Πώς λειτουργούν τα συναισθήματα μας;

Τα συναισθήματα έχουν πολύ βαθιές «ρίζες».

Ο άνθρωπος προκειμένου να επιβιώσει, πριν ακόμα, δημιουργήσει κοινωνίες, λειτουργούσε με δύο βασικά ένστικτα μπροστά σε κάθε απειλή, «μάχη ή φυγή». Οι δυο αυτές αντιδράσεις έχουν χαραχθεί βαθιά στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου.

Όλα τα συναισθήματα που βιώνει ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά προτροπές για δράση, στιγμιαία σχέδια για την αντιμετώπιση της ζωής που η εξέλιξη έχει σταλάξει μέσα του. Γίνεται εύκολα σαφές, αν παρατηρήσει κανείς τα παιδιά ή τα ζώα. Στο συναισθηματικό κομμάτι, κάθε συναίσθημα παίζει ένα μοναδικό ρόλο. Με διάφορες μεθόδους διείσδυσης στο σώμα και στον εγκέφαλο, οι ερευνητές ανακαλύπτουν περισσότερες ψυχολογικές λεπτομέρειες σχετικά με το πώς κάθε συναίσθημα προετοιμάζει το σώμα για ένα εντελώς διαφορετικό είδος αντίδρασης:

• Θυμός: Το αίμα κυλάει προς τα χέρια και μας διευκολύνει να πιάσουμε ένα όπλο ή να επιτεθούμε σε κάποιον εχθρό. Οι παλμοί της καρδιάς αυξάνονται και μια έκρηξη ορμονών (όπως η αδρεναλίνη) προκαλεί μια ενέργεια τόσο έντονη που να οδηγεί σε κάποια ενεργό δραστηριότητα.
• Φόβος: Το αίμα οδεύει προς τους μεγάλους σκελετικούς μύες, για παράδειγμα στα πόδια, κάνοντας πιο εύκολο το τρέξιμο. Ταυτόχρονα, το σώμα ψύχεται έστω και στιγμιαία αφήνοντας πιθανώς στο άτομο το χρόνο να εκτιμήσει κατά πόσο η φυγή θα ήταν η ενδεδειγμένη αντίδραση.
• Ευτυχία: Μια από τις βασικές βιολογικές μεταβολές στην ευτυχία είναι η αυξημένη δραστηριότητα σε κάποιο εγκεφαλικό κέντρο που αναχαιτίζει τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνοντας τη διαθέσιμη ενεργητικότητα και που κατευνάζει αυτά που προκαλούν ανήσυχες σκέψεις.
• Αγάπη: Τα τρυφερά συναισθήματα και η σεξουαλική ικανοποίηση συνεπάγονται τη διέγερση του παρασυμπαθητικού, του βιοσωματικού αντίποδα της δραστηριοποίησης που υποκινείται από το φόβο και το θυμό και είναι γνωστή ως αντίδραση «μάχης ή φυγής». Το παρασυμπαθητικό πρότυπο, που αποκαλείται «αντίδραση της χαλάρωσης», είναι ένα σύνολο σωματικών αντιδράσεων που προκαλεί μια γενική κατάσταση ηρεμίας και ικανοποίησης, διευκολύνοντας τη συνεργασία.
• Έκπληξη: Το ανασήκωμα των φρυδιών από έκπληξη επιτρέπει να αποκτήσουμε μια ευρύτερη οπτική ακτίνα και αφήνει να πέσει περισσότερο φως πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Αυτό συμβάλλει στην ευρύτερη πληροφόρηση γύρω από το αναπάντεχο γεγονός, διευκολύνοντάς μας να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει και να αποφασίσουμε το πιο ενδεδειγμένο σχέδιο δράσης.
• Λύπη: Μια βασική λειτουργία της λύπης είναι ότι μας βοηθάει να προσαρμοζόμαστε σε μια σημαντική απώλεια, όπως το θάνατο κάποιου πολύ κοντινού μας προσώπου ή σε μια άλλη μεγάλη απογοήτευση. Η λύπη προκαλεί ελάττωση της ενέργειας και του ενθουσιασμού μας για τις δραστηριότητες της ζωής, ιδιαίτερα για διασκέδαση και απολαύσεις και όσο βαθαίνει και πλησιάζει την κατάθλιψη επιβραδύνει τη διαδικασία του μεταβολισμού του σώματος. Αυτή η εσωστρεφής απομόνωση μας δίνει την ευκαιρία να θρηνήσουμε μιαν απώλεια ή μια χαμένη ελπίδα, να συλλάβουμε τις συνέπειές στη ζωή μας και, καθώς επανέρχεται η ενεργητικότητά μας, να σχεδιάσουμε ένα νέο ξεκίνημα.

Αυτές οι βιολογικές τάσεις για δράση διαμορφώνονται περαιτέρω και επηρεάζονται από την κουλτούρα του κάθε τόπου, την ιστορία, την παιδεία. Για παράδειγμα, σ΄ όλο τον κόσμο η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου προξενεί λύπη και πόνο. Ωστόσο, ο τρόπος που εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους είναι διαφορετικός.