράδειγμα, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται συνήθως στον καρκίνο του μαστού και μπορεί να προκαλέσει δευτερογενή κατάθλιψη λόγω της διακοπής της φυσιολογικής παραγωγής των οιστρογόνων από τον οργανισμό. 

 

Φυσικές αλλαγές: Ριζικές αλλαγές στην φυσική μορφή του σώματος λόγω του καρκίνου ή της θεραπείας του, όπως η μαστεκτομή, μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ψυχική λειτουργία. Οι πάσχουσες γυναίκες με καρκίνο μαστού και υποβληθείσες σε μαστεκτομή, συχνά αναρωτιούνται αν είναι ακόμα ελκυστικές στο σύντροφό τους. Συχνά επίσης, οι άνθρωποι που χάνουν τη φυσική ανεξαρτησία τους λόγω καθήλωσης ως εξέλιξη της νόσου, μπορεί να αισθάνονται βάρος για τους άλλους ή φόβο ότι η ύπαρξη τους δεν έχει πλέον νόημα για τους αγαπημένους τους.

 

Ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές: Οι αλλαγές στη ζωή του ατόμου με καρκίνο, όπως η απομάκρυνση από την παραγωγική διαδικασία ή η αδυναμία τους να επιτελέσουν τα καθημερινά τους καθήκοντα και τους συνήθεις ρόλους στο σπίτι ή κοινωνικά, μπορεί να επηρεάσει βαθύτατα την αυτοεκτίμηση τους. Επίσης, η πνευματικότητα και οι νοητικές λειτουργίες του πάσχοντα μπορεί να επηρεαστούν σημαντικά από την ασθένειά τους. Αν ένα μεγάλο μέρος στη ζωή τους επενδύθηκε στο έργο τους και δεν είναι πλέον σε θέση να το υπηρετούν όπως παλιά, θα απολέσουν σε μεγάλο βαθμό το νόημα της ύπαρξης τους. 

 

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε

 

Η υποστηρικτική ακρόαση, ήδη από τα αρχικά στάδια του σοκ και της θλίψης που βιώνεται από τον πάσχοντα, είναι συχνά το μόνο που είναι απαραίτητο για να μπορέσετε να βοηθήσετε. Πράγματι, μερικές φορές αυτό μπορεί να είναι δύσκολο, διότι η συνεχής επίκληση των θεμάτων της ασθένειας είναι ψυχικά πολύ επιβαρυντική. Ωστόσο, η υπομονή επιβραβεύεται και ο πάσχων βελτιώνεται ψυχολογικά μετά από κάποιες εβδομάδες. Εάν τα συναισθήματα του αρχικού σοκ και της θλίψης συνεχιστούν για εβδομάδες και το άτομο δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει με τον συνήθη τρόπο του, ήρθε η ώρα να ζητήσετε εσείς και κυρίως ο πάσχων, βοήθεια.

Σε κάποιον που έχει προχωρημένη νόσο, τρώει λίγο και έχει πολύ μικρή δραστηριότητα, είναι πιο δύσκολο να διαπιστωθεί εάν πάσχει από κατάθλιψη. Η απώλεια της όρεξης, του ύπνου και της συνήθους δραστηριότητας μπορεί να οφείλεται στα συμπτώματα της ίδιας της νόσου του καρκίνου. Ωστόσο, η απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που ο πάσχων πάντα ενδιαφερόταν, τα συναισθήματα της απόγνωσης, αναξιότητας και οι σκέψεις αυτοκτονίας είναι σημαντικοί δείκτες της κατάθλιψης. Ακόμη και εκείνοι που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους μπορούν να πάρουν ευχαρίστηση από πολλά πράγματα, με την προϋπόθεση ότι τα σωματικά συμπτώματα τους είναι καλά ελεγχόμενα.

Μην καταλήξετε στο συμπέρασμα ότι αυτά είναι οι «φυσιολογικές ή αναμενόμενες» σκέψεις ενός ατόμου που πεθαίνει. Η εξειδικευμένη βοήθεια θα πρέπει να αναζητηθεί, ακόμα και τις τελευταίες ημέρες ή εβδομάδες και αυτό μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του πάσχοντος έως το τέλος του.

 

Ο στόχος της θεραπείας είναι να έχουμε ανθρώπους που ζουν αξιοπρεπώς και με ποιότητα ζωής μέχρι την φυσική τους κατάληξη. Η θεραπεία της κατάθλιψης είναι απαραίτητη για να βελτιώσουμε τις ζωές εκείνων που πάσχουν από καρκίνο. 

