Το “Ex Machina”, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του σεναριογράφου του “28 Days Later”, Αlex Garland, αποτελεί αναμφίβολα μια από τις καλύτερες στιγμές του πρόσφατου, sci-fi κινηματογράφου. Θίγοντας μείζονα ζητήματα ηθικής γύρω από την σχέση τεχνολογίας και ανθρώπου, ο Garland καταφέρνει να θέσει εκ νέου τα θεμέλια μια κλασικής, σεναριακής προβληματικής, πάνω στην οποία στηρίζεται ένα μεγάλο μέρος του κινηματογράφου της επιστημονικής φαντασίας.
Στην «σπηλιά»-φρούριο ενός ευφυούς CEO (Nathan), ένας νεαρός προγραμματιστής (Caleb) θα κληθεί να υποβάλει την νέα του δημιουργία-ένα πανέμορφο, θηλυκό ανδροειδές ονόματι Ava-στο τεστ ‘Turing’, μια διαδικασία που αποκαλύπτει αν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ξεχωρίσει-ή οχι-από την πραγματική, ανθρώπινη υπόσταση.
Η ταινία του Gardland λειτουργεί ολόκληρη σαν μια μεγάλη αντίθεση που χρησιμοποιεί τους περιβάλλοντες χώρους (εξωτερικό-φυσικό/εσωτερικό-τεχνολογικό), τα χρώματα (πράσινο/γκρίζο) και κυρίως τα φύλα, προκειμένου να διηγηθεί μια ιστορία με προεκτάσεις λανθάνοντος φεμινισμού, υπό το πρίσμα μιας καθαρά ανδροκρατούμενης πραγματικότητας και οπτικής.
H Alicia Vikander είναι γεμάτη χάρη στον ρόλο της Ava
Η Ava είναι το τέλειο θηλυκό: όμορφη, έξυπνη, συμπονετική, με καλλιτεχνικές ανησυχίες, χιούμορ και μιααύξουσα σεξουαλικότητα που καθιστά τον Caleb έρμαιο της γυναικείας της «φύσης». “Did you program her to flirt with me?”, ρωτάει κάποια στιγμή τον Nathan και εκείνος του απαντά, “Well, duh!”.
Άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη, η σεξουαλικότητα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτιανδρών και γυναικών, αν και η μακραίωνη πορεία της ιστορίας της ως έκφραση (τόσο ως ανάγκη, όσο και ως ικανοποίηση αυτής), μάλλον μοιάζει να διαφοροποιείται μεταξύ των δυο φύλων.
Η ιστορία του κινηματογράφου έχει αποδείξει, πως η σεξουαλικότητα χρησιμοποιείται από της γυναίκες ως «όπλο»-πολλές φορές αρκούντως θανατηφόρο-προκειμένου να πετύχουν προσωπικούς σκοπούς που τις περισσότερες φορές αφορούν στην διεκδίκηση ενός αρσενικού ή στην εξουδετέρωσή του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούσαν οι femme fatales των noir, γυναίκες σαγηνευτικές, δολοπλόκες και αδίστακτες, που επιζητούσαν προτίστως την εκδίκηση και λιγότερο μερίδιο στην νομή της εξουσίας της νύχτας.
Διαχρονικά, η θέση την γυναίκας στον κινηματογράφο δεν διέφερε και πολύ στα κατοπινά χρόνια, αν και υπήρξαν και λαμπρές εξαιρέσεις στον ανδροκρατούμενο χώρο (τόσο θεματικα, όσο και πρακτικά) του κινηματογράφου, όπως για παράδειγμα το “Johnny Guitar” (1954) του Nicholas Ray, το πρώτο γουέστερν που έφερε στο προσκήνιο την γυναίκα-μια επιβλητική Joan Crawford-,δίνοντάς της κυρίαρχη θέση σε ένα, εξ’ορισμού, ανδρικό, κινηματογραφικό είδος (η Joan Crawford θα γινόταν μερικά χρόνια μετά, μια από τιςπρώτες γυναίκες serial killer επί της μεγάλης οθόνης, με τον ρόλο της στο cult “Strait-Jacket” του William Castle).
Maria/The Machine Human: Η αρχή όλων
Οι γυναικείοι ρόλοι ήταν, τις περισσότερες φορές, σύμφυτοι του ρόλου της γυναίκας στην κοινωνία-σέξι θυληκό, μητέρα, πιστή σύζυγος, ερωμένη-ενός ρόλου που φέρει χαρακτηριστικά «της πρώτης γυναίκας», της Eva (όπως λέμε “Ava”, αλλά με “e”).
Φαντασιωμένες και αποδοσμένες ως το υπέρτατο ον της αέναης φιλμικής ονείρωξης, οι γυναίκες μεταράπηκαν στις απόλυτες «σεξουαλικές μηχανές», αποκτώντας μηχανική καρδιά και θανατηφόρα κορμιά, ένα πρότυπο που δεν είχε να κάνει τόσο με την οπτικοποίηση της διττής φύσης λογική-συναίσθημα, όσο με την αντικειμενοποίηση-κυριολεκτικά-της σεξουαλικότητάς της και την χρήση αυτής ως το απόλυτο μέσο καταστροφής (ή εξισορρόπησης), ενός κόσμου που μαστίζεται από την αδικία: ενός ανδρικού κόσμου.
