Το smartphone, ο υπολογιστής και η τηλεόραση, βρίσκονται πλέον στην καθημερινότητα των παιδιών. Πώς, όμως, εμείς οφείλουμε να διαχειριστούμε την εισβολή της τεχνολογίας στη ζωή τους;
Τα παιδιά λατρεύουν την τεχνολογία πριν καν αποκτήσουν τη δική τους παιχνιδομηχανή. Ήδη από τη βρεφική ηλικία, μόλις αρχίσουν να ψελλίζουν τα πρώτα τους «μπα-μπα-κι-χι-κου», επιμένουν να τους δώσετε το κινητό σας για να «μιλήσουν», ενώ ο θείος που διαθέτει smartphone με μεγάλη οθόνη αφής γίνεται στη στιγμή ο αγαπημένος τους. Κι αν προσπαθήσετε να το δείτε από τη μεριά τους, έχουν δίκιο που όλα αυτά τούς φαίνονται συναρπαστικά. Αρκεί το πάτημα ενός πλήκτρου ή ενός σημείου της οθόνης, για να υπάρξει σε κλάσματα του δευτερολέπτου η αντίδραση: ένα φωτάκι ανάβει, μια μουσική ακούγεται, ένα βελάκι αλλάζει θέση. Το όνειρο κάθε παιδιού (αλλά και κάθε ενηλίκου). Πόσο πιο εύκολα θα ήταν όλα αν μπορούσαμε να κάνουμε τα πάντα πατώντας ένα κουμπί! Και πόσο δύσκολο να εξηγήσεις σε ένα παιδί ότι στην αληθινή ζωή αυτό απλώς δεν γίνεται!
Τεχνολογία σε «σωστές» δόσεις
Οι ειδικοί είναι κάπως αυστηροί με το θέμα της τεχνολογίας: Συνιστούν ότι τα παιδιά κάτω των τριών ετών δεν θα πρέπει να βλέπουν ούτε καν τηλεόραση, ενώ «επιτρέπουν» να αποκτήσουν κονσόλα παιχνιδιών στα έξι και να περνούν λίγη ώρα μπροστά στον υπολογιστή υπό την επίβλεψη ενηλίκου στα εννέα και μόνο για μία ώρα την ημέρα. Τέλος, για να τα αφήσετε μόνα τους μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή συνδεδεμένου με το ίντερνετ, θα πρέπει να έχουν περάσει την ηλικία των δώδεκα ετών και, το κυριότερο, να έχετε καλλιεργήσει σχέσεις απόλυτης εμπιστοσύνης μεταξύ σας. Ακόμα και σ' αυτή την ηλικία, θα πρέπει να υπάρχει πάντα χρονικό όριο στην ενασχόληση με τον υπολογιστή, έστω κι αν αυτό δημιουργεί γκρίνια και εντάσεις από τη μεριά του παιδιού. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι όσο πιο νωρίς εξοικειωθεί το παιδί με την τεχνολογία τόσο πιο εύκολα θα μπορεί να τη χειρίζεται όταν λίγο αργότερα θα πρέπει, για παράδειγμα, να χρησιμοποιεί τον υπολογιστή για τις σχολικές εργασίες. Από την άλλη, πολλά εξαρτώνται από την ωριμότητά του.
Το τέλος της αθωότητας;
«Η ανατροφή των παιδιών ποτέ δεν ήταν εύκολη υπόθεση, σήμερα όμως μοιάζει με ναρκοπέδιο», γράφει στο βιβλίο της«Τοξική παιδική ηλικία» (εκδ. Κριτική) η Σου Πάλμερ. «Οι γονείς του 21ου αιώνα είναι επιφυλακτικοί απέναντι στις τάσεις της εποχής, δεν έχουν όμως σημεία αναφοράς. Όταν ο σύζυγός μου κι εγώ μεγαλώναμε την κόρη μας πριν από 20 χρόνια, ο κόσμος όπου ζούσαμε δεν διέφερε και πολύ από εκείνον στον οποίο οι ίδιοι είχαμε μεγαλώσει. Από τότε, όμως, οι αλλαγές ήταν ραγδαίες. Σε λιγότερο από δύο δεκαετίες, η τεχνολογία μεταμόρφωσε τα σπίτια μας: κομπιούτερ, φορητοί υπολογιστές, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, παγκόσμιος ιστός, καλωδιακή, δορυφορική και ψηφιακή τηλεόραση, φορητές βιντεοκάμερες, DVD, ηλεκτρονικά παιχνίδια, Playstation, iPods, κινητά τηλέφωνα… και όλα γίνονται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στο παρελθόν (…) Η εποχή μας είναι υπέροχη για τους ενηλίκους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές καταφέρνουν να συμβαδίσουν με την ηλεκτρική ταχύτητα της σύγχρονης ζωής. Τα παιδιά, όμως, πρέπει να διανύσουν την αναπτυξιακή τους πορεία κατακτώντας τις συνήθειες της πολιτισμένης συμπεριφοράς, να βρουν