Απλά μαθήματα Αυτονομίας

Προνοητικότητα και εξάσκηση: Για να μάθουν να είναι υπεύθυνα και ικανά να αντιμετωπίζουν σιγά-σιγά τους κινδύνους μόνα τους.

Επιστημονική επίβλεψη της Ελένη Βασιλείου, παιδοψυχολόγος

Ακόμα και όταν το επιθυμείτε, δεν μπορείτε να βρίσκεστε συνεχώς κοντά στα παιδιά σας και να αποτρέπετε όλους τους κινδύνους. Μπορείτε, όμως, να μάθετε στα παιδιά σας να προστατεύουν τον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες.

Από έρευνες σχετικές με τη συμπεριφορά του παιδιού γνωρίζουμε ότι η θετική «ενθάρρυνση», η οποία δείχνει τον τρόπο με τον οποίο γίνονται σωστά τα πράγματα (π.χ., «Κρατήσου από εδώ καλά και με τα δύο χέρια και θα τα καταφέρεις»), έχει πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα από ότι η νουθεσία για το τι δεν πρέπει να κάνει το παιδί (π.χ., «Μην πας από εκεί»).

Είναι καλό, λοιπόν, να θέτουμε στα παιδιά ξεκάθαρους κανόνες προκειμένου να αναπτύξουν τον αυτοέλεγχό τους και να αποκτήσουν σταθερές αξίες. Πρέπει να δίνουμε έμφαση στην υπομονή και το χιούμορ αντί να δείχνουμε αγχωμένοι για τις ελλείψεις τους. Δεν χρειάζεται να πηγαίνουν πάντα όλα καλά. Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να κάνουν λάθη. Έτσι μαθαίνουν να είναι τα ίδια υπεύθυνα για τις συνέπειες των πράξεών τους και, κάθε μέρα που περνάει, να προσέχουν περισσότερο τον εαυτό τους.

Α. Πώς θα προφυλαχθούν από τους κινδύνους των σπορ

Τρέξιμο, χοροπηδητά, σκαρφάλωμα, ασκήσεις ισορροπίας: Τίποτα δεν ανεβάζει περισσότερο την αυτοπεποίθηση των παιδιών από την πρόοδό τους στον έλεγχο των κινήσεων. Τα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό λειτουργούν με περισσότερη υπευθυνότητα από αυτά που το μόνο που μετακινούν είναι το mouse του υπολογιστή τους!

Παρ όλα αυτά: Ακόμα και στον αθλητισμό, τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αποφεύγουν τους κινδύνους. Αυτό ισχύει πάνω απ όλα για τα αγόρια, καθώς τους αρέσει ο κίνδυνος και είναι παρορμητικά. Επίσης, μέσα στην ομάδα επιδεικνύουν λιγότερη αυτοσυγκράτηση από τα κορίτσια, με αποτέλεσμα να τραυματίζονται συχνότερα. Τα αγόρια δεν πρέπει να τα ενθαρρύνουμε συνεχώς («Εμπρός, θα τα καταφέρεις!»)· το μόνο που πετυχαίνουμε έτσι είναι να αυξάνουμε την τάση τους προς τον κίνδυνο. Ακόμα καλύτερα είναι να συζητήσουμε με το γιο μας για τον πόνο. Αυτό θα τον βοηθήσει να αναπτύξει τη συνείδηση ότι μπορεί να χτυπήσει.

Αντίθετα με τα αγόρια, τα κορίτσια πρέπει να τα ενθαρρύνουμε και να τους δείχνουμε εμπιστοσύνη. Καλό είναι να αποφεύγουμε να συνοδεύουμε κάθε ενθάρρυνση με μία προειδοποίηση («Πρόσεχε!») ή να τρέχουμε αμέσως να τα πιάσουμε για να μην πέσουν. Με αυτόν τον τρόπο, τα κορίτσια αναπτύσσουν το αίσθημα ότι δεν είναι ικανά.

Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για την πρόληψη των ατυχημάτων που εφαρμόζεται στα δημοτικά σχολεία του Καναδά. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, τα παιδιά πρέπει να προσπαθούν να κάνουν καθημερινά πράγματα μόνο με το ένα χέρι, να δένουν τα κορδόνια τους, να κλείνουν το φερμουάρ στο μπουφάν τους ή να αλείφουν μια φέτα ψωμί με βούτυρο. Με αυτόν τον τρόπο, αποκτούν μία εικόνα των δυσκολιών της ζωής ενός αναπήρου ή ενός παράλυτου. Ένας δεξιόχειρας πρέπει να κάνει τα πάντα με το αριστερό του χέρι και έτσι συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί ουσιαστικά να το ελέγξει: Όλες του οι κινήσεις έχουν τη διπλάσια διάρκεια, ενώ, μερικές φορές, δεν έχουν καν αποτέλεσμα.

Με αυτές και με άλλες γνώσεις που αποκτά το παιδί, στο μέλλον ξέρει ότι πρέπει να φοράει κράνος όταν κάνει ποδήλατο, σκι, σνόουμπορντ ή σκέιτ και ότι δεν πρέπει να βουτάει με το κεφάλι σε βαθιά νερά.

Τα πειράματα αυτά, βέβαια, δεν έχουν στόχο να καλλιεργήσουν το φόβο γιατί η άθληση είναι πολύ σημαντική. Τα παιδιά πρέπει να αθλούνται δύο με τρεις φορές την εβδομάδα.

Β. Πώς θα είναι ασφαλή μόνα τους στο δρόμο

Οι δρόμοι, οι ανοιχτές παιδικές χαρές και τα πάρκα είναι από τα μέρη που μας κάνουν να ανησυχούμε περισσότερο για την ασφάλεια των παιδιών μας. Καθώς δεν ξέρουμε πώς μπορεί να αντιδράσει το παιδί, θα πρέπει να του έχουμε διδάξει σαφείς κανόνες συμπεριφοράς. Ο καλύτερος τρόπος, όμως, να το κάνουμε αυτό είναι με ηρεμία και χωρίς να μπούμε σε τρομακτικές λεπτομέρειες. Οι βασικές αρχές που πρέπει να περάσουμε στους μικρούς μας είναι οι ακόλουθες:

1. Καμία επαφή με ξένους

Πρέπει να προφυλάξουμε τα παιδιά μας από κινδύνους που μπορεί να επιφυλάσσει η επαφή με αγνώστους:

• Δεν επιτρέπεται να παίρνει κανείς το παιδί από το σχολείο ή από φιλικά σπίτια, επειδή μας έτυχε κάτι ξαφνικό. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο από την αρχή ποιος θα αναλάβει να φέρνει το παιδί σπίτι αν εμείς δεν μπορούμε. Αν αυτό δεν γίνεται, το παιδί θα πρέπει να περιμένει μέχρι η δασκάλα να επικοινωνήσει μαζί μας.
• Το παιδί δεν επιτρέπεται να μπαίνει σε ξένα αυτοκίνητα για να δώσει τυχόν πληροφορίες, ούτε να πηγαίνει μαζί με ξένους για να τους δείξει, για παράδειγμα, κάποιο δρόμο. Χρειάζεται να του ξεκαθαρίσουμε ότι οι μεγάλοι ρωτάνε άλλους μεγάλους για πληροφορίες και όχι παιδιά. Αν του μιλήσει κάποιος, να προχωρήσει προς το σπίτι χωρίς να απαντήσει. Δεν επιτρέπεται να πηγαίνει με κανέναν, αν δεν το γνωρίζουμε εμείς, ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για άντρα ή γυναίκα.
• Πρέπει να «φανταστούμε» μαζί του κάποιες καταστάσεις: Πώς θα συμπεριφερθεί αν του μιλήσει κάποιος άγνωστος, ή αν τσακωθεί με τους φίλους του και φύγουν, τι θα κάνει;

2. Προσοχή στην κυκλοφορία στο δρόμο

Παιδιά ηλικίας έξι και εφτά χρονών δεν είναι ακόμα σε θέση να συντονίζουν πάνω από μία κινήσεις. Εκτός αυτού, τα παιδιά, λόγω της σωματικής τους διάπλασης, δεν μπορούν να δουν ακριβώς τι συμβαίνει στο δρόμο. Έτσι, πρέπει να τα «εξασκήσουμε». Συγκεκριμένα:

