Ο τρόπος που σχετιζόμαστε με τη μητέρα μας στη βρεφική ηλικία προσδιορίζει το τρόπο που αισθανόμαστε για τον εαυτό μας και καθορίζει τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους ως ενήλικες. Μάθετε ποιο είδος δεσμού καλλιεργείτε με το δικό σας παιδί.
O τρόπος που συμπεριφερόμαστε στο παιδί σας τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του μπορεί να σημαδέψει αργότερα τις συναισθηματικές του σχέσεις, να καθορίσει αν θα είναι ικανό να αγαπήσει και να εμπιστευθεί τον σύντροφό του, αν θα μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και τις τριβές ή αν θα οδηγηθεί σε επώδυνες συγκρούσεις και χωρισμούς.
Το είδος του δεσμού που έχει το βρέφος με τη μητέρα του σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο ως ενήλικος θα αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις καθώς και με τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα στις μελλοντικές διαπροσωπικές του σχέσεις.
Σύμφωνα με τον Άγγλο ψυχαναλυτή και παιδοψυχίατρο John Bowlby σε κάθε άνθρωπο υπάρχει μια ενστικτώδης ανάγκη προσκόλλησης αντίστοιχη με την ανάγκη τροφής και σεξουαλικής ικανοποίησης που έχει ως στόχο την εξασφάλιση της επιβίωσης. Η ανάγκη αυτή είναι απόλυτα εμφανής στο δεσμό του βρέφους με τη μητέρα του. Αρχικά το βρέφος εμφανίζει μια προσαρμοστική αντίδραση εξερεύνησης του περιβάλλοντος μέσω της προσέγγισης της μητέρας. Η αντίδραση αυτή, ή «προσκόλληση» εκδηλώνεται με το πιπίλισμα, το άρπαγμα, το κλάμα και το χαμόγελο προκειμένου να παραμείνει η μαμά κοντά στο παιδί. Κατά τον Bowlby «προσκόλληση» δε σημαίνει εξάρτηση ή ταύτιση σημαίνει ασφάλεια και όχι με την έννοια της εξάρτησης ή της ταύτισης.
Τα είδη του δεσμού του βρέφους με τη μητέρα του είναι τα παρακάτω τέσσερα:
1. Δεσμός Ασφάλειας
Όταν ο γονιός ξέρει πότε να υποστηρίζει το παιδί και πότε να του επιτρέπει να λειτουργεί μόνο του, το παιδί αισθάνεται ασφάλεια. Επίσης όταν κατανοεί τις ανάγκες παιδιού και υποστηρίζει την ανεξαρτοποίηση του, το παιδί μαθαίνει να ζητά και να δέχεται βοήθεια, γίνεται εξωστρεφές, κοινωνικοποιείται εύκολα και συνδέεται άνετα με τα άλλα παιδιά. Αυτό το παιδί ως ενήλικας πλησιάζει τους ανθρώπους, τους εμπιστεύεται και με την ίδια άνεση δημιουργεί στενές και ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους. Δεν φοβάται να δώσει και να πάρει, να αγαπήσει, να εκτεθεί. Και όταν μελλοντικά αντιμετωπίζει την απόρριψη θα μπορέσει να την χειριστεί ψύχραιμα και δημιουργικά.
δεσμός Ανασφάλειας
Δεσμούς ανασφάλειας συνήθως δημιουργούν οι μητέρες (ή οι γονείς γενικότερα) που είναι ψυχροί ή απορριπτικοί προς τα παιδιά τους. Μπορεί η μαμά να είναι υπεύθυνη και σωστή στις υποχρεώσεις της, αλλά μπορεί να είναι απλώς διεκπεραιωτική και να αγνοεί τις ανάγκες βρέφους για προσοχή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το παιδί να μάθει να αποφεύγει την συναισθηματική επαφή και το «δέσιμο». Επίσης να μην εμπιστεύεται εύκολα, ούτε να «επιτρέπει» στον εαυτό του να αγαπηθεί. Ένα παιδί που έχει βιώσει το δεσμό της ανασφάλειας φοβάται την απόρριψη και μια πιθανή εγκατάλειψη. Δύσκολα θα ακουμπάει τους άλλους και η αυτονομία του είναι σημαντικότερη από την συντροφικότητα. Με λίγα λόγια δημιουργεί σχέσεις κουτσές και ανολοκλήρωτες, που δεν στηρίζονται στην εμπιστοσύνη ούτε στη συναισθηματική δέσμευση.