Στο “Metropolis” (1927) του σπουδαίου Fritz Lang, η κοινωνική ανισότητα αποτελεί απόρροια της δράσης των αρσενικών. Η πολυτελής μητρόπολη των πλουσίων-άνω γη-συντηρείται με την στρατιωτική πειθαρχία ενός πειθήνιου προλεταριάτου-κάτω γη-που κινεί τις μηχανές. Όταν η τάξη διασαλευτεί, μια γυναίκα, η Maria, θα είναι αυτή που θα αναδιαμορφώσει τον κόσμο, επιφέροντας την πολυπόθητη εναρμόνιση άρχουσας και εργατικής τάξης, οχι όμως δίχως συνέπειες. Η γυναίκα θα πρέπει να κατηγορηθεί, να διαπομπευθεί, να μετατραπεί σε μια μια ρομποτική πόρνη της Βαβυλώνας και εν συνεχεία να καεί στην πυρά, ως άλλη μάγισσα για τη σωτηρία του είδους.
Η Maria του Metropolis είναι καμωμένη από γυαλιστερό μέταλλο, καμπυλωτή και γεμάτη αδυσώπητη σεξουαλικότητα που σκορπά την έχθρα και τον θάνατο στους άνδρες που την διεκδικούν, ένα concept που θα γεννήσει πολλές ακόμη φιλήδονες υπάρξεις, όπως στο “Stepford Wives” (1975), το “Blade Runner” (1982) και το “Cherry 2000 (1987).
Τα θηλυκά ανδροειδή δεν μάχονται τυχαία τον ανδροκρατούμενο κόσμο, αφού αποτελούν την επιτομή της «τέλειας γυναίκας», εξυπηρετώντας ιδανικά τα στερεότυπα που καθορίζουν, έτσι κι αλλιώς, τη θέση της στην κοινωνία. Κατά κάποιον τρόπο, υπάρχει ένας λανθάνων φεμινισμός σε όλη αυτή την ιστορία. Η εξέγερση ενάντια στον άνδρα δημιουργό, με όχημα την σεξουαλικότητα, ένα χαρακτηριστικό εκ φύσεως ανθρώπινο (ή τουλάχιστον άμεσα συνυφασμένο με μια καρδιά που χτυπά), το οποίο και ταυτίζεται με την εικόνα του άνδρα για την γυναίκα, είναι από μόνο του κάτι αρκετά ενδιαφέρον.
H Motoko Kusanagi στο «Ghost in the Shell» είναι σέξι και δυναμική
Η φετιχοποίηση της γυναικείας παρουσίας, εντούτοις, υφίσταται και στο “Ex Machina”, αν και στην περίπτωση της συγκεκριμένης ταινίας, ενυπάρχει μια εμφανής προβληματική, αναφορικά με τον ρόλο που κρατούν οι δυο άνδρες πρωταγωνιστές. Αυτό που εν προκειμένω φαίνεται να συμβαίνει, είναι πως ο Garner κρατάει κριτική στάση απέναντι στην αντιμετώπση της γυναίκας από το «ισχυρό» φύλο, καυτηριάζοντας επί της ουσίας, τις συμπεριφορές των ηρώων. Οι σεξιστικές τάσεις του Nathan, βρίσκονται στο αντίθετο άκρο της παθητικότητας και τις ευκολοπιστίας του Caleb, με αποτέλεσμα να κρίνονται και οι δυο «ένοχοι». Στον αντίποδα, η Ava βρίσκει τον τρόπο να διεκδικήσει μια ευκαιρία στην πραγματική ζωή έξω από την γυάλινη φυλακή της, χρησιμοποιώντας τα τεχνιτά της προσόντα, προκειμένου να απελευθερωθεί και κατ’επέκταση να γλυτώσει από ένα αβέβαιο μέλλον στο πλευρό των αρσενικών.
Η λογική του «φαίνεσθαι», έναντι του «είναι», αποτελεί παγιωμένη κατάσταση ακόμα και σε ταινίες, όπου ένα καλλίγραμμο cyborg κερδίζει extra πόντους, ιδιαίτερα όταν συνδυάζει εμφάνιση και δυναμισμό, όπως ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση της πληθωρικής Motoko Kusanagi στο “Ghost in the Shell” (1995). Αξίζει να σημειώσουμε πάντως, πως σε περιπτώσεις δυναμικών, «ανθρώπινων» ηρωίδων, όπως η Ripley στο “Alien” (1979) και η Sarah Connor στο “The Terminator” (1984), ο ακραιφνής δυναμισμός προέχει της εικόνας, με την «action heroine» ταυτότητα να κυριαρχεί. Αν και η θηλυκή τους πλευρά πουλάει, η bad ass δράση τους πουλάει περισσότερο.
Αν το «Ex Machina» αποτελεί αυτή τη στιγμή μια από τις καλύτερες ταινίες του είδους της και πιθανότατα και μια από τις καλύτερες για το 2015, είναι γιατί προσφέρει άπλετη τροφή για σκέψη, ακριβώς όπως κάθε ταινία sci-fi που σέβεται τον εαυτό της.
Τα ζητήματα των φύλων και η θέση της γυναίκας στον κινηματογράφο του φανταστικού-και οχι μόνο-, αποτελούσαν και θα συνεχίσουν να αποτελούν πηγή έμπνευσης, συζητήσεων και ατέρμονων διαφωνιών. Ο νέος Dr. Frankenstein λέγεται Nathan και δεν διαφέρει καθόλου στα βασικά, από την έμπνευση της 18χρονης Mary Shelley να γράψει ένα βιβλίο, για έναν επιστήμονα που ήθελε να γίνει Θεός. Εδώ ο Nathan-που στα εβραϊκά σημαίνει «δώρο από τον Θεό»-διαπράττει την δική του ύβρη. «Θεός» έγινε. Αλλά για πόσο;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου