Σήμερα, ο αριθμός των διαζυγίων αυξάνεται δραματικά, τόσο στη χώρα μας, όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Πώς αντιδρούν όμως τα παιδιά σ’ αυτήν την κατάσταση και ποιος είναι ο ρόλος των χωρισμένων γονιών;
Η στάση των παιδιών απέναντι στο διαζύγιο.
Τα παιδιά μισούν το διαζύγιο. Δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί ο μπαμπάς και η μαμά δεν αγαπιούνται πια, γιατί πρέπει να ζήσουν χωριστά. Έτσι λοιπόν, νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, απογοητευμένα.
Θυμώνουν με τους γονείς τους αλλά και με τον εαυτό τους, αφού συχνά πιστεύουν πως εκείνα προκάλεσαν το χωρισμό και πως αν συμπεριφέρονταν καλύτερα, ή αν έφερναν καλύτερους βαθμούς, οι γονείς τους δε θα θύμωναν, δε θα μάλωναν κλπ. Μακροπρόθεσμα, αυτή η ενοχή, μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και χρόνια κακή συμπεριφορά.
Ένα παιδί διαζευγμένων γονιών μπορεί ακόμη να νιώσει ντροπή και κατωτερότητα σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Σ’ αυτήν την τρυφερή ηλικία μάλιστα, τα παιδιά μπορούν γίνουν πολύ σκληρά με τις ερωτήσεις τους, όπως «σήμερα είναι η μέρα του πατέρα, εσύ δεν έχει πατέρα;» που φέρνουν το παιδί αντιμέτωπο για ακόμη μια φορά με τη σκληρή πραγματικότητα του διαζυγίου.
Δεν είναι λίγα τα παιδιά που μετά από ένα διαζύγιο δεν εμπιστεύονται πλέον κανέναν, αφού πληγώθηκαν από τους ανθρώπους που εμπιστεύονταν και αγαπούσαν περισσότερο από καθετί στον κόσμο.
Άλλα παιδιά, εκδηλώνουν τη στενοχώρια τους για το διαζύγιο των γονιών τους με αντικοινωνική συμπεριφορά, άλλα πάλι με οξυθυμία και επιθετικότητα ανάλογα με το χαρακτήρα τους. Κοινός παρονομαστής όμως σε κάθε αντίδραση, είναι η θλίψη που νιώθει κάθε παιδί σε ανάλογες καταστάσεις.
Σημαντικός λοιπόν, είναι ο ρόλος των γονέων οι οποίοι καλούνται να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό μιλώντας στο παιδί τους και να το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τις νέες αλλαγές στη ζωή του.
Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο;
Είναι σημαντικό να μιλήσουν και οι δυο γονείς στο παιδί όσες φορές χρειαστεί. Πρέπει να του εξηγήσουν πως η μαμά και ο μπαμπάς δεν τα πάνε καλά για προσωπικούς λόγους και πως εκείνο δε φέρει καμία ευθύνη για τις διαφορές τους. Επίσης, ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει την κατάσταση, αφού οι «μεγάλοι» έχουν πάρει την απόφασή τους.
Είναι βασικό να του τονίσετε πως ανεξάρτητα με το διαζύγιο, εσείς θα συνεχίσετε να το αγαπάτε για πάντα, δε θα το εγκαταλείψετε ποτέ και θα είστε πάντα μια οικογένεια ακόμη και αν η μαμά δε μένει μαζί με τον μπαμπά. Η μόνη διαφορά θα είναι πως εφεξής, θα έχει δύο σπίτια.
Ενημερώστε το για τις νέες αλλαγές στη ζωή του. Για μια ενδεχόμενη μετακόμιση, για ένα νέο γάμο ενός απ’ τους δυο γονείς, για ένα νέο ετεροθαλές αδελφάκι, οτιδήποτε καινούριο που θα πρέπει ν’ αποδεχθεί.
Συνήθως τα μικρότερα παιδιά, δυσκολεύονται ν’ αποδεχθούν την κατάσταση. Σε παιδάκια ηλικίας 3-5 ετών ωστόσο, δε χρειάζεται να εξηγείτε τα πάντα. Αρκεστείτε σε μια σύντομη απάντηση. Όσο για τα μεγαλύτερα παιδιά, εξηγείστε τους αποφεύγοντας να υπεραναλύσετε την κατάσταση. Θα καταλάβουν μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας.
