Εκδόσεις Ελλήνων συγγραφέων που ξεχώρισαν μέσα στο 2015, τόσο για το περιεχόμενο, όσο και για την εικονογράφησή τους
αναγνώσεις 
22.12.2015
Το ότι το παιδικό βιβλίο είναι ευπώλητο και δεν έχει πληγεί τόσο όσο άλλοι τομείς του βιβλίου, είναι βέβαια θετικό. Ωστόσο, μια βόλτα σε βιβλιοπωλεία με προβληματίζει: Μια ανησυχητικά μεγάλη ποσότητα από εποχιακές εκδόσεις (αυτές τις μέρες τα ράφια είναι γεμάτα με χριστουγεννιάτικα βιβλία – προϊόντα, με πολλή χρυσόσκονη και συχνά λίγη ουσία). Βιβλία μέτριας ποιότητας με κινηματογραφικούς και τηλεοπτικούς ήρωες. Κάθε λογής “ημερολόγια” που με την ευκολία της γραφής τους εξοικειώνουν το παιδί – αναγνώστη με μια άλλη, καθόλου λογοτεχνική διαδικασία.
Σε αυτό λοιπόν το άρθρο θα κάνω μια επιλογή από βιβλία Ελλήνων συγγραφέων για παιδιά κυρίως μικρότερων ηλικιών, που κυκλοφόρησαν τη χρονιά που περνάει. Επιλογή υποκειμενική πάντα και καθόλου εύκολη, μιας και θεωρώ ότι η πλειοψηφία των συγγραφέων παιδικών βιβλίων στην Ελλάδα δυσκολεύεται να ξεφύγει από τον διδακτισμό ή τον λυρικό μαξιμαλισμό. Ακόμα και σε χιουμοριστικά, φαινομενικά πιο “φευγάτα” βιβλία, κάπου ελλοχεύει το κήρυγμα, το συμπέρασμα ή δίδαγμα, όπως μας το μάθαιναν στα σχολεία. Αυτή δηλαδή η πολιτική ορθότητα, που μπορεί να γίνει ανούσια ή απωθητική για το παιδί, όπως θα ήταν και για έναν ενήλικα αναγνώστη. Λείπει, με λίγα λόγια η σκανταλιά και το ανορθόδοξο, στοιχεία που ανήκουν στην παιδική ηλικία και με τα οποία μπορεί ένα παιδί να ταυτιστεί και να αντλήσει παράλληλα ένα σωρό θετικά ερεθίσματα, χωρίς να του κουνάνε το δάχτυλο διαρκώς.
Ενώ λοιπόν οι συγγραφείς του εξωτερικού από πολύ νωρίς αποτίναξαν την πολιτική ορθότητα [βλ. Άστριντ Λίντγκρεν (Πίπη Φακιδομύτη), Ρενέ Γκοσινύ και Ζαν Ζακ Σανπέ (Μικρός Νικόλας) ή Τζιάνι Ροντάρι] και λατρεύονται ακόμα από μικρούς και μεγάλους, στην Ελλάδα κουβαλάμε ακόμα ένα βαρύ φορτίο από ένα παραδοσιακό, ενοχοποιητικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα, που παρά τη φαινομενική του χαλαρότητα δεν σηκώνει και πολλές πλάκες.
Μέσα σ’ αυτό το τοπίο υπάρχουν πάντα βιβλία που ξεχωρίζουν τόσο για το περιεχόμενο, όσο και για την εικονογράφησή τους. Βιβλία που στα παιδιά υπενθυμίζουν τη μαγεία και στους μεγάλους θυμίζουν το παιδί που έχουν μέσα τους. Γιατί υπάρχουν, ευτυχώς, εκδόσεις που επιδεικνύουν σεβασμό στην παιδική ηλικία, βιβλία απαλλαγμένα από πολλά “πρέπει” και βέβαια ενδιαφέρουσες εικονογραφήσεις, που μπορούν να μετατρέψουν ένα ήδη καλό βιβλίο σε έργο τέχνης.
