Ψυχοσωματικά συμπτώματα

Οι ψυχοσωματικές ασθένειες δεν είναι λιγότερο αληθινές από τις κοινές ασθένειες. Τα συμπτώματά τους έχουν ‘σάρκα και οστά’ και μπορεί να κλιμακωθούν και να έχουν δυσάρεστη κατάληξη. Δεν είναι λοιπόν ‘φαντάσματα’, αλλά υπαρκτές σωματικές διαταραχές. Η ειδοποιός διαφορά εντοπίζεται κυρίως στο αίτιο που υποκινεί το ψυχοσωματικό σύμπτωμα σε αντίθεση με την κοινή ασθένεια. Σίγουρα δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσουμε αν μια δερματίτιδα, ένας κολικός στομάχου, ένα αυχενικό σύνδρομο και άλλες ενοχλήσεις είναι αποκλειστικά και μόνο αποτέλεσμα ανέκφραστων ψυχικών συγκρούσεων και δυσκολιών.

Το πιθανότερο είναι τα αίτια πίσω από ένα σωματικό σύμπτωμα να είναι πολυπαραγοντικά.

Συμβαίνουν πολλά πράγματα στη ζωή που είναι σε θέση να διαταράξουν τη συναισθηματική μας κατάσταση και να δημιουργήσουν έντονα συναισθήματα στρες, λύπης ή άγχους.

Ακόμη και αλλαγές προς το καλύτερο, μπορούν να δημιουργήσουν νέες έντονες και δυσάρεστες συναισθηματικές καταστάσεις. Για παράδειγμα ένας υπάλληλος που λαμβάνει μια προαγωγή, ενώ αυτό είναι θετικό, όταν βρεθεί στη νέα πιο ψηλή του θέση πιθανό να είναι χειρότερα από ψυχολογικής άποψης λόγω των νέων, δύσκολων και ίσως ανυπέρβλητων προκλήσεων που θα συναντά.

Δυστυχώς τα δυσάρεστα που μπορούν να συμβούν στη ζωή και να διαταράξουν τη συναισθηματική μας ηρεμία είναι πολλά. Μια ασθένεια, ένας τραυματισμός, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο, είναι μεταξύ των γεγονότων που επηρεάζουν την ψυχολογική μας κατάσταση.

Επίσης την ίδια ή ανάλογη επίδραση, μπορούν να έχουν η απόλυση από την εργασία, η αποχώρηση ενός παιδιού από την οικογενειακή εστία, η προαγωγή σε μια ψηλότερη θέση, τα οικονομικά προβλήματα, η γέννηση ενός παιδιού.

Η κακή συναισθηματική υγεία αδυνατίζει το ανοσοποιητικό σύστημα. Μας καθιστά ευπαθείς στο κρυολόγημα, στη γρίπη και σε άλλες μολύνσεις. Παράλληλα, οι καταστάσεις άγχους και στρες, δεν μας αφήνουν να φροντίζουμε την υγεία μας όσο θα έπρεπε.

Εκτός από το γεγονός ότι αμελούμε την υγεία μας σε καταστάσεις άσχημης ψυχολογικής κατάστασης, υπάρχει σε ορισμένους ανθρώπους ο κίνδυνος κατάχρησης αλκοόλ, του καπνίσματος και χρήσης απαγορευμένων ουσιών ή ναρκωτικών.

Οι περισσότεροι από εμάς, κάποιες στιγμές στη ζωή μας, ανατρέξαμε σε γιατρούς για ένα απλό ενόχλημα, κι ενώ κάναμε ένα σωρό εξετάσεις και αποκλείσαμε όλες τις εκδοχές, τελικά ακούσαμε το γιατρό μας να μας λέει ότι “είναι ψυχολογικό”. Η άμεση απάντηση του ασθενούς είναι «…μα τι λέτε γιατρέ μου, τρελός είμαι;» Είναι γεγονός ότι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχολογικός παράγοντας στη ζωή μας. Οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα, φοβούνται να εκφράσουν φόβους ή αδυναμίες τους σε ειδικούς, ενώ ξέρουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της γιατρειάς τους.

Τα σωματικά συμπτώματα, λοιπόν, που δεν προκαλούνται από οργανικά ή παθολογικά αίτια ονομάζονται ψυχοσωματικά. Είναι πολύ σημαντικό πριν προβούμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ψυχοσωματικό σύμπτωμα, θα πρέπει να είμαστε, με την καθοδήγηση του γιατρού, απολύτως σίγουροι ότι δεν υπάρχει καμία οργανική αιτία.