Να έχετε πάντοτε κατά νου ότι η αντίδραση του παιδιού σας μπορεί να είναι έντονη. Μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και να ακολουθήσει μια πολύ δυσάρεστη περίοδος τόσο για εκείνο, όσο και για εσάς. Το ρητό «ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός» ίσως είναι η καλύτερη λύση για να ξεπεραστούν τα προβλήματα ενός διαζυγίου.
Πώς να το βοηθήσω να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα;
Όπως προαναφέραμε, μην περιμένετε μια εύκολη μετάβαση. Κυρίως αν πρόκειται να ξαναφτιάξετε σύντομα τη ζωή σας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, οφείλετε να ενημερώσετε το παιδί σας για το νέο μπαμπά ή τη νέα μαμά. Σίγουρα δεν μπορείτε να το αναγκάσετε να συμπεριφερθεί στον πατριό ή τη μητριά ως πραγματικό γονιό, όμως οφείλει να προσπαθήσει να χτίσει μια όμορφη σχέση μαζί τους.
Πολύ συχνά, ένα διαζύγιο συνοδεύεται από αλλαγές στον κοινωνικό περίγυρο του παιδιού: φίλους, συγγενείς, συμμαθητές. Για να μην είναι απότομη η αλλαγή, προσπαθήστε τουλάχιστον αρχικά, να διατηρήσετε τις παλιές συνήθειες και παρέες του παιδιού.
1)Στις περισσότερες περιπτώσεις, μετά από ένα διαζύγιο, οι σχέσεις των γονέων είναι πολύ κακές. Αυτό, το εισπράττει αμέσως το παιδί. Δε χρειάζεται λοιπόν να κακολογείτε τον πρώην ή την πρώην σύζυγό σας καλλιεργώντας στο παιδί αρνητικά συναισθήματα προς το πρόσωπό του. Ακόμη και αν ο πρώην ή η πρώην σύντροφός σας φέρθηκε πολύ άσχημα στην οικογένεια, δεν παύει να είναι γονιός, ρόλος που θα έχει πάντα. Το παιδί, οφείλει να έχει σχηματισμένη στο μυαλό του την καλύτερη εικόνα για τη μαμά και τον μπαμπά. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει πως πρέπει να πείτε ψέματα αποκρύπτοντας την κατάσταση. Απλώς αναφέρετε τα γεγονότα ως έχουν, και όχι π.χ., ο μπαμπάς αποφάσισε πως είναι καλύτερα να χωρίσουμε γιατί δε μας αγαπάει.
2)Μη χρησιμοποιείτε ποτέ το παιδί ως αγγελιαφόρο. Δεν είναι σωστό να νιώθει πως πρέπει να είναι ο διαμεσολαβητής που θα μεταφέρει απ’ τον ένα στον άλλο μυστικά και κατηγορίες. Αυτή η τακτική υιοθετείται συνήθως όταν ο ένας απ’ τους δυο γονείς θέλει να μάθει πληροφορίες για τη νέα ή το νέο σύντροφο του άλλου, ή κάποιες φορές για να εξακριβωθεί, συνήθως απ’ τον πατέρα, αν γίνεται σωστά η διαχείριση της διατροφής. Θα πρέπει να γνωρίζετε πως αυτή η πολιτική πιέζει το παιδί και το κάνει να νιώθει πως όποια πλευρά και αν πάρει, θα προδώσει έναν απ’ τους δυο γονείς του και θα εμπλακεί σ’ ένα πόλεμο που δεν επέλεξε. Ενδέχεται μάλιστα, να αυξηθεί το αίσθημα ενοχής που ήδη νιώθει. Άντ’ αυτού λοιπόν, προτιμήστε να μιλήσετε κατευθείαν στον πρώην σύζυγο για ζητήματα που αφορούν στο παιδί και αν κρίνεται απαραίτητο, κανονίστε μια συνάντηση.
3)Πολλές φορές, οι γονείς έχουν την τάση, μάλλον ασυναίσθητα να θυματοποιούν τον εαυτό τους και να παριστάνουν τους αθώους. Επιτιμώντας τον ή τη σύζυγο, προσπαθούν να δείξουν πως δε φέρουν κανένα μερίδιο ευθύνης για το χωρισμό, κάτι που όχι μόνο είναι δείγμα ανωριμότητας, αλλά επιπλέον εντείνει τη θλίψη και τον πόνο χωρίς να είναι απαραίτητο.
Η πολύτιμη βοήθεια τρίτων.
