Περί σχέσεων. Πορεία, προσδοκίες, επικοινωνία σε μία σχέση. Αιτίες συγκρούσεων, διατήρηση σχέσεων. Δεύτερος γάμος.

Δημήτρης Τσιάκος, Ψυχολόγος Γνωσιακός Ψυχοθεραπευτής

Τα περισσότερα ζευγάρια γνωρίζουν πως υπάρχει μια ολοένα αυξανόμενη κρίση στο γάμο, πως ένα πολύ μεγάλο ποσοστό καταλήγει σε διαζύγιο. Καθώς παρατηρούν όλο και περισσότερους δυστυχισμένους γάμους και όλο και περισσότερους χωρισμούς, οι σύζυγοι αναρωτιούνται αν κάτι τέτοιο είναι δυνατό να συμβεί και στους ίδιους.

Οι νιόπαντροι, μέσα στην ανάγκη τους για αγάπη και ρομαντισμό, δε θέλουν τίποτα παραπάνω από έναν πετυχημένο γάμο. Συχνά πιστεύουν, τουλάχιστον στην αρχή, πως η σχέση τους είναι διαφορετική και πως τη βαθιά αγάπη τους και την αισιοδοξία τους θα τη διατηρήσουν σε βάθος χρόνου. Κάποια στιγμή όμως, πολλοί σύζυγοι αντιλαμβάνονται πως δεν είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα και τις συγκρούσεις του γάμου τους. Συνειδητοποιούν σιγά σιγά μια υποβόσκουσα δυσαρέσκεια, απογοήτευση και υπερένταση, συχνά χωρίς να γνωρίζουν σε ποιο βαθμό ακριβώς έγκειται το πρόβλημα.

Καθώς η σχέση βουλιάζει σε μια ατμόσφαιρα διαψεύσεων, φτωχής επικοινωνίας και παρεξηγήσεων, το ζευγάρι μπορεί να αρχίσει να πιστεύει πως ο γάμος τους είναι ένα λάθος. Σε κάποιες περιπτώσεις, ζευγάρια που είναι παντρεμένα για τριάντα ή σαράντα χρόνια, νιώθουν την ανάγκη να λύσουν τη σχέση τους, την οποία θεωρούν ως μια ατελείωτη πορεία βασάνων και λαθών.

Το γεγονός της διάλυσης ενός τόσου μεγάλου αριθμού σχέσεων, δημιουργεί πολλά ερωτηματικά. Πως είναι δυνατό να αποδιοργανωθεί μια σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων, τη στιγμή που μοιράζονται τη μαγευτική εμπειρία του να αγαπάς και να αγαπιέσαι, τη πλουσιότερη εμπειρία από όλες; Επιπλέον, πως είναι δυνατόν να τερματίζεται ένας δεσμός, την στιγμή που σε κάθε σχέση ενεργοποιούνται συναισθήματα που δρουν υποστηρικτικά, όπως για παράδειγμα η οικειότητα, συντροφικότητα, αποδοχή και υποστήριξη; Σε δύσκολες στιγμές μελαγχολίας, υπάρχει κάποιος να μας παρηγορήσει, να μας ενθαρρύνει, να μας πει λίγα καλά λόγια. Στις ευχάριστες στιγμές, πάντοτε υπάρχει κάποιος να μοιραστεί μαζί μας τη χαρά και τον ενθουσιασμό. Παράλληλα, στη σχέση υπάγεται και η απόλαυση της σεξουαλικής ικανοποίησης, που η φύση προσφέρει ως κίνητρο σε κάθε σύζυγο. Τέλος, η φυσική κατάληξη κάθε σχέσης, είναι η απόκτηση απογόνων, η δημιουργία οικογένειας, καταστάσεις που προσφέρουν ιδιαίτερη απόλαυση και ικανοποίηση. Με όλες αυτές τις συνεκτικές δυνάμεις που δρουν για την ενδυνάμωση μιας σχέσης τι είναι δυνατό να πάει στραβά; Γιατί άραγε η αγάπη, ανεξάρτητα από όλα τα άλλα κίνητρα δεν είναι από μόνη της αρκετή για να κρατήσει δυο συντρόφους μαζί;

Δυστυχώς, υπάρχουν κάποιες φυγόκεντρες δυνάμεις που τίθενται σε λειτουργία και μπορούν να ταράξουν μια σχέση: αποθαρρυντικές διαψεύσεις, ακραίες παρερμηνείες, αδύνατη επικοινωνία, λανθασμένος καταλογισμός ευθυνών και χαμηλή ανεκτικότητα στην καθημερινή φθορά της σχέσης. Η αγάπη από μόνη της σπάνια έχει το σθένος να αντισταθεί σε αυτές τις διαιρετικές δυνάμεις και τα υποπροϊόντα τους, την οργή, θυμό και δυσαρέσκεια. Κάποια άλλα συστατικά μιας σχέσης που συνήθως παραβλέπονται είναι απαραίτητα για τη σταθεροποίηση της αγάπης.