Ξεκινάω λοιπόν με ένα βιβλίο που εμφανίστηκε στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Ανήκει στις εκδόσεις Νεφέλη, που έχουν γενικά πολύ προσεγμένους ελληνικούς και ξένους τίτλους παιδικών βιβλίων. Πρόκειται για το «Μια φορά κι έναν καιρό ένα κλουβί», της Ροδούλας Παππά (Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2013) με εικονογράφηση Celia Chauffrey. Η ιστορία ενός κλουβιού, στο οποίο δεν ήθελε να κατοικήσει κανένα πουλί. Παρά τις ανέσεις και την εξασφάλιση που πρόσφερε, όλα προτιμούσαν την ελευθερία τους. Γι’ αυτό το κλουβί βρίσκει άλλον τρόπο να σπάσει τη μοναξιά του…
Μέσα στο 2015 κυκλοφορεί το νέο βιβλίο της Μαρίας Παπαγιάννη «Είχε απ’ όλα και είχε πολλά» από τις εκδόσεις Πατάκη, που επίσης ξεχωρίζουν για τη σειρά των παιδικών και εφηβικών βιβλίων τους. Ένα βιβλίο γραμμένο με τη νηφαλιότητα και την τρυφερότητα που χαρακτηρίζει πάντα τα γραπτά της Παπαγιάννη, πλαισιωμένο από την αγάπη, με την οποία παρατηρεί και υφαίνει τον κόσμο των ηρώων της. Ένα βιβλίο για τον παραλογισμό, την πλεονεξία και τη ματαιότητα της εξουσίας και για τις απλές χαρές της ζωής, που αυτή τη φορά απογειώνεται από την εκπληκτική εικονογράφηση της Έφης Λαδά. Η ιστορία ενός εμμονικού βασιλιά, που από το φόβο και τους εφιάλτες μη χάσει τα κεκτημένα του, καταδικάζει το λαό του σε μια δυστυχισμένη ζωή. Γιατί «Δεν ήξερε ο χαζός ότι οι πόνοι και οι χαρές μοιράζονται. Κι έτσι οι πόνοι μικραίνουν κι οι χαρές μεγαλώνουν».
Από τις ίδιες εκδόσεις επίσης ξεχώρισα το βιβλίο της Μάρως Σφακιανοπούλου «Η κυρία με τις καμήλες» με εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή. Οι πενήντα επτά καμήλες αποτυπωμένες στη φούστα της δασκάλας, γίνονται η παρέα της Λενιώς, όταν εκείνη θυμώνει ή στενοχωριέται με τους αποχωρισμούς και τα αντίο που άφησε πίσω της και πιο πολύ απ’ όλα φοβάται την ίδια της τη στενοχώρια.
Η Ίρις Σαμαρτζή με την ανάμικτη τεχνική ζωγραφικής, κολλάζ και φωτογραφίας, για την οποία έχει άλλωστε διακριθεί, εικονογράφησε και τους «Απέναντι» του Θοδωρή Παπαϊωάννου από τις εκδόσεις Ίκαρος. Πρόκειται ουσιαστικά για την ιστορία του Μέλιου, του μικρού σκαθαριού που ζει μέσα στο δάσος και τον οποίο πρωτογνωρίσαμε στο «Ανάποδα» (Ίκαρος, 2014). Ο Μέλιος θέλει να βρει την αγαπημένη του φίλη Μελανή, που έχει μετακομίσει στην άλλη άκρη του δάσους. Όμως το δάσος χωρίζει ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος και ο Μέλιος πρέπει να σκαρφιστεί διάφορους τρόπους για να περάσει απέναντι.