3. Δεσμός Αμφιθυμικός
Όταν η μητέρα στις αντιδράσεις της προς το παιδί έχει συχνές εναλλαγές συμπεριφοράς, τότε το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί ένας δεσμός αμφιθυμίας. Αν η μητέρα είναι πότε ψυχρή, πότε θερμή, πότε απόμακρη τότε το παιδί χάνει την καλή επαφή με την μητέρα. Νιώθει άγχος, ανασφάλεια και θυμόκαι ζει μέσα σε μια εξαντλητική ετοιμότητα για ένα πιθανό κίνδυνο. (Συνήθως μη πραγματικό) Ως ενήλικας, ο άνθρωπος αυτός βρίσκει τους άλλους απρόθυμους να έρθουν τόσο κοντά του όσο θα ήθελε. Συνήθως ανησυχεί ότι ο σύντροφος του δεν τον αγαπάει αληθινά ή ζει με τον φόβο της εγκατάλειψης. Στην πραγματικότητα δεν αποζητά να αγαπηθεί, ζητά να «απορροφηθεί» κυριολεκτικά από τον σύντροφό του, να κρυφτεί πίσω από αυτόν νομίζοντας ότι έτσι θα νιώσει ασφάλεια. Οι ενήλικες αυτοί συνήθως παραμένουν σε καταστροφικές ή δυσλειτουργικές σχέσεις μόνο και μόνο από το φόβο της πιθανής μοναξιάς.
4. Δεσμός Ανασφάλειας και Αποδιοργάνωσης
Πρόκειται για περιπτώσεις όπου η μητέρα είναι εντελώς απούσα, είτε κυριολεκτικά είτε συμβολικά. Στις περιπτώσεις αυτές ο δεσμός είναι δυσλειτουργικός. Στην ουσία δεν υπάρχει σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιού. Ως ενήλικες αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν ψυχικές δυσλειτουργίες.
O τρόπος που συμπεριφερόμαστε στο παιδί σας τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του μπορεί να σημαδέψει αργότερα τις συναισθηματικές του σχέσεις, να καθορίσει αν θα είναι ικανό να αγαπήσει και να εμπιστευθεί τον σύντροφό του, αν θα μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και τις τριβές ή αν θα οδηγηθεί σε επώδυνες συγκρούσεις και χωρισμούς.
Το είδος του δεσμού που έχει το βρέφος με τη μητέρα του σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο ως ενήλικος θα αντιμετωπίσει τις συγκρούσεις καθώς και με τα θετικά ή αρνητικά συναισθήματα στις μελλοντικές διαπροσωπικές του σχέσεις.
Σύμφωνα με τον Άγγλο ψυχαναλυτή και παιδοψυχίατρο John Bowlby σε κάθε άνθρωπο υπάρχει μια ενστικτώδης ανάγκη προσκόλλησης αντίστοιχη με την ανάγκη τροφής και σεξουαλικής ικανοποίησης που έχει ως στόχο την εξασφάλιση της επιβίωσης. Η ανάγκη αυτή είναι απόλυτα εμφανής στο δεσμό του βρέφους με τη μητέρα του. Αρχικά το βρέφος εμφανίζει μια προσαρμοστική αντίδραση εξερεύνησης του περιβάλλοντος μέσω της προσέγγισης της μητέρας. Η αντίδραση αυτή, ή «προσκόλληση» εκδηλώνεται με το πιπίλισμα, το άρπαγμα, το κλάμα και το χαμόγελο προκειμένου να παραμείνει η μαμά κοντά στο παιδί. Κατά τον Bowlby «προσκόλληση» δε σημαίνει εξάρτηση ή ταύτιση σημαίνει ασφάλεια και όχι με την έννοια της εξάρτησης ή της ταύτισης.