Η δύσκολη πορεία της σχέσης

Στην αρχή μιας σχέσης, κυριαρχούν συναισθήματα απόλυτης στοργής και αφοσίωσης, σκέψεις αιώνιας αγάπης, έντονη ερωτική έλξη και μια σχετικά «ανάλαφρη διάθεση». Η αγάπη ακόμα, κυρίως μέσω της ερωτικής της διάστασης, συμπεριλαμβάνει και μια τροποποίηση της συνείδησης. Εκφράσεις όπως «πετάω στον ουρανό, νιώθω υπέροχα, βρίσκομαι στον έβδομο ουρανό» μαρτυρούν μια παροδική σύγχυση της προσοχής, μια απομάκρυνση από τη ρεαλιστική αξιολόγηση και αντιμετώπιση των πραγμάτων, ένα ευφορικό όνειρο. Αυτό συμβαίνει γιατί η φύση έχει προνοήσει να προστατεύει τη σχέση, να δημιουργεί ένα ονειρικό και μαγευτικό πέπλο συνύπαρξης, έτσι ώστε να καλλιεργηθεί ένας πανίσχυρος δεσμός που θα παρακινήσει τους δύο συντρόφους να αφοσιωθούν σε αυτή. Συνεπώς, η αρχική φάση μιας σχέσης προσφέρει ένα ισχυρό κίνητρο για μια σταθερή θεμελίωση της σχέσης και τη διαιώνιση των απολαύσεων.

Ο προστατευτικός αυτός τρόπος των αρχικών σταδίων της σχέσης, έχει σαν αποτέλεσμα την επιλεκτική προσοχή και αντίληψη των χαρακτηριστικών και συμπεριφορών του συντρόφου. Ο έρωτας, φαίνεται να έχει σχεδιαστεί να αποτρέπει ή τουλάχιστον να περιορίζει τις αρνητικές κρίσεις, με απώτερο σκοπό την προώθηση της σχέσης. Φυσικό επακόλουθο των παραπάνω είναι η προσοχή και συγκράτηση μόνο των θετικών εικόνων, αναμνήσεων και συμπεριφορών του άλλου.

Στη συνέχεια όμως η καθημερινή φθορά και τα προβλήματα, καταστρέφουν το μαγευτικό αυτό τοπίο. Συμπεριφορές και χαρακτηριστικά που προηγουμένως μας γοήτευαν, τώρα μας απογοητεύουν και μας στενοχωρούν. Πολύ γρήγορα επέρχεται απομυθοποίηση του ερωτικού συντρόφου, ο οποίος μας φαίνεται κουραστικός, βαρετός και εντελώς διαφορετικός. Εκφράσεις, όπως «έχει αλλάξει τόσο τα τελευταία χρόνια, είναι πια άλλος άνθρωπος, δεν τον αναγνωρίζω», αντανακλούν περισσότερο την αλλαγή στην οπτική με την οποία εμείς βλέπουμε τον άλλον και δεν αντιπροσωπεύουν μια καθολική αλλαγή αυτού.

Αυτό που είναι απολύτως απαραίτητο να κατανοήσουμε, είναι ότι το αποκορύφωμα του ενθουσιασμού και της αμοιβαίας ικανοποίησης κατά το αρχικό στάδιο του έρωτα, συχνά λειτουργεί ως ένα είδος μέτρου, βάση του οποίου τα ζευγάρια αξιολογούν τα επόμενα στάδια του γάμου τους. Οι απειλές, οι καυγάδες και οι απογοητεύσεις έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με την περίοδο του μεγάλου έρωτα. Το μεγάλο λάθος, είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν φαίνονται πρόθυμοι να εγκαταλείψουν την αρχική αντίληψή τους για το πώς πρέπει να είναι ένας γάμος, στάση που σταδιακά προκαλεί την απομυθοποίηση του συντρόφου αλλά και της ίδιας της σχέσης.