το δρόμο τους μέσα σ' αυτό τον κυκεώνα των εξελίξεων και να συμπεριφέρονται πολιτισμένα. Η επικέντρωση της προσοχής, η καθυστέρηση της ανταμοιβής, ο αυτοέλεγχος, η ενσυναίσθηση και άλλες σημαντικές γνώσεις δεν μπορούν να κατακτηθούν με την ταχύτητα φωτός». Η παιδική ηλικία δεν είναι όπως την ξέραμε. Τα νέα δεδομένα της ζωής και η εισβολή της τεχνολογίας έχουν κάνει το -όχι και τόσο μακρινό- παρελθόν να μοιάζει σαν ένας άλλος πλανήτης. Ένα νέο χάσμα γενεών δημιουργείται. Αυτό που σήμερα θαυμάζουμε -όπως, για παράδειγμα, η ευκολία με την οποία η μόλις 5 ετών κόρη μας γνωρίζει τον ακριβή αριθμό των πλήκτρων που θα ξεκλειδώσει το κινητό μας τηλέφωνο, θα τη βάλει στο μενού και θα της επιτρέψει να βγάλει μια φωτογραφία-, πολύ σύντομα θα αποτελεί ένα πεδίο στο οποίο δεν θα μπορούμε να επικοινωνήσουμε. «Η τεχνολογία, όταν την υπερεκτιμήσουμε, μας εμποδίζει να επικοινωνήσουμε με την οικογένειά μας», μας λέει η Σου Πάλμερ. «Ο καθένας είναι κλεισμένος μέσα στη δική του «τεχνολογική φούσκα» -ο πατέρας βλέπει ποδόσφαιρο στην τηλεόραση, η μαμά διαβάζει τα e-mails, τα παιδιά κάθονται στα δωμάτιά τους παίζοντας παιχνίδια στον υπολογιστή ή κάνοντας chat μέσω ίντερνετ. Είναι πραγματικά ειρωνεία ότι διαθέτουμε τόσα πολλά μέσα για να επικοινωνήσουμε, αλλά δεν μιλάμε πια στους ανθρώπους που είναι αληθινά σημαντικοί για εμάς».
Μαθαίνοντας την τέχνη της υπομονής
Σίγουρα, η τεχνολογία είναι μέσα στη ζωή και δεν μπορούμε να την αποφύγουμε. Μπορούμε όμως να αντισταθμίσουμε την απόσταση που δημιουργεί ανάμεσα στους ανθρώπους, εντάσσοντας στην καθημερινότητά μας δραστηριότητες που προϋποθέτουν χρόνο, αφοσίωση και επικοινωνία, όπως να φτιάξουμε μαζί με τα παιδιά μια πίτσα ή να πάμε μια οικογενειακή βόλτα στο ζωολογικό κήπο. Τα παιδιά έχουν πολλά να μάθουν από τα πράγματα που -αντίθετα με όσα προσφέρει η τεχνολογία- μπορούν να γίνουν μόνο στο… ρελαντί, όπως ότι κάποιες φορές χρειάζεται να περιμένουν για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν ή για να νιώσουν ικανοποίηση. Γι' αυτό, αν κι ο δικός σας γιος περιμένει ότι αυτά τα Χριστούγεννα θα του αγοράσετε επιτέλους το δικό του iPhone, μη διστάσετε να του εξηγήσετε ότι, για να το αποκτήσει, θα πρέπει πρώτα να συμφωνήσετε εσείς και δεν νομίζετε πως έχει φτάσει η στιγμή που νιώθετε έτοιμοι να δώσετε τη συγκατάθεσή σας.
Μαθαίνοντας την τέχνη της υπομονής
Σίγουρα, η τεχνολογία είναι μέσα στη ζωή και δεν μπορούμε να την αποφύγουμε. Μπορούμε όμως να αντισταθμίσουμε την απόσταση που δημιουργεί ανάμεσα στους ανθρώπους, εντάσσοντας στην καθημερινότητά μας δραστηριότητες που προϋποθέτουν χρόνο, αφοσίωση και επικοινωνία, όπως να φτιάξουμε μαζί με τα παιδιά μια πίτσα ή να πάμε μια οικογενειακή βόλτα στο ζωολογικό κήπο. Τα παιδιά έχουν πολλά να μάθουν από τα πράγματα που -αντίθετα με όσα προσφέρει η τεχνολογία- μπορούν να γίνουν μόνο στο… ρελαντί, όπως ότι κάποιες φορές χρειάζεται να περιμένουν για να αποκτήσουν αυτό που θέλουν ή για να νιώσουν ικανοποίηση. Γι' αυτό, αν κι ο δικός σας γιος περιμένει ότι αυτά τα Χριστούγεννα θα του αγοράσετε επιτέλους το δικό του iPhone, μη διστάσετε να του εξηγήσετε ότι, για να το αποκτήσει, θα πρέπει πρώτα να συμφωνήσετε εσείς και δεν νομίζετε πως έχει φτάσει η στιγμή που νιώθετε έτοιμοι να δώσετε τη συγκατάθεσή σας.
Με τη συνεργασία της Νέλλυς Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος).
