Σαμπάνια: όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Η σαμπάνια είναι σίγουρα, ένα από τα πιο συναρπαστικά κρασιά του κόσμου. Διαχρονική, εκλεπτυσμένη, πρωταγωνίστρια των γιορτών και της χαράς, με μεγάλη ιστορία και αίγλη, η αυθεντική σαμπάνια εξακολουθεί να αποτελεί… είδος πολυτελείας.

Με γαλλική καταγωγή, η σαμπάνια κατάφερε γρήγορα να κατακτήσει όλο τον κόσμο. Το κόστος της όμως παραμένει ιδιαίτερα υψηλό και η ίδια πλέον έχει να ανταγωνιστεί τα φθηνά υποκατάστατα που κυκλοφορούν ευρέως στην αγορά.

Όπως και να έχει, η ίδια εξακολουθεί να διατηρεί την ακαταμάχητη γοητεία της, να ευφραίνει τους πιο απαιτητικούς ουρανίσκους και να… «αφρίζει» ευχάριστα σε κάθε εξαιρετική περίσταση. Ας γνωρίσουμε καλύτερα την φινετσάτη «champagne» όπως την παρουσίασε το Askmen.

Επικοινωνιακή «φούσκα» ή σταθερή αξία;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Αν κοιτάξουμε γύρω μας θα διαπιστώσουμε ότι η κρίση δεν έχει επηρεάσει τελικά τα πάντα. Υπάρχουν προϊόντα που παρά την γενικευμένη ύφεση, διατηρούν το κόστος τους αμετάβλητο και δείχνουν να μην επηρεάζονται διόλου από τις εξωτερικές συγκυρίες. Η σαμπάνια ή το χαβιάρι, είναι δύο απτά τυπικά παραδείγματα.

Πώς όμως, εξηγείται αυτό; Για μερικούς τα ακριβά προϊόντα, είναι σχεδόν πολύτιμα. Κουβαλούν το δικό τους μύθο, έχουν όνομα βαρύ σαν ιστορία, ενώ περιβάλλονται με τη μυστηριώδη αίγλη του παρελθόντος. Το υψηλό τους κόστος είναι συνυφασμένο με την σπανιότητά τους, την πολυδάπανη και χρονοβόρα επεξεργασία τους, τον περιορισμένο χρόνο διάθεσής τους κ.ά. Όμως αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε και πολλά προϊόντα, έχουν κόστος δυσανάλογα μεγάλο, σε σύγκριση με την πραγματική τους ποιότητα και αξία. Στις περιπτώσεις αυτές το υπέρογκο κόστος, είναι αποτέλεσμα καλής επικοινωνιακής στρατηγικής και επιτυχημένης διαφημιστικής εκστρατείας.

Η… «οικοδέσποινα» των γιορτών

Τι μας έρχεται στο μυαλό, όταν σκεφτόμαστε τη σαμπάνια; Συνήθως εκδηλώσεις χαράς, μεγάλες δεξιώσεις, γλέντια γάμου με το κόψιμο της τούρτας και το συνοδευτικό άνοιγμα της σαμπάνιας για το καλό ή επινίκιοι εορτασμοί με το αναπόφευκτο κατάβρεγμα. Το χαρακτηριστικό «ποπ» του φελλού, σηματοδοτεί την έναρξη της γιορτής και ο αφρώδης οίνος ξεκινάει να ρέει άφθονος.

Στις αρχές του 18ου αιώνα, η σαμπάνια χρησιμοποιήθηκε ως βασιλικό ποτό στα ανάκτορα και έκτοτε παρέμεινε συνδεδεμένη άρρηκτα με τις μεγάλες εκδηλώσεις και τους λαμπρούς εορτασμούς.

Βέβαια ο αφρώδης οίνος της διασκέδασης και του γλεντιού, εξακολουθεί να παραμένει ακριβός, σχεδόν απλησίαστος για τους περισσότερους. Το δυσβάσταχτο κόστος των αυθεντικών ποικιλιών σαμπάνιας, ήταν η αφορμή για να γεννηθούν οι απομιμήσεις.