Η κατανόηση της πορείας της σχέσης, προάγεται αν γίνει συνειδητό ότι κάθε σύντροφος αντιλαμβάνεται τον άλλον, βάση ενός αυστηρού προσωπικού συστήματος υποθέσεων και πιθανών εκδοχών. Το σύστημα αυτό αποτελείται από πεποιθήσεις, παραδοχές, κανόνες, έννοιες και συνήθειες, οι οποίες εξαρτώνται άμεσα από το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει το άτομο. Συνεπώς, αν θεωρούμε για παράδειγμα ότι το ύψωμα της δυνατής φωνής ισοδυναμεί με απόρριψη ή με απόπειρα επιβολής γνώμης, τότε κάθε φορά που ο σύντροφος μας για κάποιο τυχαίο λόγο ανεβάζει την ένταση της φωνής του, εμείς θα νιώθουμε τα αντίστοιχα συναισθήματα απόρριψης.

Όταν ένα γεγονός προκαλεί στερεότυπα κάποια ιδιαίτερα προσωποποιημένα συμπεράσματα, γίνεται σύμβολο. Όταν ένα άτομο αποδώσει συμβολικό νόημα (αγάπη, απόρριψη, ελευθερία) σε ένα γεγονός, η αντίδρασή του μπορεί να είναι υπερβολική, να εκφράζει μια διαστρεβλωμένη αντίληψη της κατάστασης και να οδηγεί σε πολλαπλά νοήματα. Στο γάμο υπάρχουν δυο μεγάλες κατηγορίες συμβολικών γεγονότων που προκαλούν υπερβολικές αντιδράσεις: η πρώτη έχει να κάνει με θέματα ενδιαφέροντος και έλλειψης ενδιαφέροντος. Στο θετικό πόλο υπάρχουν τα σύμβολα της στοργής, αγάπης και της κατανόησης και στον αρνητικό πόλο βρίσκονται η απόρριψη, αδιαφορία και έλλειψη ενδιαφέροντος. Στη δεύτερη κατηγορία υπάγεται το θέμα της αξιοπρέπειας, του σεβασμού και της ευγένειας.

Τα παραπάνω σύμβολα ενεργοποιούνται ξεκάθαρα στο επίπεδο των προσδοκιών που έχουμε για το σύντροφό μας. Όταν ο σύντροφός μας δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας, νιώθουμε απογοητευμένοι και έχουμε την τάση να περιμένουμε λιγότερα από τη σχέση ή ακόμα και να τη διαγράψουμε ως ανάξια για να τη συνεχίσουμε.

Οι προσδοκίες αυτές κυρίως αναφέρονται στην επιθυμία να είμαστε απόλυτα αποδεκτοί, να κατανοούμε και να μας κατανοούν, να μοιραζόμαστε ευχάριστες εμπειρίες, να υπάρχει συμπαράσταση και βοήθεια. Ο/η σύντροφός μας μπορεί να περιμένει την εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος για ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής, τη συμβολή στην ανατροφή των παιδιών, την ενεργό συμμετοχή στο σεξ και το ενδιαφέρον για οργάνωση κοινωνικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Οι προσδοκίες αυτές διαμορφώνουν ένα συμβόλαιο, το λεγόμενο συμβόλαιο του γάμου, το οποίο συνήθως δεν διατυπώνεται με σαφής όρους. Όταν όμως ένας σύντροφος παραβιάσει, σκόπιμα ή αθέλητα το συμβόλαιο αυτό, ο σύντροφος που έχει ορισμένες προσδοκίες θα νιώσει απογοητευμένος και προδομένος. Η τήρηση του συμβολαίου θεωρείται δείγμα εμπιστοσύνης και ενδιαφέροντος αλλά ο σεβασμός αυτός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν ένας μπορεί να καταλάβει τι περιμένει ο άλλος από αυτόν και να δείξει την ανάλογη κινητοποίηση και ικανότητα ανταπόκρισης στις προσδοκίες αυτές.

Το μεγαλύτερο κακό με τους κανόνες του συμβολαίου, είναι ότι αγνοούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του άλλου ατόμου. Πράγματι, στην σπάνια περίπτωση που εκφράζονται ανοικτά, οι κανόνες αυτοί φαίνονται παράλογοι ή ακόμα και αυθαίρετοι. Το μεγαλύτερο μέρος του θυμού στους προβληματικούς γάμους πηγάζει από παρόμοιους παραβιασμένους κανόνες παρά από αντικειμενικά άσχημες πράξεις από την πλευρά του συντρόφου. Μερικά παραδείγματα κανόνων είναι:

• Αν ο σύντροφος μου ενδιαφερόταν, θα προσφερόταν να με βοηθήσει όταν βρίσκομαι σε δύσκολη θέση.
• Αν ο σύντροφός μου με σεβόταν, δεν θα με άφηνε να αντιμετωπίζω μόνος/η τα προβλήματα.
• Αν ο σύντροφός μου με νοιαζόταν, θα έκανε ότι ήθελα χωρίς να χρειαστεί να του/της το ζητήσω.