• Δίνουμε μεγαλύτερη βάση στην ακοή, καθώς το οπτικό πεδίο τους δεν είναι ακόμα πλήρως ανεπτυγμένο και δεν υπάρχει δυνατότητα εκτίμησης της ταχύτητας του οχήματος και της απόστασης.
• Είναι απαραίτητο να κάνουμε συνεχείς επαναλήψεις, κοιτάμε αριστερά, κοιτάμε δεξιά και πάλι αριστερά, και μετά έχουμε στο οπτικό μας πεδίο το φανάρι και τους οδηγούς.
• Η καλύτερη συμβουλή για να κάνουμε το παιδί μας προσεκτικό στο δρόμο είναι: Περπάτημα, περπάτημα, περπάτημα μαζί με το παιδί. Όσες περισσότερες διαδρομές κάνουμε με τα πόδια, τόσο το καλύτερο. Μερικές φορές μπορούμε και να αλλάζουμε ρόλους. Εμείς θα κάνουμε το παιδί και το παιδί θα παίζει το ρόλο της μητέρας ή του πατέρα και θα πρέπει να μας οδηγήσει στο σπίτι ή στο σχολείο.
• Ακόμα και αν μεταφέρουμε το παιδί συνεχώς με το αυτοκίνητο, πρέπει, παρ όλα αυτά, να του επιστήσουμε την προσοχή όσον αφορά την κυκλοφορία στο δρόμο. Παρκάρουμε, λοιπόν, σε κάποια απόσταση από το σχολείο και κάνουμε εξάσκηση σε αυτήν τη διαδρομή, πάντα από τη μεριά που βρίσκονται τα σπίτια, προσέχοντας τα φανάρια και τις κλειστές γωνίες. Δίνουμε έμφαση στα αυτοκίνητα που έρχονται από την αντίθετη κατεύθυνση.
• Τα παιδιά που κάνουν ποδήλατο πρέπει να οδηγούν στο πεζοδρόμιο και πάντα φορώντας κράνος. Επιβάλλεται να είμαστε αυστηροί μέχρι το σημείο να τους πάρουμε το ποδήλατο, σε περίπτωση που δεν συμμορφώνονται με αυτούς τους κανόνες.

Γ. Πώς να ξοδεύουν χρήματα με σύνεση

Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο πειρασμούς. Παλιότερα, πολλά πράγματα, όπως γλυκά, ρούχα και παιχνίδια, ήταν πολύ ακριβά για τα παιδιά. Σήμερα, το χαρτζιλίκι του παιδιού, τις περισσότερες φορές, είναι αρκετό για την αγορά τους! Συνεπώς, είναι ακόμα σημαντικότερο τα παιδιά να μάθουν να ξοδεύουν τα χρήματά τους με σύνεση!

Στην αρχή, τα παιδιά θέλουν να δουν πώς είναι να έχουν χρήματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό σημαίνει ότι τους δίνουμε το χαρτζιλίκι τους στην αρχή του μήνα. Κάτι τέτοιο είναι αποδεκτό, αρκεί να μη δίνουμε καθόλου χρήματα νωρίτερα. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν τη διαφορά ανάμεσα στο να έχουν και να μην έχουν χρήματα. Γι αυτό, είναι απαραίτητο να «διδάξουμε» στα παιδιά μας σωστούς κανόνες και να ασκήσουμε την κριτική τους ικανότητα ώστε να μπορούν από μόνα τους να κρίνουν ορθά τις ανάγκες τους. Έτσι πρέπει:

• Να λέμε πιο συχνά «όχι» σε γλυκά, φαστ φουντ, ακριβά ρούχα. Αντίθετα, πρέπει να βοηθούμε τα παιδιά μας να επιλέξουν τι είναι αυτό που θα τους δώσει τη μεγαλύτερη χαρά.
• Να βλέπουμε μαζί με τα παιδιά μας τις διαφημίσεις και να συζητάμε γι αυτές και, κυρίως, για τον τρόπο που εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια των μεγάλων, προκειμένου να «βουτήξουν» στο πορτοφόλι τους.
• Λέμε στα παιδιά κάποιες «αλήθειες» για την αγορά. Αγοράζουμε ένα πακέτο φθηνά και ένα πακέτο ακριβά δημητριακά. Αφήνουμε το παιδί να διαλέξει ποιο προτιμάει χωρίς να ξέρει μάρκα και τιμή. Το ρωτάμε αν θεωρεί ότι αξίζει να ξοδεύει λίγο περισσότερα χρήματα γι αυτό. Στη συνέχεια, το βάζουμε να υπολογίσει το ετήσιο ποσό των παραπάνω χρημάτων που θα ξοδέψει. Παρακινούμε το μικρό να ρωτήσει κάποιο συμμαθητή του γιατί τα δικά του δημητριακά είναι δήθεν τόσο καλά.
• Αφήνουμε το παιδί να υπολογίσει πόσο ακριβά είναι, στην ουσία, τα γλυκά, τα πατατάκια και το φαστ φουντ (π.χ., «Πόσο σε χορταίνει ένα πακετάκι πατατάκια; Πόσα μήλα αγοράζουμε με τα ίδια λεφτά;»).
• Πηγαίνουμε μαζί στη λαϊκή αγορά. Εκεί μπορούμε να συγκρίνουμε την ποιότητα και τις τιμές των προϊόντων («εδώ οι πατάτες έχουν E1 το κιλό, ενώ πιο κάτω E1,25»).
• Συζητάμε για τις επιθυμίες του. Είναι ανάγκη τα αθλητικά παπούτσια να κοστίζουν E120; Αν ναι, τότε κάποιες φορές, τέτοιες επιθυμίες μπορούν να ικανοποιούνται. Το «κάποιες φορές» είναι το σημαντικό εδώ.

Τα παιδιά μπορούν να νιώσουν ένα αίσθημα «εσωτερικής ελευθερίας» όταν αποκτούν πράγματα που δεν είναι και τόσο αυτονόητα ή συνηθισμένα, όπως τα κοινά καταναλωτικά αγαθά που τις περισσότερες φορές νομίζουμε ότι θέλουν τα παιδιά. Μιλάμε, βέβαια, για βιβλία, για επισκέψεις σε θέατρο ή για ταξίδια που είναι πιο «πολύτιμα», σε πολλά επίπεδα. Και αυτό, επειδή τέτοιες εμπειρίες θα χαραχτούν στη μνήμη τους ως όμορφες αναμνήσεις!

Δ. Πώς να αντιμετωπίζουν προβλήματα στο σχολείο

Αν θέλαμε να δώσουμε μια σχηματική περιγραφή, η κατάσταση για το παιδί μας στο σχολείο έχει ως εξής: Τα άλλα παιδιά στέκονται δίπλα στο παιδί σας, οι δάσκαλοι μπροστά του και εσείς από πίσω του. Πρέπει, λοιπόν, να μάθει να συνυπάρχει αρμονικά με τα άλλα παιδιά και με τους δασκάλους. Για να πετύχει κάτι τέτοιο, το παιδί σας χρειάζεται, οπωσδήποτε, τη βοήθειά μας. Τι μπορούμε να κάνουμε; Καταρχήν, μπορούμε να ακολουθήσουμε τις παρακάτω συμβουλές:

• Να πηγαίνουμε στις συναντήσεις γονέων και στις σχολικές συνελεύσεις. Το σχολείο δεν πρέπει να μάς είναι ξένο, να το γνωρίζει μόνο το παιδί μας.
• Να επιτρέπουμε σε συμμαθητές του παιδιού να συμμετέχουν στην οικογενειακή μας ζωή. Όταν γνωρίζουμε πού και με ποιους περνάει το παιδί μας πολλές και σημαντικές ώρες της μέρας του, μπορούμε να το συμβουλεύσουμε καλύτερα για να λύσουμε τυχόν προβλήματα.
• Να μην ρωτάμε μόνο για τους βαθμούς, αλλά και για το πώς τα πάει μέσα στην τάξη, αν τα πάει καλά με τους συμμαθητές του. Όσο πιο άνετα νιώθουν τα παιδιά στο σχολείο, τόσο καλύτερα μαθαίνουν.

Τι πρέπει να κάνουμε με τους «καυγάδες» στο σχολείο;

Μερικά παιδιά στα πρώτα τους σχολικά χρόνια δεν έχουν ακόμα αναπτύξει πλήρως την κοινωνικότητά τους, γεγονός που συχνά οδηγεί σε διαπληκτισμούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πολλές φορές περιμένουν από τους γονείς να μεσολαβήσουν για την επίλυση της διαφωνίας. Αν και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό μπορεί να είναι αναγκαίο, χρειάζεται, παρ όλα αυτά, να παρακινούμε το παιδί μας να παίρνει ενεργό μέρος στην επίλυση του προβλήματος. Πολλές φορές, αρκεί απλά να ακούμε ή να ρωτάμε: «Έχεις καμία ιδέα για το πώς μπορείς να συνυπάρξεις με αυτό το παιδί καλύτερα;» Αρκετά συχνά, η αφορμή του καβγά είναι αρκετά ασήμαντη. Πρέπει τότε να συζητήσουμε μαζί του το πώς μπορεί κάποιος να συνυπάρξει καλύτερα με τους συνανθρώπους του.