Τα συμπτώματα αυτά, αποτελούν την σωματοποιημένη εξωτερίκευση συναισθημάτων ή ψυχολογικών συγκρούσεων του ατόμου.

Μια περίπτωση τέτοιων συγκρούσεων, σχετίζεται με όσα θέλει να κάνει κάποιος, αλλά δεν μπορεί ή δεν πρέπει για διάφορους λόγους. Νιώθει καταπίεση, άγχος και στην προσπάθειά του να καταπολεμήσει την θέλησή του την καταπνίγει, την «ξεχνάει», ή πείθει τον εαυτό του πως την έχει ξεπεράσει. Τότε έρχεται το σύμπτωμα και χτυπάει συναγερμό. Μπορεί να συναίσθημα να μην το ακούμε, αλλά το σώμα το ακούμε. Έτσι, λοιπόν το σύμπτωμα, μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει κάποια «εκκρεμότητα» που την έχουμε ξεχάσει, κάνει φανερό το συναίσθημά μας. Έτσι, δεν μπορούμε να το «ξεχάσουμε» πάλι. Είναι εκεί, το βλέπουμε, εξωτερικεύεται στο σώμα μας.

Ένα πολύ απλό παράδειγμα: έχουμε θυμώσει με τον καλύτερο φίλο μας για την επιπόλαια συμπεριφορά του στην σχέση μας, συμπεριφορά που μας υποβαθμίζει και καταπιέζει. Νιώθουμε ανήμποροι να του κάνουμε παρατήρηση και κάθε φορά που συναντιόμαστε βιώνουμε άγχος, δυσαρέσκεια. Έχουμε πειστεί πως δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε συζητώντας μαζί του. ‘Αφού δεν μπορώ να του μιλήσω, ας το ξεχάσω, ίσως είναι και στην φαντασία μου, θα περάσει’, σκεφτόμαστε και όντως το ξεχνάμε. Όμως, κάθε φορά που βρισκόμαστε με το φίλο μας μας πονάει πολύ το κεφάλι, το στομάχι κλπ. Αναρωτιόμαστε για την έντονη σωματική ενόχληση και πηγαίνουμε στον γιατρό. Το μυαλό μας μπορεί να ξέχασε τα αρνητικά συναισθήματα που βιώναμε, το σώμα μας όχι. Χτυπάει καμπανάκια για να μας το θυμίζει, για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας.

Επίσης , το ψυχοσωματικό σύμπτωμα μπορεί, να εξυπηρετεί ένα σκοπό, να διευκολύνει. Για παράδειγμα, μια γυναίκα εμφανίζει πολύ συχνά συμπτώματα πονοκεφάλου, για να αποφύγει τη σεξουαλική επαφή με τον άντρα της ή ένας υποψήφιος φοιτητής μπορεί να πεθαίνει συχνές κρίσεις πανικού, γιατί δυσκολεύεται (εκείνος ή η οικογένεια) να φύγει από το πατρικό σπίτι.

Οι ψυχολογικές συγκρούσεις πραγματώνονται συνήθως στο ασυνείδητο του ατόμου με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να τις ελέγξουμε, να τις χειριστούμε. Γι’ αυτό άλλωστε είναι δύσκολο να αντιμετωπίσουμε τις ψυχοσωματικές ενοχλήσεις μας. Ας σκεφτούμε πως η εκδήλωσή τους είναι μια ‘φωνή βοήθειας’ που κραυγάζει η ψυχή μας. Μόνο έτσι, θα την ακούγαμε.

Τα σημεία και συμπτώματα που δυνατόν να συνοδεύουν κακές συναισθηματικές καταστάσεις περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Πόνος στην πλάτη Αλλαγές της όρεξης (ανορεξία ή βουλιμία) Πόνος στο στήθος Δυσκοιλιότητα ή διάρροια Ξηρότητα στο στόμα Υπερβολική κούραση Γενικευμένοι πόνοι Πονοκέφαλοι Ψηλή πίεση Αϋπνία Ταχυπαλμία Προβλήματα σεξ Δύσπνοια Δυσκαμψία του αυχένα Εφίδρωση Ενοχλήσεις στο στομάχι Απώλεια βάρους ή λήψη περιττών κιλών Υπερθερμία Νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους Δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση Δερματοπάθειες (ακμή, έκζεμα, ψωρίαση κλπ Σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (αέρια στο έντερο, συχνά δυσκοιλιότητα ή διάρροια και επιτακτική ανάγκη προς αφόδευση)