Αυτοί οι κανόνες γρήγορα θεωρούνται δικαιώματα και σύντομα εξελίσσονται σε απαιτήσεις. Στην περίπτωση που παραβιαστούν, η αντίδραση είναι τόσο έντονη που πολλές φορές ο παραβάτης-σύντροφος εκπλήσσεται από τη σφοδρότητά της. Ακριβώς επειδή θεωρεί τη αντίδραση υπερβολική, θυμώνει και αυτός με τη σειρά του και το ζευγάρι εμπλέκεται σε ένα φαύλο κύκλο αλληλοκατηγοριών και επιθέσεων. Επιπλέον, νιώθει να καταπιέζεται από έναν υποτιθέμενο κανόνα. Η απάντηση στην ένταση της αντίδρασης, υπάρχει στην κατανόηση του ότι ο κανόνας είναι ιερός για αυτόν που τον διαμορφώνει, με επακόλουθο οποιαδήποτε παραβίαση να εκλαμβάνεται ως επίθεση στον τρόπο σκέψης και την κουλτούρα που πρεσβεύουμε «δεν με καταλαβαίνει, το κάνει ακριβώς για να με εξοργίσει».

Οι σύντροφοι που επιθυμούν να έχουν μια ολοκληρωμένη και υγιή σχέση, πρέπει να προσέχουν τα εξής σημεία:

• Καθώς οι παρεξηγήσεις και οι συγκρούσεις συνδυάζονται, προκαλούν θυμό και δυσανασχέτηση, ο σύζυγος που προηγούμενος ήταν εραστής και σύμμαχος τώρα θεωρείται ανταγωνιστής.
• Η μακροχρόνια σχέση βασίζεται στην ανάπτυξη ορισμένων προσδοκιών.
• Η ένταση της σχέσης ενεργοποιεί ορισμένες χρόνιες λανθάνουσες επιθυμίες για άνευ όρων αγάπη, πίστη και υποστήριξη. Οι γαμήλιοι όρκοι αποτελούν έναν συμβολικό τρόπο ανάληψης ευθύνης για την ικανοποίηση των παραπάνω επιθυμιών.
• Κάθε κατάσταση λαμβάνει διαφορετικό περιεχόμενο για κάθε άτομο ξεχωριστά και το άτομο αντιδρά στη σημασία που αποδίδει το ίδιο στο γεγονός και όχι στο γεγονός αυτό καθαυτό. Συνεπώς, τα θέματα που διαπραγματεύεται το ζευγάρι καθημερινά έχουν διαφορετική σημασία για κάθε σύντροφο
• Οι ικανότητες εκείνες που είναι καθοριστικές για τη διατήρηση μιας αρμονικής σχέσης: προσδιορισμός προβλημάτων, διαπραγμάτευση, ανάληψη ευθυνών, συνήθως έχουν ελάχιστη σχέση με την αρχική έλξη του ζευγαριού.
• Η έννοια της καθημερινής συμβίωσης αποκτά μια σημασία που υπερβαίνει κατά πολύ την επιφανειακή πραγματικότητα. Το πόσο καλά ένας άντρας κάνει τις μικροδουλειές στο σπίτι για παράδειγμα, αξιολογείται από τη σύζυγο όχι απλά με βάση την ποιότητα, αλλά βάσει αυτών που εκείνη πιστεύει ότι αποκαλύπτει για τη στάση και τα συναισθήματα του προς την ίδια.
• Η συμβολική σημασία της σεξουαλικής έλξης μπορεί να γίνει δίκοπο μαχαίρι. Το αίσθημα της αφοσίωσης, της απόλυτης αποδοχής και της αμοιβαίας ικανοποίησης βοηθά στο να διεγείρει τους συζύγους. Αντίθετα, η μείωση του αισθήματος της αγάπης, της αφοσίωσης και της αποδοχής μπορεί να αποδυναμώσει το πάθος. Αν η σεξουαλική επιθυμία και συνεπώς η επίδοση, ατονήσει, το συμβολικό μήνυμα αποκωδικοποιείται ως απώλεια στοργής και ενδιαφέροντος. Αυτό δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο. Η απώλεια των συναισθημάτων αμοιβαιότητας, οδηγεί με τη σειρά της σε μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, υπονομεύοντας ακόμη την ίδια την αμοιβαιότητα.
• Η πραγματική αιτία των περισσότερων προβλημάτων είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή, με αποτέλεσμα να θεωρείται ως πρόβλημα ένα σύνολο αρνητικών χαρακτηριστικών του συντρόφου ή η άσχημη προσωπικότητά του και όχι η διάσταση των προσδοκιών μεταξύ των δυο συντρόφων.