Πώς μπορούν να συμμετέχουν καλύτερα στο μάθημα;

Τα παιδιά, πολύ συχνά, μένουν πίσω στα μαθήματα απλά γιατί δεν ξέρουν τον τρόπο για να δείξουν το ενδιαφέρον τους, τη συμμετοχή τους ή την απορία τους, όταν δεν καταλαβαίνουν κάτι. Σ αυτήν την περίπτωση, είναι απαραίτητο να κάνουμε ασκήσεις με το παιδί για σαφή και σύντομη διατύπωση ερωτήσεων και απαντήσεων, και για την ορθή και καθαρή προφορά του.

Αν, παρ όλα αυτά, δεν υπάρξει βελτίωση, θα πρέπει να ανακαλύψουμε τους λόγους στους οποίους οφείλεται το πρόβλημα και χρειάζεται να συζητήσουμε με τους δασκάλους για τον τρόπο αντιμετώπισής του. Μερικά παιδιά θέλουν να είναι μπροστά όταν συζητάνε οι γονείς με τους δασκάλους. Αυτό είναι μία καλή προετοιμασία για το παιδί, για να μπορέσει στο μέλλον να διεξάγει μία συζήτηση με τους δασκάλους χωρίς την παρουσία μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε με τους μικρούς «ξεχασιάρηδες»;

Καταρχήν, παροτρύνουμε το παιδί να μελετάει και να ετοιμάζει την τσάντα του στην ώρα του. Του ζητάμε να ετοιμάζει αυτό την τσάντα του, αντί να την φτιάχνουμε εμείς. Πρέπει να μάθει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του.

Οι συνεχείς επιπλήξεις το μόνο αποτέλεσμα που έχουν είναι να δημιουργούν στο παιδί ένα αίσθημα ανικανότητας. Είναι καλύτερο να το ρωτήσουμε: «Τι μπορείς να κάνεις για να μην ξεχνάς τα πράγματά σου;»

Μπορούμε επίσης να ακολουθήσουμε τις παρακάτω απλές «τεχνικές»:

• Κολλάμε στην τσάντα του ένα χαρτί με τα πράγματα που πρέπει να βάλει μόλις τελειώσει το μάθημα.

• Το βοηθάμε να βρει έναν τρόπο ταξινόμησης που να το αντιπροσωπεύει. Σ’ αυτό θα μας βοηθήσει το να παρατηρήσουμε πώς συμπεριφέρεται το παιδί μας με τους «θησαυρούς» του, πώς τοποθετεί τα κουκλάκια του, πώς φυλάει τα lego του και τα άλλα του παιχνίδια.

Και κάτι ακόμα: Από την πρώτη κιόλας σχολική μέρα το παιδί πρέπει να μάθει να διαχωρίζει το παιχνίδι από το διάβασμα. Είναι καλό το παιδί να έχει ένα μέρος στο οποίο να διαβάζει. Πολλά παιδιά διαβάζουν πιο συγκεντρωμένα και ευκολότερα όταν στον ίδιο χώρο κάποιος άλλος εργάζεται εξίσου συγκεντρωμένα.

10 κανόνες για μεγαλύτερη ασφάλεια

Παρακάτω, συγκεντρώσαμε μερικούς χρήσιμους κανόνες που τα παιδιά μας πρέπει να μάθουν ν ακολουθούν πιστά όταν βρίσκονται μακριά από το σπίτι και την επίβλεψή μας:

• Ποτέ δεν βουτάμε σε νερά που δεν γνωρίζουμε. Δεν ξέρουμε τι μπορεί να υπάρχει μέσα στο νερό και αν υπάρχει η πιθανότητα να τραυματιστούμε.