 

 

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος

 

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής

 

mail: polem@otenet.gr

 

www.psychomed.gr 

Γιατί οι διάσημοι ζωγράφοι είχαν έμπνευση; Ψυχική ασθένεια ή διανόηση

Προσωπικότητες που ξεχώρισαν  για την μεγαλοφυΐα τους αλλά και το σπάνιο ταλέντο τους είχαν ένα κοινό μυστικό: έπασχαν από διπολική διαταραχή, μια ψυχική ασθένεια, που στο παρελθόν ήταν γνωστή ως μανιοκατάθλιψη. Ανάμεσά τους ο Ναπολέων, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, η Βίβιαν Λη ο Θίοντορ Ρούσβελτ και ο Πόε.

 

Είτε υπέφεραν πραγματικά από ψυχασθένειες είτε ήταν απλώς εκκεντρικοί, η συνεισφορά τους στην ανθρωπότητα ήταν καθοριστική.

 

Διαβάστε στο επιστημονικό άρθρο, που ακολουθεί αν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της νόσου και της δημιουργικότητας, ποιες είναι οι σύγχρονες απόψεις αλλά και τι υποστηρίζουν οι ερευνητές.

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου  Ψυχίατρου - Ψυχοθεραπευτή

 

Η δημιουργικότητα – καλλιτεχνικότητα - διανόηση και η ψυχική ασθένεια

 

Υπάρχει η ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να είναι ψυχικά άρρωστοι από ό,τι οι μη δημιουργικοί. Είναι επίσης πιο πιθανό σύμφωνα με αυτές τις πεποιθήσεις οι καλλιτέχνες και οι συγγραφείς να είναι πιο συχνά αλκοολικοί, να υποφέρουν από Κλινική κατάθλιψη και να είναι πιο επιρρεπείς στην Αυτοκτονία.

 

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να σκεφτούν τουλάχιστον ένα όνομα ενός διάσημου καλλιτέχνη ή συγγραφέα που αυτοκτόνησε (Hemingway, Plath) ή έκανε κάτι εξωφρενικά εκκεντρικό (ο Van Gogh κόβοντας το αυτί του). Στο Hollywood φαίνεται να πιστεύουν ότι υπάρχει κάποια σύνδεση. Ταινίες όπως το «A Beautiful Mind» (2001) και το «Shine» (1996) δείχνουν μια συσχέτιση μεταξύ της Διανόησης και της Καλλιτεχνικότητας, με τις ψυχικές ασθένειες.

 

Διάσημες προσωπικότητες:

 

Ο James Joyce είχε μια κόρη με σχιζοφρένεια και είχε πολλά σχιζότυπα χαρακτηριστικά. Ο Albert Einstein είχε ένα γιο με σχιζοφρένεια και ήταν επίσης ο ίδιος σχιζότυπος και εκκεντρικός. Ο Bertrand Russell είχε πολλά μέλη της οικογένειας του με σχιζοφρένεια ή ψύχωση. Ο Winston Churchill, ο Vincent van Gogh και ο Edgar Allan Poe πιστεύεται ότι είχαν διπολική διαταραχή.

 

Το μυθιστόρημα της Joanne Greenberg «Ποτέ δεν σας υποσχέθηκα έναν κήπο με τριανταφυλλιές» - I Never Promised You A Rose Garden (1964), είναι ένα αυτοβιογραφικό κείμενο της εφηβείας της στο Chestnut Lodge, σε συνεργασία με την Δρ Frieda Fromm-Reichmann. Εκείνη την εποχή, είχε διαγνωστεί με σχιζοφρένεια, αν και δύο ψυχίατροι που εξέτασαν το αυτοβιογραφικό της βιβλίο το 1981 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν σχιζοφρενής, αλλά είχε βαριά κατάθλιψη και διαταραχή σωματοποίησης. Η αφήγηση θέτει συνεχώς το δίλλημα του πρωταγωνιστή μεταξύ ψυχικής ασθένειας και καλλιτεχνικής ικανότητας.

 

Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει κάποια συσχέτιση μεταξύ των δημιουργικών - καλλιτεχνικών επαγγελμάτων και των ψυχικών νόσων, συμπεριλαμβανομένων της διπολικής διαταραχής και της σχιζοφρένειας.