Διαφοροποιήσεις στην Επικοινωνία μέσα στο γάμο

• Οι γυναίκες θεωρούν τις ερωτήσεις ως έναν τρόπο για να συντηρήσουν τη συζήτηση, ενώ οι άντρες ως ένα μέσο απόκτησης πληροφοριών.
• Οι γυναίκες έχουν την τάση να συνδέουν αυτά που λέει ο συνομιλητής τους με αυτά που οι ίδιες θέλουν να πουν.
• Οι άντρες δεν ακολουθούν σε γενικές γραμμές τον παραπάνω κανόνα και συχνά φαίνονται να αγνοούν το προηγούμενο σχόλιο του συνομιλητή τους.
• Οι γυναίκες συνήθως ερμηνεύουν την επιθετικότητα του συνομιλητή τους, ως απειλή που καταστρέφει τη σχέση. Οι άντρες θεωρούν την επιθετικότητα ως μια μορφή συζήτησης.
• Οι γυναίκες είναι πιο πρόθυμες να μοιραστούν συναισθήματα και μυστικά. Στους άντρες αρέσει να συζητούν λιγότερο προσωπικά θέματα, όπως τα σπορ και η πολιτική.
• Οι γυναίκες συνηθίζουν να συζητούν προβλήματα μεταξύ τους, να εκμυστηρεύονται τις εμπειρίες τους και να καθησυχάζει η μια την άλλη. Οι άντρες από την άλλη, πιστεύουν ότι η συζήτηση αποσκοπεί στη λύση κάποιου προβλήματος και δεν σκέφτονται ότι ο συνομιλητής τους μπορεί να επιθυμεί μόνο κάποιον να τον ακούσει με ενδιαφέρον.
• Διαφορά παρατηρείται και στο θέμα επίλυσης των συγκρούσεων. Πολλές γυναίκες για παράδειγμα, υιοθετούν την εξής νοοτροπία: Ένας γάμος πηγαίνει καλά εφόσον μπορούμε να μιλάμε για αυτόν. Αντίθετα, οι άντρες έχουν την άποψη: Η σχέση είναι προβληματική αν πρέπει να διαρκώς να συζητάμε για αυτήν.

Το πρόβλημα είναι ο σύζυγος

Πολλές φορές έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να δηλώνει «δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με μένα. Αν ο/η σύντροφος μου άλλαζε, όλα θα ήταν μια χαρά». Η έμφαση στα ελαττώματα του συντρόφου, από μόνη της υποδηλώνει συμπτώματα μιας διαταραγμένης σχέσης. Στην πράξη, έρευνες έχουν καταδείξει ότι όταν οι σύζυγοι αλληλοκατηγορούνται διαρκώς και κατά ένα τρόπο εξωπραγματικό, ο γάμος τους είναι προβληματικός.

Η καλύτερη αντιμετώπιση δεν έγκειται στην απόδοση των σφαλμάτων, ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, αλλά στην ανάπτυξη καινούργιων στρατηγικών που θα βοηθήσουν τη σχέση.

Ακόμη και στην περίπτωση που νομίζετε ότι ο σύντροφός σας είναι υπεύθυνος για τα προβλήματα σας, προσπαθώντας για την εξέλιξη της σχέσης σας μπορείτε να αντισταθμίσετε, αν όχι να ανατρέψετε κάποιες από τις ανεπιθύμητες συνήθειές του. Σκέψεις του τύπου:

• Ο/η σύντροφος μου είναι ανυπόφορος
• Ο/η σύντροφός μου είναι εγωιστής
• Ο/η σύντροφός μου είναι τρελός
• Ο/η σύντροφός μου είναι καλοπερασάκιας

πρέπει να αποφεύγονται και να εξετάζονται για την εγκυρότητα και την αληθοφάνειά τους.

Αιτίες των συγκρούσεων

Ύπαρξη επιπέδων διαφωνίας:

• Πραγματική σύγκρουση για σοβαρό λόγο
• Υπερβολικός ή ακατάλληλος τρόπος ομιλίας που δυσχεραίνει την ουσιαστική επικοινωνία.

Διαφορές επιθυμιών: για παράδειγμα, ο ένας σύντροφος επιθυμεί να δει τηλεόραση, ενώ ο άλλος θέλει να πάνε κινηματογράφο. Όταν:

• Δεν αντιπροσωπεύουν βασικές αντιθέσεις αλλά γούστα, όταν δηλαδή απλά υπάρχουν ως διαφορές της στιγμής, μπορούν εύκολα να επιλυθούν.
• Υπάρχει πρόβλημα στη σχέση, όταν επικρατεί ένταση, διογκώνονται και οδηγούν σε σοβαρή σύγκρουση.

Διαφορές στην πολιτική, στη στάση ή στη φιλοσοφία ζωής: θέματα που οδηγούν σε συγκρούσεις αποτελούν η ανατροφή των παιδιών, ο καταμερισμός εργασιών, το ξόδεμα των χρημάτων, ο αυταρχικός ή ελεύθερος τρόπος διαπαιδαγώγησης κα.

Διαφορές στην προσωπικότητα: αντανακλούν το σύνολο αντιλήψεων, πεποιθήσεων και σκέψεων που έχει ο κάθε σύντροφος για τον άλλον. Απαιτείται ελαστικότητα, συμβιβασμός και ενσυναίσθηση για να καταπολεμηθούν.

Τι χρειάζεται για τη διατήρηση μιας σχέσης

Συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που είναι καθοριστικά για τη θεμελίωση μιας σχέσης:

• Αφοσίωση
• Συνεργασία
• Δέσμευση
• Ευαισθησία
• Γενναιοδωρία
• Εμπιστοσύνη
• Ενδιαφέρον
• Πίστη
• Υπευθυνότητα.

Συνεργασία: Προσπάθεια για την εκπλήρωση κοινών στόχων, ως ζευγάρι και ως οικογένεια. «θα προσπαθήσουμε μαζί για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, θα συντονίσουμε τις δραστηριότητες μας ώστε να διεξάγονται από κοινού και πιο αποτελεσματικά. Ο καθένας μας θα εκπληρώσει τις ευθύνες που έχει αναλάβει». Η συνεργασία σε ένα ώριμο γάμο διαφέρει από εκείνη ενός ρομαντικού έρωτα στον οποίο η αυταπάρνηση και η αφομοίωση των ενδιαφερόντων προέχουν. Σε ένα ώριμο γάμο, τα ενδιαφέροντα και οι στόχοι των συζύγων μπορεί να διαφέρουν, αλλά αυτοί μπορούν να διαπραγματευτούν και να συμβιβάσουν τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, για παράδειγμα να λύσουν προβλήματα όπως ο καταμερισμός των οικιακών καθηκόντων, οι διαφορετικές στάσεις απέναντι στην ανατροφή των παιδιών, με απώτερο σκοπό την επίτευξη ενός μακροπρόθεσμου στόχου: μια ικανοποιητική και σταθερή σχέση.

Δέσμευση: Μια προσδοκία παραμονής στη σχέση ανεξάρτητα από τις δυσκολίες. «αν έχουμε προβλήματα θα τα αντιμετωπίσουμε μαζί. Δεν θα απομακρυνθώ από τον/την σύντροφό μου μόλις δυσκολέψουν ή χειροτερέψουν τα πράγματα». Καθώς το πάθος σταδιακά υποχωρεί μετά τα πρώτα στάδια του έρωτα, η αφοσίωση στην ευτυχία και ικανοποίηση του άλλου προβάλει ως ο πρώτιστος συνεκτικός κρίκος σε μια σχέση. Αυτά τα συναισθήματα συμπίπτουν λίγο πολύ με τους συζυγικούς και αργότερα γονεϊκούς ρόλους. Οι σύζυγοι αναλαμβάνουν την ευθύνη να αγαπά ο ένας τον άλλον «στην υγεία και στην αρρώστια». Η ευθύνη, ο ακρογωνιαίος λίθος της δέσμευσης, προσφέρει ένα μέτρο με το οποίο οι σύζυγοι αξιολογούν τον εαυτό τους και τον/την σύντροφό τους.

Αφοσίωση: Προάσπιση των συμφερόντων του/της συντρόφου. «Θα σταθώ στο πλευρό του σε κάθε δύσκολη στιγμή. Θα τον υπερασπιστώ σαν σύμμαχό μου. Θα πάρω το μέρος του, ακόμα και αν έχει άδικο». Μια κυρίαρχη πτυχή της αφοσίωσης είναι η αποφασιστικότητα για τη διάσωση της σχέσης, ακόμη κει έπειτα από δυσκολίες, απογοητεύσεις και διαψεύσεις. Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθούμε για την επίλυση των προβλημάτων και να μην επιλέγουμε τον εύκολο δρόμο της φυγής και εγκατάλειψης.

Εμπιστοσύνη: Η αρχή της αξιοπιστίας και της υποστήριξης από την πλευρά του κάθε συντρόφου. Διαφαίνεται από σκέψεις του τύπου «μπορώ να βασιστώ στο/στη σύντροφό μου για την προστασία των συμφερόντων μου. Ξέρω ότι μπορώ να βασίζομαι στη βοήθειά του/της σε κάθε απλή ή επείγουσα κατάσταση. Ξέρω ότι θα με υποστηρίξει όταν χρειαστεί. Είμαι σίγουρος για την καλοπροαίρετη διάθεση από τη μεριά του».

Πίστη: Σεξουαλική πίστη και εντιμότητα, αλλά και μια σταθερή πεποίθηση ότι τα συμφέροντα του συντρόφου μας είναι σημαντικότερα από οποιουδήποτε άλλου. Στο γάμο, η έννοια της συμμαχίας έχει ένα τεράστιο συμβολικό νόημα. «Ο σύζυγός μου θα με υπερασπιστεί είτε έχω δίκιο είτε άδικο». Αυτό σημαίνει ότι οι σύζυγοι μπορούν να βασιστούν ο ένας στον άλλο για προστασία και υπεράσπιση. Και το σημαντικότερο: αυτό δεν εξαρτάται από την κρίση του συντρόφου για το ποιος έχει δίκιο ή άδικο. Στις συζυγικές σχέσεις, η ουδετερότητα συχνά γίνεται αντιληπτή ως απιστία. Στην περίπτωση αυτή είναι προτιμότερο να σταθούμε στο πλευρό της συντρόφου μας παρά να υιοθετήσουμε μια στάση αμερόληπτης κριτικής.

Στην περίπτωση της απιστίας, από την πλευρά του «άπιστου» συντρόφου, η απιστία ισοδυναμεί με την απόλαυση των καταστάσεων που απολάμβανε πριν τον γάμο, αλλά από την πλευρά του εξαπατημένου συντρόφου, απιστία σημαίνει μια επίθεση κατά της ίδιας της σχέσης, μια εξαπάτηση και διακωμώδηση της υποτιθέμενης αμοιβαίας δέσμευσης. Τα δύο βασικά λάθη στη σκέψη που γίνονται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι:

• Οι εξωσυζυγικές σχέσεις δεν υπονομεύουν ένα ήδη κλονισμένο γάμο, αλλά αποτελούν σημαντικότατο σύμπτωμά του.
• Δεν υπάρχει τίποτα ενδιάμεσο: ένας σύντροφός ή είναι πιστός ή άπιστος.

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Δεύτερος γάμος

Ένας δεύτερος γάμος συνήθως ακολουθείται από μια πληθώρα ειδικών καταστάσεων που πρέπει να διευθετηθούν. Πολλές φορές, τα καινούργια προβλήματα είναι ανεξάρτητα από το πόσο συμβιβαστικοί είναι οι δύο σύντροφοι μεταξύ τους .Για παράδειγμα, ένα συνηθισμένο πρόβλημα είναι η πίστη και η αφοσίωση στην καινούργια οικογένεια. Το ποιος ανήκει και το ποιος δεν ανήκει μπορεί αν μην είναι σαφές και να ποικίλλει στο μυαλό των μελών της οικογένειας πχ. τα παιδιά μπορεί να νιώθουν τύψεις απέναντι στον απόντα φυσικό γονιό επειδή αγαπάνε τον πατριό ή τη μητριά τους. Πολλές φορές, ιδιαίτερα τα παιδιά που ζουν με τον ένα φυσικό γονέα τους, μπορεί να θεωρούν ότι ζουν όχι σαν μια αλλά σα δύο οικογένειες. Τυπικές εκφράσεις τέτοιας αντίληψης είναι «δεν είσαι ο πατέρας μου, δεν έχεις δικαιώματα πάνω μου, τι είσαι η μητέρα μου».

Θέμα διαπραγμάτευσης είναι επίσης και ο τρόπος ανατροφής των παιδιών. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που και οι δύο σύντροφοι προέρχονται από προηγούμενους γάμους και υπάρχει διαφορά στον τρόπο διαπαιδαγώγησης, ανατροφής ή του ποσοστού αυτονομίας που θα δώσουν στα παιδιά, τότε προκύπτουν συγκρούσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε περίεργες συμμαχίες: η γυναίκα να παίρνει το μέρος του συζύγου εναντίον του φυσικού παιδιού, τα παιδιά να συνασπιστούν με τον ένα γονιό, ο σύζυγος να πάρει το μέρος των φυσικών παιδιών κατά της συζύγου κλπ.