Τα είδη του δεσμού του βρέφους με τη μητέρα του είναι τα παρακάτω τέσσερα:
1. Δεσμός Ασφάλειας
Όταν ο γονιός ξέρει πότε να υποστηρίζει το παιδί και πότε να του επιτρέπει να λειτουργεί μόνο του, το παιδί αισθάνεται ασφάλεια. Επίσης όταν κατανοεί τις ανάγκες παιδιού και υποστηρίζει την ανεξαρτοποίηση του, το παιδί μαθαίνει να ζητά και να δέχεται βοήθεια, γίνεται εξωστρεφές, κοινωνικοποιείται εύκολα και συνδέεται άνετα με τα άλλα παιδιά. Αυτό το παιδί ως ενήλικας πλησιάζει τους ανθρώπους, τους εμπιστεύεται και με την ίδια άνεση δημιουργεί στενές και ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους. Δεν φοβάται να δώσει και να πάρει, να αγαπήσει, να εκτεθεί. Και όταν μελλοντικά αντιμετωπίζει την απόρριψη θα μπορέσει να την χειριστεί ψύχραιμα και δημιουργικά.
δεσμός Ανασφάλειας
Δεσμούς ανασφάλειας συνήθως δημιουργούν οι μητέρες (ή οι γονείς γενικότερα) που είναι ψυχροί ή απορριπτικοί προς τα παιδιά τους. Μπορεί η μαμά να είναι υπεύθυνη και σωστή στις υποχρεώσεις της, αλλά μπορεί να είναι απλώς διεκπεραιωτική και να αγνοεί τις ανάγκες βρέφους για προσοχή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το παιδί να μάθει να αποφεύγει την συναισθηματική επαφή και το «δέσιμο». Επίσης να μην εμπιστεύεται εύκολα, ούτε να «επιτρέπει» στον εαυτό του να αγαπηθεί. Ένα παιδί που έχει βιώσει το δεσμό της ανασφάλειας φοβάται την απόρριψη και μια πιθανή εγκατάλειψη. Δύσκολα θα ακουμπάει τους άλλους και η αυτονομία του είναι σημαντικότερη από την συντροφικότητα. Με λίγα λόγια δημιουργεί σχέσεις κουτσές και ανολοκλήρωτες, που δεν στηρίζονται στην εμπιστοσύνη ούτε στη συναισθηματική δέσμευση.
3. Δεσμός Αμφιθυμικός
Όταν η μητέρα στις αντιδράσεις της προς το παιδί έχει συχνές εναλλαγές συμπεριφοράς, τότε το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί ένας δεσμός αμφιθυμίας. Αν η μητέρα είναι πότε ψυχρή, πότε θερμή, πότε απόμακρη τότε το παιδί χάνει την καλή επαφή με την μητέρα. Νιώθει άγχος, ανασφάλεια και θυμόκαι ζει μέσα σε μια εξαντλητική ετοιμότητα για ένα πιθανό κίνδυνο. (Συνήθως μη πραγματικό) Ως ενήλικας, ο άνθρωπος αυτός βρίσκει τους άλλους απρόθυμους να έρθουν τόσο κοντά του όσο θα ήθελε. Συνήθως ανησυχεί ότι ο σύντροφος του δεν τον αγαπάει αληθινά ή ζει με τον φόβο της εγκατάλειψης. Στην πραγματικότητα δεν αποζητά να αγαπηθεί, ζητά να «απορροφηθεί» κυριολεκτικά από τον σύντροφό του, να κρυφτεί πίσω από αυτόν νομίζοντας ότι έτσι θα νιώσει ασφάλεια. Οι ενήλικες αυτοί συνήθως παραμένουν σε καταστροφικές ή δυσλειτουργικές σχέσεις μόνο και μόνο από το φόβο της πιθανής μοναξιάς.
4. Δεσμός Ανασφάλειας και Αποδιοργάνωσης
Πρόκειται για περιπτώσεις όπου η μητέρα είναι εντελώς απούσα, είτε κυριολεκτικά είτε συμβολικά. Στις περιπτώσεις αυτές ο δεσμός είναι δυσλειτουργικός. Στην ουσία δεν υπάρχει σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιού. Ως ενήλικες αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν ψυχικές δυσλειτουργίες.