Οι εκδόσεις Ίκαρος, επίσης ιδιαίτερα προσεγμένες στα παιδικά τους βιβλία, κυκλοφόρησαν σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη, τη σειρά του Αλέξη Κυριτσόπουλου εμπνευσμένη από ποίηση «Αν διάβαζα… ποιητές της γενιάς του ‘30». Το 2015 εκδόθηκε το «Πηγαινέλα στα σύννεφα» εμπνευσμένο από τα ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη. Ο Αλέκος βλέπει τα σύννεφα μέσα απ’ τα δέντρα, ανεβαίνει σε μια σκάλα κι αρχίζει το χοροπηδητό ανάμεσά τους. Ένα παιχνιδιάρικο κείμενο σε μια ακόμα πιο παιχνιδιάρικη κυριτσοπουλική εικονογράφηση. Αντιγράφει ο Κυριτσόπουλος από τον Σαραντάρη: «Όταν μετανιώνουν οι άνθρωποι θα είναι αργά; Όχι, δεν θα είναι αργά για να φορέσουμε την αλήθεια και να ζήσουμε ξανά αρχίζοντας από την παιδική μας ηλικία. Αρκεί να μην έχουμε ξεχάσει πού την κρύψαμε […}»
Στις εκδόσεις Ψυχογιός ο Μάκης Τσίτας βγάζει το 2015 το βιβλίο του «Ο μεγάλος μου αδερφός». Ένα βιβλίο που πραγματεύεται το πολύπλοκο και δύσκολο μεν, χιλιοπειπωμένο δε θέμα της αδερφικής σχέσης αγάπης-μίσους (ή μίσους και κάπου στο βάθος, αγάπης;), με έναν όμως ρεαλιστικό τρόπο που τελικά σε κερδίζει.
Το «Ομιλείτε πλουτωνικά» της Κατερίνας Ζωντανού, σε εικονογράφηση Ναταλίας Καπατσούλια (εκδόσεις Μεταίχμιο) μιλά για τον Αναστάση που θέλει να γίνει αστροναύτης. Για το λόγο αυτό μαθαίνει ήδη πλουτωνικά και παίζει το “Ηλιακό σύστημα” με τους φίλους του. Όταν ο φίλος του βγαίνει απ’ το παιχνίδι, το ρόλο του Ήλιου αναλαμβάνει ο Σόνο, ένα παιδί με άλλο χρώμα, που μιλά με τη μαμά του μια άγνωστη γλώσσα, που μάλλον… είναι τα πλουτωνικά!
Το πρώτο ελληνικό παιδικό βιβλίο που κυκλοφόρησε με crowdfunding είναι «Ο Λου και ο Λι στο νησί της τελειότητας» από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, σε εικονογράφηση Μαρίας Μπαχά. Ένας βασιλιάς που δεν είναι ευχαριστημένος με τίποτε απ’ όσα δημιουργούν τα παιδιά του βασιλείου του, γιατί «Η τελειότητα είναι αδύνατη, άρα το να καταφέρεις το αδύνατο είναι τέλειο» . Θα μπορέσουν τα παιδιά να ξεφύγουν από την τελειομανία του, θα παραιτηθούν ή θα συνεχίσουν μάταια την προσπάθεια να τον ευχαριστήσουν;
Κλείνω με παραμύθια για μεγάλους, αλλά και για μεγαλύτερα παιδιά. Είναι τα «Παραμύθια των ευχών» που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Απόπειρα. Μια συλλογή λαϊκών παραμυθιών και ανώνυμων ιστοριών από την ελληνική και παγκόσμια προφορική λογοτεχνική παράδοση, που αποτυπώνονται εδώ από Έλληνες αφηγητές σε επιμέλεια του Δημήτρη Β. Προύσαλη. «Οι ιστορίες για τις ευχές» ήταν το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Αφήγησης (20 Μαρτίου) και ακούστηκαν στο 2o φεστιβάλ αφήγησης «Αθήνα… μια πόλη παραμύθια». Με την αλληγορία, το χιούμορ, τη σκληράδα, το φως και το σκοτάδι που χαρακτηρίζει τις λαϊκές αφηγήσεις, οι ιστορίες του τόμου αυτού μιλούν για γοργόνες, ξωτικά, βασιλιάδες και φτωχούς, έναν τοσοδούλη σαμουράι, δυο καμπούρηδες, ένα χρυσό ψάρι, μια κόρη Παρασκευογεννημένη και φυσικά για ευχές. Όπως την ευχή του Άντριου Κόφφυ από τη Σκωτία: «Σου εύχομαι παιδί μου, να μη χαθείς στο δρόμο. Μα αν τύχει και χαθείς, φρόντισε να έχεις μιαν ιστορία στο τσεπάκι σου. Μιαν ιστορία»…
Μεταφέρω την ευχή. Φροντίστε να έχετε μια ιστορία στο τσεπάκι σας, μικροί και μεγάλοι!…
Καλές γιορτές!