Πολλές χώρες προσπάθησαν να μιμηθούν τις ακριβές φυσαλίδες της σαμπάνιας δημιουργώντας φθηνότερους αφρώδεις οίνους, που όμως δεν συγκρίνονται με την πολυτέλεια και την πραγματική γεύση της γνήσιας σαμπάνιας.

Το Prosecco, το φημισμένο αφρώδες κρασί της Ιταλίας, το γερμανικό Sekt ή το ισπανικό Cava, είναι μερικά μόνο από τα φθηνά αφρώδη κρασιά που διοχετεύονται στην αγορά ως υποκατάστατα της σαμπάνιας.

Η σαμπάνια λοιπόν, έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο την κρίση, αλλά και το χαμηλό κόστος των πολλαπλών εναλλακτικών επιλογών από αφρώδεις οίνους. Μπορεί να μην έχει χάσει την αίγλη του παρελθόντος, αλλά δίνει μάχη για να διατηρηθεί στην κορυφή της ιεραρχίας των προτιμήσεων των απανταχού φανατικών της. Την ίδια στιγμή βέβαια εξακολουθεί να πλανάται το εύλογο ερώτημα: «γιατί το κόστος της παραμένει απλησίαστο;».

Ένα όνομα, μια ιστορία

Όταν αγοράζουμε μια σαμπάνια, δεν αγοράζουμε μια συνηθισμένη φιάλη αφρώδους οίνου. Ουσιαστικά επενδύουμε στην ιστορία. Τα κρασιά από την περιοχή της Καμπανίας στη βόρεια Γαλλία, ήταν ήδη γνωστά από τη ρωμαϊκή περίοδο. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που είχαν φυτέψει αμπέλια στην οινοπαραγωγική αυτή περιοχή της Γαλλίας. Όταν οι αμπελώνες έγιναν τμήμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, οι μοναχοί ξεκίνησαν να εκπαιδεύονται στην παραγωγή κρασιού, που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Η τέχνη της παραγωγής της σαμπάνιας τοποθετείται χρονικά, στο τέλος του 17ου αιώνα και αποδίδεται στον Ντομ Πιέρ Περινιόν (1638-1715), έναν Βενεδικτίνο μοναχό του Αβαείου του Ωτβιλιέ, ο οποίος ανακάλυψε τυχαία τη μέθοδο παραγωγής ενός νέου τύπου κρασιού με φυσαλίδες. Για την ιστορία σας λέμε ότι η δημιουργία της πρώτης σαμπάνιας χρονολογείται στις 4 Αυγούστου του 1693.

Αγοράζοντας σαμπάνια Dom Perignon ή Veuve Clicquot, ξέρουμε καλά ότι επιλέγουμε δύο σεβαστές μάρκες, που συνδέονται με δύο ιστορικά πρόσωπα που συνέβαλαν στην τελειοποίηση της μεθόδου παραγωγής της σαμπάνιας. Υψηλή ποιότητα, εκλεπτυσμένη γεύση και διαχρονικότητα, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά τους που τις κάνουν να υπερτερούν σε σύγκριση με τις πρόσφατες ποικιλίες σαμπάνιας…

Με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης

Η αυθεντική σαμπάνια παράγεται αποκλειστικά και μόνο, στην περιοχή της Καμπανίας. Είναι μια μικρή περιοχή, αλλά η γη της είναι ιδιαίτερα ακριβή. Το κλίμα στην περιοχή είναι αρκετά ψυχρό. Ευλογία λοιπόν ή κατάρα; Και τα δύο μάλλον. Αφενός το κρύο ευνοεί την δευτερογενή ζύμωση των σταφυλιών, που είναι και η κύρια αιτία για τη δημιουργία των χαρακτηριστικών φυσαλίδων, αφετέρου φύονται περιορισμένες-ελάχιστες- ποικιλίες σταφυλιών στην περιοχή. Συγκεκριμένα ευδοκιμούν οι ποικιλίες Chardonnay, Pinot Noir και Pinot Meunier.

Λόγω της φήμης της αυθεντικής σαμπάνιας πολλά αφρώδη κρασιά ανά τον κόσμο έχουν καταχραστεί την ονομασία της, παρόλο που η ονομασία προέλευσης και το όνομά της είναι προστατευόμενα. Οι προϋποθέσεις παραγωγής ενός αφρώδους οίνου, αλλά και η προέλευσή του (από την ομώνυμη οινοπαραγωγό περιοχή της Γαλλίας) θα πρέπει να είναι συγκεκριμένες για να μπορεί να φέρει τον τίτλο σαμπάνια.

Δε λείπουν βέβαια και εκείνες οι χώρες που παράγουν φθηνά υποκατάστατα της σαμπάνιας, τα οποία φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη ζήτηση, ιδίως σε περιόδους κρίσης.

Η μέθοδος παραγωγής

Η παραδοσιακή μέθοδος παραγωγής της σαμπάνιας λέγεται «Methode Champenoise». Πρόκειται για ιδιαίτερα χρονοβόρα διαδικασία που γίνεται σε δύο φάσεις. Η αρχική ζύμωση γίνεται μέσα στα βαρέλια χάλυβα και ακολουθεί η δευτερογενής ζύμωση μέσα στην φιάλη, με την προσθήκη μαγιάς και ζάχαρης (είναι η διαδικασία κατά την οποία ο μούστος μετατρέπεται σε κρασί). Ακολουθεί η ωρίμανση, το «κοσκίνισμα», η απελευθέρωση περιττών ουσιών και η δοσομέτρηση.

Στη συνέχεια, επικολλώνται οι ετικέτες και οι σαμπάνιες είναι έτοιμες να διοχετευτούν στην αγορά. Πλέον οι περισσότερες από τις παραπάνω διαδικασίες γίνονται με τη βοήθεια των μηχανημάτων, ελάχιστες είναι οι εξαιρέσεις του παραδοσιακού τρόπου παραγωγής, με τους έμπειρους «τεχνίτες» να αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας όλα τα στάδια της παραγωγής. Βέβαια τα έξοδα αυτά για το επιπλέον προσωπικό, προστίθενται στο τελικό κόστος και κάπως έτσι φθάνουμε… στο αστρονομικό της κόστος.

Η διαφημιστική καμπάνια

Οι παραγωγοί σαμπάνιας ήταν ανέκαθεν καλοί στο να προωθούν τον πολυτελή αφρώδη οίνο τους στην αγορά. Παρά το υψηλό της κόστος, η σαμπάνια είχε πάντοτε το αφοσιωμένο μεγάλο της «κοινό». Το καλό μάλιστα είναι ότι στην περίπτωση της σαμπάνιας οι ηλικίες συνεχώς ανανεώνονται. Νεαρότερα ηλικιακά άτομα προστίθενται στους φανατικούς του είδους, παίρνοντας τη θέση της απερχόμενης «παλιάς φρουράς».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, μάρκες όπως οι: Cristal, Krug και Dom Perignon, οι οποίες ήταν ανέκαθεν ακριβές. Το άνοιγμα τους όμως σε νέα κοινά, ήταν μια καλή αφορμή για να μειωθεί αρκετά το κόστος τους.

Αξίζει, να δώσουμε μια περιουσία;

Το υψηλό τίμημα της σαμπάνιας ήταν το έναυσμα για να επιδοθούν πολλές χώρες στην παραγωγή φθηνών υποκατάστατων οίνων. Οι παραγωγοί θεωρούσαν, ότι με τον τρόπο αυτό θα έχουν μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό, που δεν έχει την οικονομική άνεση να σπαταλάει χρήματα για περιττές πολυτέλειες. Στην πράξη φάνηκαν να μην διαψεύδονται. Όμως οι παραγωγοί της γνήσιας σαμπάνιας, επιμένουν και προτάσσουν την υπεροχή της αυθεντικής σαμπάνιας.