Η στήριξη από αγαπημένα πρόσωπα, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τα παιδιά, όπως συμβουλεύουν οι παιδοψυχολόγοι. Η εκκλησία, οι φίλοι, οι συγγενείς, ίσως μπορούν να βοηθήσουν εσάς και το παιδί σας να προσαρμοστείτε στο χωρισμό και τη νέα ζωή σας. Σημαντική είναι συνήθως και η συναναστροφή με άτομα, γονείς ή παιδιά, που βιώνουν ανάλογες καταστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο, μικροί και μεγάλοι, μπορούν να βρουν συμπαράσταση σε άλλους ανθρώπους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και γιατί όχι, να μοιραστούν το βάρος της στενοχώριας. Για το λόγο αυτό μάλιστα, έχουν ιδρυθεί και ανάλογοι σύλλογοι, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, όπου μπορούν να στραφούν οι διαζευγμένοι γονείς με τα παιδιά τους.
Ακόμη και αν συμβεί κάτω απ’ τις καλύτερες, ένα διαζύγιο είναι πάντα επώδυνο τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Δεν έχει σημασία ποιος φέρει την ευθύνη για αυτό καθεαυτό το γεγονός, ούτε υπάρχουν μαγικές συνταγές για την κατάλληλη αντιμετώπιση του θέματος. Το παν, είναι με πόση ωριμότητα θα χειριστούν το θέμα οι γονείς και πώς θα πορευτεί η οικογένεια στη συνέχεια. Όσο πιο ειρηνικά επέλθει ο χωρισμός, τόσο πιο ανώδυνα θα αντιμετωπίσει το παιδί την κατάσταση. Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζει σε κάθε περίπτωση, είναι πως οι γονείς του θα το αγαπούν και θα το συντροφεύουν για μια ζωή αφού θα είναι για πάντα κομμάτι του εαυτού τους.
Η στάση των παιδιών απέναντι στο διαζύγιο.
Τα παιδιά μισούν το διαζύγιο. Δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί ο μπαμπάς και η μαμά δεν αγαπιούνται πια, γιατί πρέπει να ζήσουν χωριστά. Έτσι λοιπόν, νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, απογοητευμένα.
Θυμώνουν με τους γονείς τους αλλά και με τον εαυτό τους, αφού συχνά πιστεύουν πως εκείνα προκάλεσαν το χωρισμό και πως αν συμπεριφέρονταν καλύτερα, ή αν έφερναν καλύτερους βαθμούς, οι γονείς τους δε θα θύμωναν, δε θα μάλωναν κλπ. Μακροπρόθεσμα, αυτή η ενοχή, μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και χρόνια κακή συμπεριφορά.
Ένα παιδί διαζευγμένων γονιών μπορεί ακόμη να νιώσει ντροπή και κατωτερότητα σε σχέση με τα άλλα παιδιά. Σ’ αυτήν την τρυφερή ηλικία μάλιστα, τα παιδιά μπορούν γίνουν πολύ σκληρά με τις ερωτήσεις τους, όπως «σήμερα είναι η μέρα του πατέρα, εσύ δεν έχει πατέρα;» που φέρνουν το παιδί αντιμέτωπο για ακόμη μια φορά με τη σκληρή πραγματικότητα του διαζυγίου.
Δεν είναι λίγα τα παιδιά που μετά από ένα διαζύγιο δεν εμπιστεύονται πλέον κανέναν, αφού πληγώθηκαν από τους ανθρώπους που εμπιστεύονταν και αγαπούσαν περισσότερο από καθετί στον κόσμο.
Άλλα παιδιά, εκδηλώνουν τη στενοχώρια τους για το διαζύγιο των γονιών τους με αντικοινωνική συμπεριφορά, άλλα πάλι με οξυθυμία και επιθετικότητα ανάλογα με το χαρακτήρα τους. Κοινός παρονομαστής όμως σε κάθε αντίδραση, είναι η θλίψη που νιώθει κάθε παιδί σε ανάλογες καταστάσεις.
Σημαντικός λοιπόν, είναι ο ρόλος των γονέων οι οποίοι καλούνται να προετοιμάσουν το έδαφος για τον επικείμενο χωρισμό μιλώντας στο παιδί τους και να το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τις νέες αλλαγές στη ζωή του.
Πώς να μιλήσω στο παιδί μου για το διαζύγιο;
Είναι σημαντικό να μιλήσουν και οι δυο γονείς στο παιδί όσες φορές χρειαστεί. Πρέπει να του εξηγήσουν πως η μαμά και ο μπαμπάς δεν τα πάνε καλά για προσωπικούς λόγους και πως εκείνο δε φέρει καμία ευθύνη για τις διαφορές τους. Επίσης, ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να αλλάξει την κατάσταση, αφού οι «μεγάλοι» έχουν πάρει την απόφασή τους.
Είναι βασικό να του τονίσετε πως ανεξάρτητα με το διαζύγιο, εσείς θα συνεχίσετε να το αγαπάτε για πάντα, δε θα το εγκαταλείψετε ποτέ και θα είστε πάντα μια οικογένεια ακόμη και αν η μαμά δε μένει μαζί με τον μπαμπά. Η μόνη διαφορά θα είναι πως εφεξής, θα έχει δύο σπίτια.
Ενημερώστε το για τις νέες αλλαγές στη ζωή του. Για μια ενδεχόμενη μετακόμιση, για ένα νέο γάμο ενός απ’ τους δυο γονείς, για ένα νέο ετεροθαλές αδελφάκι, οτιδήποτε καινούριο που θα πρέπει ν’ αποδεχθεί.
Συνήθως τα μικρότερα παιδιά, δυσκολεύονται ν’ αποδεχθούν την κατάσταση. Σε παιδάκια ηλικίας 3-5 ετών ωστόσο, δε χρειάζεται να εξηγείτε τα πάντα. Αρκεστείτε σε μια σύντομη απάντηση. Όσο για τα μεγαλύτερα παιδιά, εξηγείστε τους αποφεύγοντας να υπεραναλύσετε την κατάσταση. Θα καταλάβουν μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας.
Να έχετε πάντοτε κατά νου ότι η αντίδραση του παιδιού σας μπορεί να είναι έντονη. Μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και να ακολουθήσει μια πολύ δυσάρεστη περίοδος τόσο για εκείνο, όσο και για εσάς. Το ρητό «ο χρόνος είναι ο καλύτερος γιατρός» ίσως είναι η καλύτερη λύση για να ξεπεραστούν τα προβλήματα ενός διαζυγίου.
Πώς να το βοηθήσω να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα;
Όπως προαναφέραμε, μην περιμένετε μια εύκολη μετάβαση. Κυρίως αν πρόκειται να ξαναφτιάξετε σύντομα τη ζωή σας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, οφείλετε να ενημερώσετε το παιδί σας για το νέο μπαμπά ή τη νέα μαμά. Σίγουρα δεν μπορείτε να το αναγκάσετε να συμπεριφερθεί στον πατριό ή τη μητριά ως πραγματικό γονιό, όμως οφείλει να προσπαθήσει να χτίσει μια όμορφη σχέση μαζί τους.
Πολύ συχνά, ένα διαζύγιο συνοδεύεται από αλλαγές στον κοινωνικό περίγυρο του παιδιού: φίλους, συγγενείς, συμμαθητές. Για να μην είναι απότομη η αλλαγή, προσπαθήστε τουλάχιστον αρχικά, να διατηρήσετε τις παλιές συνήθειες και παρέες του παιδιού.
- Όταν ακολουθήσετε για τα καλά τους ρυθμούς της νέας σας ζωής, δείξτε πως είστε άνετοι με τη νέα κατάσταση. Δείξτε πως την απολαμβάνετε και παροτρύνετε το παιδί σας να κάνει το ίδιο. Σίγουρα θα το επηρεάσει η θετική σας στάση.
- Ορίστε άμεσα ποιος θα αναλάβει την κηδεμονία και οργανώστε το χρόνο που θα περνά καθένας σας με το παιδί. Φροντίστε, να περνά το παιδί αρκετό χρόνο με το γονιό που θα μένει μακριά του, αξιοποιώντας και τα σαββατοκύριακα αν αυτό είναι δυνατό, χωρίς όμως να είναι τόσο συχνές οι αλλαγές του περιβάλλοντος που να κάνουν το παιδί να σαστίσει.
- Όποιος αναλάβει την κηδεμονία, πρέπει να οργανώσει σύντομα το νέο πρόγραμμα ζωής. Προσοχή! Ακόμη και να το παιδί αντιδρά διαρκώς στα νέα δεδομένα, επιβάλλετε πειθαρχία και θέστε τα όρια. Μην ξεχνάτε, πως ένα παιδί δεν μπορεί να έχει λόγο στη διαμόρφωση της ζωής ενός ενηλίκου.