• Φωτιά μπορούμε να ανάβουμε μόνο σε ξέφωτα και σε έδαφος που δεν είναι εύφλεκτο, δηλαδή σε χώμα, πέτρες και λαμαρίνες. Επειδή πετάγονται σπίθες και μπορεί να πιάσουν φωτιά ξερά φύλλα, απαγορεύεται να ανάβουμε φωτιά αν φυσάει. Θα πρέπει πάντα να υπάρχει και ένας ενήλικας κοντά. Στο σπίτι επιτρέπεται να ανάψουμε κάτι μόνο παρουσία ενήλικα.

• Στο δρόμο τα παιδιά πρέπει να κυκλοφορούν το λιγότερο σε τριάδες. Έτσι, το ένα μπορεί να πάει να φέρει βοήθεια αν συμβεί κάτι, ενώ το άλλο να μείνει μαζί με το τραυματισμένο παιδί. Ο κανόνας είναι: «Μαζί φεύγουμε και μαζί γυρνάμε». Ακόμα και αν έχει μεσολαβήσει τσακωμός.

• Κατά τη διάρκεια περιπάτων και πεζοπορίας, τα παιδιά δεν κάνει να κόβουν απολύτως τίποτα και να το τρώνε ή έστω απλά να το βάζουν στο στόμα τους. Υπάρχει κίνδυνος δηλητηρίασης και μόλυνσης.

• Τα παιδιά του δημοτικού πρέπει να είναι σπίτι πριν από το σούρουπο, στην ώρα τους. Καλύτερα δέκα λεπτά νωρίτερα, παρά δέκα λεπτά αργότερα.

• Τα μυτερά αντικείμενα (βέλη, ραβδιά, κ.ά.) δεν πρέπει να τα πετάμε ποτέ στην κατεύθυνση κάποιου άλλου.

• Όταν σκαρφαλώνουμε σε χοντρά κλαδιά, να μένουμε κοντά στον κορμό του δέντρου. Μόνο το ένα χέρι (ή πόδι) μπορεί να μην φτάνει να λειτουργήσει ως στήριγμα. Για να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα πέσουμε, πρέπει να κρατιόμαστε καλά από τρία σημεία.

• Στο σκι, δεν φεύγουμε ποτέ από την πίστα και δεν παίρνουμε ποτέ το τελευταίο λιφτ για να ανέβουμε. Σε περίπτωση ομίχλης, περιορισμένης ορατότητας ή καταιγίδας, βρίσκουμε καταφύγιο στην πρώτη καλύβα.

• Στη διάρκεια άθλησης και παιχνιδιού δεν επιτρέπονται τα κοσμήματα. Τα ρούχα δεν επιτρέπεται να είναι

μακριά. Σε αντίθετη περίπτωση, υπάρχει ο κίνδυνος να μπερδευτούμε μ αυτά.

Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί μόνο του και από πότε;

Σε ηλικία 6 ετών:

Να προσέχει μικρότερα αδέρφια για περίπου μισή ώρα, αρκεί να μπορεί να έχει επαφή με κάποιον ενήλικα.

Σε ηλικία 6-7 ετών:

Να πηγαίνει με τα πόδια σχολείο μόνο του, αρκεί η απόσταση να είναι μικρή.

Σε ηλικία 7 ετών:

Να πηγαίνει για ψώνια και άλλες δουλειές σε κοντινή απόσταση.

Να βλέπει μόνο του τηλεόραση (το πολύ έξι ώρες την εβδομάδα και, πάντα, κατόπιν συζήτησης με τους γονείς).

Να μαγειρέψει κάτι εύκολο ή να ζεστάνει γάλα, αρκεί να είναι κοντά κάποιος ενήλικας.

Να δώσει και να σημειώσει πληροφορίες από το τηλέφωνο.

Από 8 ετών:

Να μένει τα απογεύματα μισή ώρα μόνο του.

Σε ηλικία 7-9:

Να επιλέγει και να φοράει μόνο του τα ρούχα του.

Να κρατάει την ντουλάπα του τακτοποιημένη.

Να σιδερώνει μικρά και απλά ρούχα.

Σε ηλικία7-10:

Να ελέγχει μεγαλύτερα χρηματικά ποσά, της τάξεως των E10, αλλά για να τα ξοδεύει θα πρέπει να υπάρχει γονική συναίνεση.

Από 10 ετών:

Να χρησιμοποιεί μόνο του τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Από 12 ετών:

Να μένει μόνο του το βράδυ, αρκεί να μπορεί να επικοινωνήσει με κάποιον ενήλικα.

kids.in.gr