Το σύνδρομο του Πίτερ Παν
Ζει και κινείται ανάμεσά μας και ας μη φοράει πράσινα ρούχα. Είναι ο τύπος ανθρώπου που ζει μία παρατεταμένη εφηβεία, αρνείται να μεγαλώσει, έχει σώμα ενηλίκου, αλλά συναισθηματικά είναι ανώριμος και δεν θέλει ή δεν ξέρει πώς να είναι ενήλικος. Αν και το συγκεκριμένο σύνδρομο δεν έχει αναγνωριστεί ως επίσημη ψυχική διαταραχή, ωστόσο ο όρος χρησιμοποιείται στην πράξη από πολλούς ψυχολόγους. Επίσης, αφορά και τα δύο φύλα, αλλά εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες.

Όλα ξεκινούν από την οικογένεια
Και στην περίπτωση αυτή, τη μεγαλύτερη ευθύνη έχει η οικογένεια, που αποτρέπει το παιδί από το να μεγαλώσει. Από τη μία, υπάρχουν οι γονείς, που για να μη νιώθουν τύψεις για τις ώρες που περνούν μακριά από το σπίτι κάνουν στο παιδί τους όλα τα χατίρια, χαρίζοντάς του τα πάντα. Έτσι, όμως, δεν το βοηθούν να διαμορφώσει χαρακτήρα. Από την άλλη, υπάρχουν οι υπερπροστατευτικοί γονείς, που στην προσπάθειά τους να κρατήσουν το παιδί τους μακριά από τις δυσκολίες της ζωής τού στερούν τη δυνατότητα να μάθει και να ωριμάσει μέσα από τις εμπειρίες που προσφέρουν τα λάθη του. Η ασφυκτική αυτή προστασία έχει ως συνέπεια το παιδί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και να μην εμπιστεύεται τις ικανότητές του, αδυνατώντας έτσι να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής. Όσον αφορά τον άνδρα, η κοινωνική πίεση και ο φόβος μη επίτευξης των στόχων που καλείται να εκπληρώσει (π.χ. να παρέχει οικονομική ασφάλεια στην οικογένειά του) μπορεί να τον οδηγήσουν στην υιοθέτηση παιδικής συμπεριφοράς. Αλλά και στην περίπτωση της γυναίκας, το παραδοσιακό πρότυπο ρόλου, που τη θέλει υπεύθυνη, λογική και υπομονετική, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ, οδηγώντας τη στο άλλο άκρο.

Τι κρύβεται στο βάθος 
Τι κρύβεται όμως κάτω από τη ναρκισσιστική συμπεριφορά που χαρακτηρίζει τον ενήλικο Πίτερ Παν; Στην πραγματικότητα κρύβεται θλίψη και θυμός, συναισθήματα που απουσίαζαν κατά την παιδική ηλικία (στην οποία εμφανίστηκε η καθήλωση) και γι’ αυτό δεν μπορεί να τα αναγνωρίσει, να τα επεξεργαστεί και να τα αντιμετωπίσει. Έτσι, αντιδρά με τον μόνο τρόπο που μπορεί: υιοθετώντας ναρκισσιστικές συμπεριφορές.

Πως επηρεάζεται η ζωή του 
Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ένας ενήλικος Πίτερ Παν είναι ότι δεν μπορεί να αναπτύξει ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις, να δεσμευτεί, να αντιμετωπίσει τον φόβο της ευθύνης. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά επιλέγει φίλους και συντρόφους μικρότερης ηλικίας, οι οποίοι δεν έχουν ανησυχίες, μελλοντικά σχέδια και τις απαιτήσεις μιας ισότιμης σχέσης. Στην περίπτωση δε που η σχέση προχωρήσει, είναι πολύ πιθανό ο ευθυνόφοβος Πίτερ να αποχωρήσει.

Τι γίνεται με τη Γουέντι;
Όπως υπάρχει το σύνδρομο του Πίτερ Παν, υπάρχει και η περίπτωση των ανθρώπων που αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες από όσες πρέπει και πιστεύουν ότι είναι υπεύθυνοι για τους άλλους. Αυτή η συμπεριφορά είναι γνωστή ως «σύνδρομο της Γουέντι». Εμφανίζεται και στα δύο φύλα, αν και είναι συνηθέστερο στις γυναίκες. Συχνά τα δύο αυτά σύνδρομα συμπληρώνουν το ένα το άλλο, αφού ο πρώτος ψάχνει μια Γουέντι να αναλάβει τις ευθύνες του και η Γουέντι ψάχνει κάποιον να φροντίζει. Τα άτομα με σύνδρομο Γουέντι αισθάνονται ότι πρέπει να έχουν πάντα τον έλεγχο και καταρρέουν σε περίπτωση απώλειάς του. Ουσιαστικά, όμως, οι πράξεις τους οδηγούνται από τον φόβο της απόρριψης και της εγκατάλειψης.

Ο Πίτερ Παν μεγάλωσε
Αν και δεν είναι αναγνωρισμένη ψυχολογική διαταραχή, ωστόσο απαιτεί ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, προκειμένου ο... Πίτερ Παν να μεγαλώσει. Οι συναισθηματικά ανώριμοι άνθρωποι μπορούν να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του ψυχοθεραπευτή, ο οποίος είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τεχνικές που θα δυναμώσουν τον άνθρωπο και θα τον εκπαιδεύσουν στο πώς να αντιμετωπίζει τις φοβίες του και να αναλαμβάνει ευθύνες. Η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν ο ίδιος ο άνθρωπος αναγνωρίζει την προβληματική συμπεριφορά και είναι διατεθειμένος να την αλλάξει.

Πώς να τον ξεχωρίσω;
*  Συμπεριφέρεται σαν παιδί, αλλά χωρίς την ευαισθησία ενός παιδιού.
* Ζητά συνέχεια την προσοχή και την αγάπη των άλλων και φοβάται τη μοναξιά.
* Δεν εκφράζει τα συναισθήματά του.
* Ασχολείται μόνο με τις δικές του ανάγκες, θέλει οι άλλοι να ικανοποιούν τα θέλω του, αλλά ο ίδιος δεν είναι διατεθειμένος να προσφέρει.
* Χάνει τον έλεγχο των συναισθημάτων του, εκδηλώνοντάς τα με υπερβολή.
* Δεν αναλαμβάνει ευθύνες, δεν μπορεί να δεσμευτεί, ούτε να τηρήσει υποσχέσεις.
* Διακρίνεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης, ακόμα και αν δεν φαίνεται.
* Δεν ανέχεται την κριτική.
* Χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοπειθαρχίας, τεμπελιά και ανευθυνότητα.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΔΗΜΗΤΡΑ ΘΕΟΦΙΛΗ, κοινωνική λειτουργό-ψυχοθεραπεύτρια.