 

Η συσχέτιση μεταξύ της διπολικής διαταραχής και της δημιουργικότητας εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη λογοτεχνία το 1970, αλλά η ιδέα ενός συνδέσμου μεταξύ της «τρέλας» και «ιδιοφυΐας» είναι πολύ παλαιότερη και  χρονολογείται τουλάχιστον από την εποχή του Αριστοτέλη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η δημιουργικότητα προήλθε από τους θεούς, και ιδίως από τις Μούσες, τις μυθικές προσωποποιήσεις των τεχνών και των επιστημών, που ήταν εννέα θυγατέρες του Δία. Η ιδέα ενός πλήρους έργου τέχνης που αναδύεται χωρίς συνειδητή σκέψη ή προσπάθεια ενισχύθηκε σαν άποψη στην Ρομαντική εποχή.

 

Έχει επίσης προταθεί ότι υπάρχει μια ιδιαίτερη συσχέτιση μεταξύ της δημιουργικότητας και της διπολικής διαταραχής, ενώ η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή φαίνεται να είναι πολύ πιο συχνή μεταξύ των θεατρικών συγγραφέων, μυθιστοριογράφων, βιογράφων, και καλλιτεχνών. Τα ψυχωτικά άτομα πάλι, ερμηνεύουν τον κόσμο με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο αντιλαμβανόμενοι πράγματα που οι άλλοι δεν μπορούν.

 

Θετική διάθεση, ψυχική ασθένεια και Δημιουργικότητα

 

Η έρευνα αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι είναι πιο δημιουργικοί όταν είναι σε μια θετική διάθεση και ότι οι ψυχικές ασθένειες όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια μπορούν πραγματικά να μειώσουν τη δημιουργικότητα.

 

Οι άνθρωποι που έχουν εργαστεί στον τομέα της Τέχνης, είχαν συχνά προβλήματα με τη φτώχεια, τις διώξεις, την κοινωνική αποξένωση, ψυχολογικά τραύματα, κατάχρηση ουσιών, υψηλή πίεση στο περιβάλλον τους και άλλους τέτοιους παράγοντες που συνδέονται με την ανάπτυξη και ίσως προκαλούν ψυχική ασθένεια.

 

Είναι επομένως πιθανό ότι, όταν η δημιουργικότητα η ίδια συνδέεται με θετικές διαθέσεις, την ευτυχία και την ψυχική υγεία, η επιδίωξη μιας σταδιοδρομίας στον χώρο της τέχνης μπορεί να φέρει προβλήματα με το άγχος και το (αρχικά συνήθως χαμηλό) εισόδημα.

 

Άλλοι παράγοντες, όπως το στερεότυπο του "Τρελού καλλιτέχνη" μπορούν να τροφοδοτήσουν τις πεποιθήσεις και προσδοκίες σχετικά με το πώς ένας καλλιτέχνης πρέπει να άγεται και να φέρεται, καθιστώντας τον καλλιτεχνικό τομέα πιο ελκυστικό για τα άτομα με προϋπάρχουσα ψυχική ασθένεια ή επιρρέπεια προς ψυχοπαθολογία.

 

Μια μελέτη από τον ψυχολόγο J. Philippe Rushton βρήκε ότι η Δημιουργικότητα συσχετίζεται με την ευφυΐα και την ψυχωτική προδιάθεση. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι η Δημιουργικότητα είναι μεγαλύτερη σε σχιζότυπους παρά σε σχιζοφρενείς. Η προέλευση της αποκλίνουσας σκέψης συνδέθηκε με ενεργοποίηση του προμετωπιαίου φλοιού, στα σχιζότυπα άτομα.

 

Τρεις πρόσφατες μελέτες από τον Mark Batey και Adrian Furnham έχουν καταδείξει τις σχέσεις μεταξύ σχιζότυπης και υπομανιακής προσωπικότητας με την Δημιουργικότητα.

 

Ο Kay Redfield Jamison συνοψίζει μελέτες των διαταραχών της διάθεσης σε ένα πλήθος συγγραφέων, ποιητών και καλλιτεχνών. Εντοπίζει τις διαταραχές της διάθεσης σε διάσημους συγγραφείς και καλλιτέχνες όπως ο Ernest Hemingway (ο οποίος αυτοκτόνησε μετά από θεραπεία ηλεκτροσπασμοθεραπείας), η Βιρτζίνια Γουλφ (η οποία πνίγηκε, πάσχουσα από καταθλιπτικό επεισόδιο), ο συνθέτης Robert Schumann (ο οποίος πέθανε σε ψυχιατρικό ίδρυμα), ενώ εντοπίζει ψυχοπαθολογία ακόμη και στον περίφημο εικαστικό Michelangelo .