1)Στις περισσότερες περιπτώσεις, μετά από ένα διαζύγιο, οι σχέσεις των γονέων είναι πολύ κακές. Αυτό, το εισπράττει αμέσως το παιδί. Δε χρειάζεται λοιπόν να κακολογείτε τον πρώην ή την πρώην σύζυγό σας καλλιεργώντας στο παιδί αρνητικά συναισθήματα προς το πρόσωπό του. Ακόμη και αν ο πρώην ή η πρώην σύντροφός σας φέρθηκε πολύ άσχημα στην οικογένεια, δεν παύει να είναι γονιός, ρόλος που θα έχει πάντα. Το παιδί, οφείλει να έχει σχηματισμένη στο μυαλό του την καλύτερη εικόνα για τη μαμά και τον μπαμπά. Αυτό βέβαια, δε σημαίνει πως πρέπει να πείτε ψέματα αποκρύπτοντας την κατάσταση. Απλώς αναφέρετε τα γεγονότα ως έχουν, και όχι π.χ., ο μπαμπάς αποφάσισε πως είναι καλύτερα να χωρίσουμε γιατί δε μας αγαπάει.
2)Μη χρησιμοποιείτε ποτέ το παιδί ως αγγελιαφόρο. Δεν είναι σωστό να νιώθει πως πρέπει να είναι ο διαμεσολαβητής που θα μεταφέρει απ’ τον ένα στον άλλο μυστικά και κατηγορίες. Αυτή η τακτική υιοθετείται συνήθως όταν ο ένας απ’ τους δυο γονείς θέλει να μάθει πληροφορίες για τη νέα ή το νέο σύντροφο του άλλου, ή κάποιες φορές για να εξακριβωθεί, συνήθως απ’ τον πατέρα, αν γίνεται σωστά η διαχείριση της διατροφής. Θα πρέπει να γνωρίζετε πως αυτή η πολιτική πιέζει το παιδί και το κάνει να νιώθει πως όποια πλευρά και αν πάρει, θα προδώσει έναν απ’ τους δυο γονείς του και θα εμπλακεί σ’ ένα πόλεμο που δεν επέλεξε. Ενδέχεται μάλιστα, να αυξηθεί το αίσθημα ενοχής που ήδη νιώθει. Άντ’ αυτού λοιπόν, προτιμήστε να μιλήσετε κατευθείαν στον πρώην σύζυγο για ζητήματα που αφορούν στο παιδί και αν κρίνεται απαραίτητο, κανονίστε μια συνάντηση.
3)Πολλές φορές, οι γονείς έχουν την τάση, μάλλον ασυναίσθητα να θυματοποιούν τον εαυτό τους και να παριστάνουν τους αθώους. Επιτιμώντας τον ή τη σύζυγο, προσπαθούν να δείξουν πως δε φέρουν κανένα μερίδιο ευθύνης για το χωρισμό, κάτι που όχι μόνο είναι δείγμα ανωριμότητας, αλλά επιπλέον εντείνει τη θλίψη και τον πόνο χωρίς να είναι απαραίτητο.
Η πολύτιμη βοήθεια τρίτων.
Η στήριξη από αγαπημένα πρόσωπα, μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη για τα παιδιά, όπως συμβουλεύουν οι παιδοψυχολόγοι. Η εκκλησία, οι φίλοι, οι συγγενείς, ίσως μπορούν να βοηθήσουν εσάς και το παιδί σας να προσαρμοστείτε στο χωρισμό και τη νέα ζωή σας. Σημαντική είναι συνήθως και η συναναστροφή με άτομα, γονείς ή παιδιά, που βιώνουν ανάλογες καταστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο, μικροί και μεγάλοι, μπορούν να βρουν συμπαράσταση σε άλλους ανθρώπους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και γιατί όχι, να μοιραστούν το βάρος της στενοχώριας. Για το λόγο αυτό μάλιστα, έχουν ιδρυθεί και ανάλογοι σύλλογοι, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, όπου μπορούν να στραφούν οι διαζευγμένοι γονείς με τα παιδιά τους.
Ακόμη και αν συμβεί κάτω απ’ τις καλύτερες, ένα διαζύγιο είναι πάντα επώδυνο τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Δεν έχει σημασία ποιος φέρει την ευθύνη για αυτό καθεαυτό το γεγονός, ούτε υπάρχουν μαγικές συνταγές για την κατάλληλη αντιμετώπιση του θέματος. Το παν, είναι με πόση ωριμότητα θα χειριστούν το θέμα οι γονείς και πώς θα πορευτεί η οικογένεια στη συνέχεια. Όσο πιο ειρηνικά επέλθει ο χωρισμός, τόσο πιο ανώδυνα θα αντιμετωπίσει το παιδί την κατάσταση. Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζει σε κάθε περίπτωση, είναι πως οι γονείς του θα το αγαπούν και θα το συντροφεύουν για μια ζωή αφού θα είναι για πάντα κομμάτι του εαυτού τους.