Διαφορετική εξέλιξη

Ένα πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί, ιδιαίτερα στις οικογένειες που εργάζονται πολύ, είναι ο διαφορετικός ρυθμός εξέλιξης σε επαγγελματικό καθαρά επίπεδο. Οι δύο σύζυγοι που παλαιότερα είχαν μια πολύ στενή σχέση, είναι πιθανό να αρχίσουν να νιώθουν διαφορετικά ο ένας για τον άλλον, να γίνουν περισσότερο ανεξάρτητοι ή να αναπτύξουν καινούργια ενδιαφέροντα, γούστα ή προτιμήσεις που πλέον δεν μπορούν να μοιραστούν. Αυτές οι διαφορές ορισμένες φορές έχουν σαν αποτέλεσμα να χαθεί το ενδιαφέρον που υπήρχε προηγουμένως, αφού οι σύντροφοι θεωρούν ότι οι αλλαγές στους διαφόρους τομείς αντανακλά μια βαθύτερη επιθυμία για αλλαγή σχέσης.

Σεξουαλικά προβλήματα

Η μείωση ή εξαφάνιση της σεξουαλικής επιθυμίας στο γάμο, είναι που πιο συχνό φαινόμενο από ότι μπορούν να φανταστούν οι περισσότεροι. Καθώς ο έρωτας εξασθενεί και η ένταση του πάθους μειώνεται, κάποια άλλα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας του ζευγαριού, ενέργεια που προηγουμένως απρόσκοπτα διοχέτευαν στον ρομαντισμό. Συνήθως οι δραστηριότητες αυτές (εξασφάλιση επαρκούς εισοδήματος, δημιουργία ομογένειας, γέννηση και ανατροφή παιδιού) σχετίζονται άμεσα με τις καινούργιες ευθύνες και τους ρόλους που καλούνται να ανταποκριθούν οι δύο σύντροφοι. Σταδιακά, ο ρόλος του οικογενειάρχη και της νοικοκυράς υπερισχύουν των ρόλων του εραστή και της ερωμένης.

Ωστόσο οι κυριότεροι παράγοντες που ευθύνονται για τη μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και συμπεριφοράς, είναι ψυχολογικοί και πηγάζουν από τις αντιλήψεις που έχει κάποιος για τον εαυτό του, το σεξ και για το σύντροφό του. Για παράδειγμα, οι ανασφάλειες που έχουν να κάνουν με ένα αίσθημα ανεπάρκειας ή φόβο αποτυχίας, μπορούν να επεκταθούν και στη σεξουαλική συμπεριφορά.

Ορισμένοι σύντροφοι, η εξωτερική εμφάνιση των οποίων μπορεί να μην ανταποκρίνεται στα ιδανικά τους στάνταρ, πιθανό να ντρέπονται, να νιώθουν ενοχές ή ακόμα και να αποφεύγουν να κάνουν έρωτα. Μια γυναίκα μπορεί να απεχθάνεται το μέγεθος του στήθους της ή ένας άντρας να ντρέπεται για τα περιττά κιλά του στην περιοχή της κοιλιάς. Καθώς φοβούνται ότι δε διαθέτουν αρκετό ερωτισμό, ότι τους λείπει το λεγόμενο σεξαπίλ, τα άτομα αυτά υιοθετούν μια στάση αυτό-αποδοκιμασίας που παρεμβαίνει στην αυθόρμητη έκφραση της σεξουαλικής επιθυμίας.

Επιπλέον, πολλοί άντρες κυρίως, ανησυχούν για την ικανότητα τους να έχουν μια επαρκή σεξουαλική απόδοση, ικανή να ικανοποιήσουν το σύντροφό τους αλλά και τον ίδιο τους τον εαυτό. Αυτό το άγχος, το οποίο αποτελεί μορφή προδρομικού άγχους και καλείται «άγχος επίδοσης», γίνεται στο τέλος μια αυτό-εκπληρούμενη προφητεία η οποία προκαλεί αυτό ακριβώς που θέλει να αποφύγει, την πτώση της σεξουαλικής επίδοσης.

Τα διαπροσωπικά προβλήματα των συζύγων αποτελούν συνήθη πηγή προβλημάτων στη σεξουαλική ζωή. Ένα από τα πιο εμφανή προβλήματα είναι μια διαφορά στις προτιμήσεις τους, πότε, που, για πόσο και πόσο συχνά. Οι συγκρουόμενες επιθυμίες για τη διάρκεια, τη συχνότητα ή την ποικιλία στο σεξ προκαλούν δυσαρέσκεια, άγχος ή ενοχές. Επίσης, μια σειρά αρνητικών στάσεων απέναντι στο/στη σύντροφό μας μπορεί να παρέμβουν αρνητικά στα συναισθήματα σχετικά με το σεξ. Αν για παράδειγμα, πιστεύετε πως ο σύζυγός σας δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τα συναισθήματα σας, αλλά ενδιαφέρεται έντονα για τη σεξουαλική ικανοποίηση που του προσφέρετε, είναι δυνατόν να νιώσετε μια αυτόματη απονέκρωση της σεξουαλικής επιθυμίας σας.