 

Η δημιουργικότητα και η διπολική διαταραχή

 

Υπάρχει μια σειρά από κλινικούς τύπους της διπολικής διαταραχής. Τα άτομα με διπολική διαταραχή βιώνουν σοβαρά επεισόδια μανίας και κατάθλιψης με περιόδους φυσιολογικού συναισθήματος μεταξύ των επεισοδίων. Κατά την διάρκεια των μανιακών επεισοδίων, τα άτομα αδυνατούν να οργανώσουν τις ιδέες και σκέψεις που τους κατακλύζουν. Οι ταχύτατη εναλλαγή σκέψεων και η υπερδραστηριότητα μπορεί να μετατραπεί σε τέχνη οποιασδήποτε μορφής.

 

Πολλοί άνθρωποι με διπολική διαταραχή μπορεί να αισθάνονται έντονα συναισθήματα, τόσο κατά τις φάσεις της κατάθλιψης όσο και της μανίας, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να βοηθούν περιστασιακά στη δημιουργικότητα. Επειδή η μανία μειώνει την κοινωνική αναστολή, οι καλλιτέχνες είναι συχνά τολμηροί.

 

Κατά συνέπεια των ως άνω, οι δημιουργοί παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά που συχνά συνδέονται με την ψυχική ασθένεια. Η συχνότητα και η ένταση αυτών των συμπτωμάτων φαίνεται να ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος και τον τομέα των δημιουργικών επιτευγμάτων.

 

Ταυτόχρονα, αυτά τα συμπτώματα δεν είναι ισοδύναμα με την πλήρη ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας ενός κλινικού μανιακού επεισοδίου το οποίο, εξ ορισμού, συνεπάγεται σημαντική έκπτωση λειτουργικότητας.

 

«Μεταθανάτια διάγνωση»

 

Σε μερικούς καλλιτέχνες βρέθηκε μεταθανάτια ότι έπασχαν από διπολική ή μονοπολική διαταραχή με βάση τις βιογραφίες, επιστολές, αλληλογραφία ή άλλο ανέκδοτο υλικό. Σύμφωνα την Kay Redfield Jamison ειδικά η διπολική διαταραχή, αλλά και λοιπές συναισθηματικές διαταραχές, μπορεί να βρεθεί σε ένα δυσανάλογο αριθμό ατόμων σε καλλιτεχνικά επαγγέλματα όπως οι ηθοποιοί, καλλιτέχνες, κωμικοί, μουσικοί, συγγραφείς και ποιητές .

 

Σύγχρονες απόψεις

 

Το 2012 στο βιβλίο «Ταλαιπωρημένοι Καλλιτέχνες» (The Myth of the Tortured Artist -- and Why It's Not a Myth) του αμερικανού δημοσιογράφου Christopher Zara, καταδεικνύεται η δύσκολη ζωή, οι απογοητεύσεις και η ταλαιπωρία πολλών καλλιτεχνών. Καλλιτέχνες όπως οι Charles Schulz, Charlie Parker, Lenny Bruce, Michelangelo, Madonna, Andy Warhol, Amy Winehouse, και δεκάδες άλλοι, αναλύονται ως προς τα προσωπικά τους βιώματα και των δυσκολιών που αντιμετώπισαν στην ζωή τους μέχρι να καταξιωθούν (όσοι μπόρεσαν εν ζωή).

 

Σε κάθε περίπτωση, ο συγγραφέας επιχειρεί να κάνει μια σύνδεση μεταξύ της τέχνης και της προσωπικής ταλαιπωρίας του καλλιτέχνη.

 

Ο αντίλογος

 

Από τις πλέον γνωστές μελέτες, που περιλαμβάνει περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, που έγινε από Σουηδούς ερευνητές στο Karolinska Institute, ανέφερε μια σειρά από συσχετίσεις μεταξύ των δημιουργικών - καλλιτεχνικών επαγγελμάτων και των ψυχικών ασθενειών. Οι συγγραφείς είχαν υψηλότερο κίνδυνο άγχους και διπολικών διαταραχών, σχιζοφρένειας, μονοπολικής κατάθλιψης και κατάχρησης ουσιών και καταδείχθησαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από το γενικό πληθυσμό για αυτοκτονικότητα. Οι χορευτές και οι φωτογράφοι είχαν επίσης περισσότερες πιθανότητες να έχουν διπολική διαταραχή.

 

Ωστόσο, ως ομάδα, αυτά τα δημιουργικά - καλλιτεχνικά επαγγέλματα δεν είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές από τους άλλους ανθρώπους, αν και ήταν πιο πιθανό να έχουν κάποιο στενό συγγενή με μια διαταραχή.

 

Η δύναμη της μελέτης Kyaga είναι ότι είχε πρόσβαση σε τεράστιες βάσεις δεδομένων των διαγνώσεων, που παρέχονται από το σουηδικό εθνικό σύστημα υγείας  μεταξύ του 1973 και του 2003, όμως, η αδυναμία της μελέτης είναι ότι οι ερευνητές δεν είχαν κανένα τρόπο για να μετρηθεί η δημιουργικότητα αυτών των ανθρώπων που χρησιμοποίησαν ως δείγμα.

 

Έτσι, ως υποκατάστατο για τη δημιουργικότητα, η ομάδα χρησιμοποίησε τα δεδομένα των επαγγελματικών πληροφοριών που παρέχονται επίσης από τη σουηδική κυβέρνηση, σύμφωνα με τα επίσημα ερωτηματολόγια απογραφών το 1960, 1970, 1980, και 1990.

 

Υπάρχουν τέσσερις μεγάλες παλαιότερες μελέτες που είναι παρόμοιες με τη μελέτη Kyaga. Καμία από τις μελέτες αυτές δεν διαπίστωσαν αυξημένο βαθμό της ψυχικής ασθένειας σε δημιουργικούς ανθρώπους:

 

Το 1904, ο Βρετανός ψυχολόγος Havelock Ellis μελέτησε 1.030 επιφανή άτομα και διαπίστωσε ότι η συχνότητα εμφάνισης της ψυχικής ασθένειας ήταν ουσιαστικά η ίδια όπως και στο γενικό πληθυσμό. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε καμία σχέση μεταξύ ιδιοφυΐας και της ψυχικής ασθένειας. Το 1947, ο WG Bowerman βρήκε μόνο ένα 2% συχνότητα εμφάνισης ψυχικών διαταραχών μεταξύ των ιδιοφυιών επιστημόνων και καλλιτεχνών.

Ο Αυστριακός ψυχίατρος Adele Juda ανάλωσε 16 χρόνια στην ανάλυση 19.000 Γερμανών καλλιτεχνών και επιστημόνων που εργάστηκαν μεταξύ 1650 και 1900. Η συχνότητα εμφάνισης της ψυχικής ασθένειας ήταν οριακά υψηλότερη από ό,τι στο γενικό πληθυσμό και καταλήγει: «Δεν υπάρχει συγκεκριμένη σχέση μεταξύ υψηλότερου βαθμού ευφυΐας και των ψυχικών διαταραχών».

Στα ίδια ευρήματα καταλήγουν το 1962, οι Mildred και Victor Goertzel με μια μελέτη 400 επιφανών καλλιτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος και επιστήμης και βρήκαν ένα ποσοστό κάτω από 2% για την επικράτηση σε ψυχικές ασθένειες. Η μελέτη τους αναδημοσιεύθηκε το 2004. Η μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι οι γονείς, τα αδέλφια και οι αδελφές των 400 του δείγματος είχαν χαμηλότερο από τον μέσο όρο κριτηρίων ψυχικής ασθένειας.

 

Το 1994, ακολούθησε μια μελέτη από 291 βιογραφίες διάσημων ανδρών. Καμία από αυτές τις ιδιοφυΐες δεν πληρούσαν τα κριτήρια του DSM-III για ψυχιατρική διάγνωση (το αμερικάνικο διαγνωστικό σύστημα ψυχικών νόσων – σήμερα υπάρχει η V αναθεώρηση).

 

Παρά τις πολλές μελέτες που δεν διαπίστωσαν καμία σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και ψυχικών ασθενειών, τις τελευταίες δεκαετίες οι ερευνητές συνέχισαν να ερευνούν για στοιχεία που να υποστηρίζουν τη δυτική πολιτισμική πεποίθηση ότι η ψυχική ασθένεια συνδέεται με τη δημιουργικότητα. (οι περισσότεροι από τους μη-δυτικούς πολιτισμούς δεν συμμερίζονται αυτή την πεποίθηση)

 

Αυτές οι πιο πρόσφατες μελέτες, όταν είναι καλά σχεδιασμένες, καταλήγουν με συνέπεια στην ίδια διαπίστωση: Δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ της δημιουργικότητας και της ψυχικής ασθένειας. Αντίθετα μάλιστα, σύμφωνα με τον ψυχολόγο Robert Epstein, PhD, η δημιουργικότητα μπορεί να παρεμποδίζεται από το άγχος.

 

Τα Κοινωνικά Στερεότυπα.

 

Δεν είναι αμελητέο να αναφέρουμε ότι εκτός από τα στερεότυπα του «τρελού καλλιτέχνη, επιστήμονα ή διανοητή», η ίδια η Κοινωνία θα αναζητήσει και θα αναγνωρίσει πολύ πιο εύκολα αποκλίνουσες συμπεριφορές σε γνωστά και διάσημα πρόσωπα, ενώ δεν θα τα εντοπίσει στην καθημερινότητα και στους χιλιάδες άλλους που συναναστρεφόμαστε. Τα στερεότυπα αυτά ενισχύονται επίσης από το star system, που προάγει την εικόνα του ιδιότροπου, εκκεντρικού καλλιτέχνη και επιστήμονα, ως μέρος μιας εικόνας με σαφή «εμπορικά» στοιχεία.

 

Η αναγκαστική πολλές φορές συμμετοχή των ίδιων των καλλιτεχνών στον ρόλο που καλούνται να υιοθετήσουν, θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να πυροδοτήσει ψυχοπαθολογικά στοιχεία, τα οποία σε άλλες περιπτώσεις θα μπορούσαν να ελέγχονται επαρκώς από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Η αναγκαστική αυτή «απελευθέρωση» των στοιχείων της προσωπικότητας του, εκτός από Τέχνη θα μπορούσε να παράξει επίσης ψυχοπαθολογία.

 

 

 

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος

 

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής

 

mail: polem@otenet.gr

 

www.psychomed.gr 

 

Ψυχικές παθήσεις: κληρονομικές ή επίκτητες

Αντικείμενο ευρείας έρευνας παγκοσμίως έχει γίνει το ζήτημα της κληρονομικότητας των ψυχιατρικών παθήσεων.Μάλιστα ο θεράπων ιατρός ρωτάει σχεδόν πάντα τους ασθενείς που αντιμετωπίζουν κάποια ψυχική διαταραχή  αν κάποιο από τα μέλη της οικογένειας τους έχει νοσήσει ψυχιατρικά ή νοσηλευθεί.

Διαβάστε στο επιστημονικό άρθρο, που ακολουθεί αν και κατά πόσο η γενετική προδιάθεση παίζει ρόλο στην εμφάνιση των ψυχικών παθήσεων.

Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου  Ψυχίατρου - Ψυχοθεραπευτή

 

Το ζήτημα της κληρονομικότητας των ψυχιατρικών διαταραχών, έχει απασχολήσει εδώ και πολλές δεκαετίες τους ψυχιάτρους και τους γενετιστές. Η αρχικά εμπειρική παρατήρηση ότι οι επόμενες γενεές ατόμων που πάσχουν από κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή, κληρονομούν την ευαλωτότητα ή την προδιάθεση ανάπτυξης ψυχικής νόσου, έχει γίνει αντικείμενο ευρείας έρευνας παγκοσμίως.

 

Κατά την διάρκεια των διαγνωστικών συνεντεύξεων ενός ασθενούς, συχνά εμπεριέχεται η ερώτηση «αν κάποιο από τα μέλη της οικογένειας έχει νοσήσει ψυχιατρικά ή έχει νοσηλευθεί». Η ερώτηση αυτή γίνεται για να ανιχνευθεί η αυξημένη πιθανότητα ψυχιατρικής νοσηρότητας του εξεταζόμενου, διότι υπάρχει ευθεία συσχέτιση της κληρονομικότητας και της πιθανότητας ανάπτυξης ψυχικής διαταραχής.

 

Η κληρονομικότητα ή αλλιώς η γενετική επιβάρυνση του ατόμου, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο ή αποκλειστικό στην επιστήμη της Ψυχιατρικής. Γνωστή είναι επίσης η γενετική προδιάθεση σε ασθένειες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, υπερχοληστεριναιμία, καρκίνος, νόσος Αλτσχάιμερ, καρδιοπάθειες κλπ. και υπάρχει παγκοσμίως μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον για την πιστοποίηση των γενετικών μηχανισμών που κληρονομούμενοι, πυροδοτούν ή όχι την ανάπτυξη κάποιας παθολογίας στις επόμενες γενιές ανθρώπων.

 

Οι έρευνες αυτές είναι εξαιρετικά σημαντικές, διότι από το αποτέλεσμα τους θα μπορεί κάποια στιγμή στο άμεσο (ελπίζουμε) μέλλον, να μπορούμε με ασφάλεια να προβλέψουμε την πιθανότητα ανάπτυξης παθολογίας σε κληρονομικά επιβαρυμένο άτομο, ώστε να υπάρξουν και οι κατάλληλες παρεμβάσεις σε επίπεδο πρόληψης και υιοθέτησης ενός υγιεινού τρόπου ζωής, ώστε να μειωθούν οι πιθανότητες εκδήλωσης μιας νόσου.

 

Οι έρευνες και τα αποτελέσματα τους είναι επίσης σημαντικές στον σχεδιασμό νέων φαρμάκων, πολύ περισσότερο θεραπευτικά αιτιολογικών (που στοχεύουν δηλαδή στην αιτία ανάπτυξης μια νόσου), παρά συμπτωματολογικών (που στοχεύουν δηλαδή στην μείωση ή εξαφάνιση των συμπτωμάτων μιας νόσου).

 

Η γενετική προδιάθεση ποικίλει από νόσο σε νόσο και σπανίως μιλάμε για βαθμό εκδήλωσης 100%. Για παράδειγμα στην Ψυχιατρική, η συχνότητα της Σχιζοφρένειας στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 1%. Το παιδί ενός σχιζοφρενούς γονέα έχει δώδεκα φορές μεγαλύτερη πιθανότητα ν’ αναπτύξει τη νόσο, ενώ όταν και οι δύο γονείς είναι σχιζοφρενείς η πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας είναι σαράντα φορές μεγαλύτερη από το γενικό πληθυσμό.

 

Η πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας στο μονοζυγωτικό δίδυμο αδερφό ενός σχιζοφρενή ασθενή φτάνει το 50%, είναι δηλαδή πενήντα φορές μεγαλύτερη από το γενικό πληθυσμό (σημειώνεται ότι τα μονοζυγωτικά δίδυμα αδέρφια έχουν πανομοιότυπο DNA).

 

Πρόσφατη μεγάλη γενετική έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Lancet (http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(12)62129-1/fulltext

- 4/2013),αφορούσε στην μελέτη 33.332 περιπτώσεων στο φάσμα πέντε ψυχιατρικών διαταραχών - διαταραχή του φάσματος του αυτισμού, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας, διπολική διαταραχή, μείζων καταθλιπτική διαταραχή και σχιζοφρένεια.

Η ομάδα ελέγχου υγιών αποτελείτο από 27.888 άτομα για σύγκριση με την ομάδα των ασθενών.

 

Στην έρευνα μελετήθηκαν τα χρωμοσώματα 3p21 και 10q24, και SNPs που είχαν συσχέτιση με την δραστηριότητα των αντλιών ασβεστίου, CACNA1C και CACNB2. Το ασβέστιο ενέχει σημαντικό ρόλο στην νευροδιαβίβαση, την επικοινωνία δηλαδή των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους.

Ανακαλύφθηκε λοιπόν ότι και στις πέντε, διαφορετικές μεταξύ τους ψυχιατρικές καταστάσεις, με διαφορετική συμπτωματολογία, ηλικία εκδήλωσης και πρόγνωση, υπήρχαν κοινά ευρήματα στην λειτουργία των διαύλων ασβεστίου, καταλήγοντας δηλαδή ότι διαφορετικές διαγνώσεις μπορεί να έχουν το ίδιο γενετικό παράγοντα κινδύνου.

 

Υπάρχουν φάρμακα στην αγορά που λειτουργούν στο επίπεδο των διαύλων ασβεστίου και που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης Οι ερευνητές είχαν ήδη διατυπώσει από παλιά την υπόθεση ότι θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τη διπολική διαταραχή, ακόμη και πριν από τα τρέχοντα ευρήματα.

 

Η γενετική είναι μια ιδιαίτερα σημαντική επιστήμη, που μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στην κατανόηση της αιτιοπαθολογίας των ψυχιατρικών (και όχι μόνο) διαταραχών και να ανοίξει νέους ορίζοντες στην ανάπτυξη εντελώς καινοτόμων φαρμάκων, ενδεχομένως και πολύ περισσότερο αποτελεσματικών. Η επιστημονική κοινότητα αναμένει με μεγάλο ενδιαφέρον τις εξελίξεις.

Η γενετική προδιάθεση όμως, ΔΕΝ σημαίνει ότι το άτομο που την φέρει, θα αναπτύξει οπωσδήποτε νόσο. Υπάρχουν πολλοί ακόμα παράγοντες που θα επηρεάσουν την πυροδότηση μιας παθολογικής κατάστασης, αλλά και πολλοί άλλοι, που θα αποτρέψουν την εκδήλωση μιας νόσου.

 

 

 

 

Εμμανουήλ Πολυζόπουλος

 

Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής

 

mail: polem@otenet.gr

 

www.psychomed.gr 

 

Ποιες τροφές ζεσταίνουν το χειμώνα;

Προ των πυλών είναι τα πρώτα χιόνια αλλά και οι χαμηλές θερμοκρασίες οι οποίες αναμένεται να σημειωθούν σε όλη την χώρα.

Λίγο η οικονομική κρίση, λίγο το πετρέλαιο που η τιμή του είναι στα ύψη, λίγο η αιθανομίχλη, τελικά πως θα αντιμετωπίσουμε το κρύο;

Μέσω της... διατροφής, αλλά και του σωστού ντυσίματος. 

Το σημαντικό για να αντιμετωπίσουμε το κρύο είναι να έχουμε έναν γερό και “ετοιμοπόλεμο” οργανισμό. Για να γίνει αυτό πρέπει να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού.

Ο πιο απλός και εύκολος τρόπος είναι το φαγητό. Τις ημέρες του κρύου πρέπει να καταναλώνουμε σχεδόν κάθε τρεις ώρες, μικρά γεύματα, ώστε ο οργανισμός  να κάνει καύσεις και να λειτουργεί σε πιο υψηλούς ρυθμούς.

Εξάλλου οι θερμίδες από το φαγητό αποτελούν αντίδοτο στο κρύο.

Οι ζεστές σούπες είναι μια πολύ καλή λύση. Είναι εύγευστες, είναι εύληπτες, είναι ελαφριές για το στομάχι και το σημαντικότερο μας δίνουν τα στοιχεία που χρειαζόμαστε για να αντεπεξέλθουμε, αφού έχουν μεγάλη θρεπτική αξία και είναι πλούσιες σε βιταμίνες Β και C καθώς και σε ανόργανα στοιχεία όπως το ασβέστιο το μαγνήσιο ο σίδηρος το κάλιο κ.α

Το σκόρδο, επίσης είναι ένα δυνατό όπλο στην φαρέτρα μας κατά των ιώσεων και του κρυολογήματος. Όπως και τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Ε (ελιές ελαιόλαδο, ξηροί καρποί) που είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες που θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μας προστατεύουν από το κρυολόγημα.

Η βιταμίνη C (πορτοκάλια, ακτινίδια, γκρέιπ φρουτ) μας βοηθά τα μάλα να ενισχύσουμε τον οργανισμό μας. Γενικά πάντως τα μανιτάρια, το μπρόκολο, οι ξηροί καρποί και οι φακές είναι ιδανικά για το κρύο αφού και θερμίδες μας δίνουν αλλά και πολλά στοιχεία που μας βοηθούν στην αντιμετώπιση του.

οδηγός ντυσίματος

Τι πρέπει να κάνουμε όταν είμαστε υποχρεωμένοι να βγούμε έξω και να αντιμετωπίσουμε το ψύχος; Οι συμβουλές είναι χρήσιμες και απλές.

- Είτε πρέπει να εργαστούμε έξω στο κρύο, είτε πρέπει να βγούμε απλά, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να βάλουμε σκούφο ή ένα ζεστό καπέλο. Η θερμότητα του σώματος μας χάνεται από το κεφάλι. Οπότε για να μείνουμε ζεστοί πρέπει να το διατηρήσουμε ζεστό.

- Φοράμε πάντα γάντια στα χέρια μας και προστατευτικά μύτης και αυτιών, έστω να τυλίγουμε το κασκόλ μας γύρω τους γιατί είναι πολύ ευαίσθητα όργανα στις χαμηλές θερμοκρασίες.

- Οι Σοβιετικοί στρατιώτες στον Β παγκόσμιο πόλεμο, μαθημένοι στο κρύο είχαν φτιάξει τις στολές τους που τις αποτελούσαν πολλά λεπτότερα ρούχα το ένα πάνω από το άλλο , παρά ένα βαρύ. Αυτό δημιουργεί στρώματα που δεν επιτρέπουν στην θερμότητα να βγει από το σώμα μας.

- Προσοχή είναι πολύ σημαντικό τα ρούχα μας να είναι στεγνά. Αν βραχούν, το κρύο κάνει την κατάσταση πολύ δύσκολη και κινδυνεύουμε να αρρωστήσουμε. Άμεση αλλαγή όσων ρούχων βράχηκαν.

- Οι πάσχοντες από καρδιαγγειακά νοσήματα καλό θα είναι να παραμείνουν μέχρι να περάσει το ψύχος σε χώρους ζεστούς και να μην εκτίθενται έξω.

- Προσοχή που πατάτε. Να αποφεύγετε τον πάγο και γενικά τις ολισθηρές επιφάνειες και να προσέχετε πάντα τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους.

- Προσπαθήστε πάντα να διατηρείται το σώμα σας ζεστό και αμέσως μόλις νιώσετε συμπτώματα υποθερμίας μπείτε κάπου ζεστά.