- See more at: http://www.elculture.gr/blog/article/%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-2015/#sthash.fHGd0UK9.dpufΣε αυτό λοιπόν το άρθρο θα κάνω μια επιλογή από βιβλία Ελλήνων συγγραφέων για παιδιά κυρίως μικρότερων ηλικιών, που κυκλοφόρησαν τη χρονιά που περνάει. Επιλογή υποκειμενική πάντα και καθόλου εύκολη, μιας και θεωρώ ότι η πλειοψηφία των συγγραφέων παιδικών βιβλίων στην Ελλάδα δυσκολεύεται να ξεφύγει από τον διδακτισμό ή τον λυρικό μαξιμαλισμό. Ακόμα και σε χιουμοριστικά, φαινομενικά πιο “φευγάτα” βιβλία, κάπου ελλοχεύει το κήρυγμα, το συμπέρασμα ή δίδαγμα, όπως μας το μάθαιναν στα σχολεία. Αυτή δηλαδή η πολιτική ορθότητα, που μπορεί να γίνει ανούσια ή απωθητική για το παιδί, όπως θα ήταν και για έναν ενήλικα αναγνώστη. Λείπει, με λίγα λόγια η σκανταλιά και το ανορθόδοξο, στοιχεία που ανήκουν στην παιδική ηλικία και με τα οποία μπορεί ένα παιδί να ταυτιστεί και να αντλήσει παράλληλα ένα σωρό θετικά ερεθίσματα, χωρίς να του κουνάνε το δάχτυλο διαρκώς.
Ενώ λοιπόν οι συγγραφείς του εξωτερικού από πολύ νωρίς αποτίναξαν την πολιτική ορθότητα [βλ. Άστριντ Λίντγκρεν (Πίπη Φακιδομύτη), Ρενέ Γκοσινύ και Ζαν Ζακ Σανπέ (Μικρός Νικόλας) ή Τζιάνι Ροντάρι] και λατρεύονται ακόμα από μικρούς και μεγάλους, στην Ελλάδα κουβαλάμε ακόμα ένα βαρύ φορτίο από ένα παραδοσιακό, ενοχοποιητικό εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα, που παρά τη φαινομενική του χαλαρότητα δεν σηκώνει και πολλές πλάκες.
Μέσα σ’ αυτό το τοπίο υπάρχουν πάντα βιβλία που ξεχωρίζουν τόσο για το περιεχόμενο, όσο και για την εικονογράφησή τους. Βιβλία που στα παιδιά υπενθυμίζουν τη μαγεία και στους μεγάλους θυμίζουν το παιδί που έχουν μέσα τους. Γιατί υπάρχουν, ευτυχώς, εκδόσεις που επιδεικνύουν σεβασμό στην παιδική ηλικία, βιβλία απαλλαγμένα από πολλά “πρέπει” και βέβαια ενδιαφέρουσες εικονογραφήσεις, που μπορούν να μετατρέψουν ένα ήδη καλό βιβλίο σε έργο τέχνης.
Ξεκινάω λοιπόν με ένα βιβλίο που εμφανίστηκε στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Ανήκει στις εκδόσεις Νεφέλη, που έχουν γενικά πολύ προσεγμένους ελληνικούς και ξένους τίτλους παιδικών βιβλίων. Πρόκειται για το «Μια φορά κι έναν καιρό ένα κλουβί», της Ροδούλας Παππά (Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2013) με εικονογράφηση Celia Chauffrey. Η ιστορία ενός κλουβιού, στο οποίο δεν ήθελε να κατοικήσει κανένα πουλί. Παρά τις ανέσεις και την εξασφάλιση που πρόσφερε, όλα προτιμούσαν την ελευθερία τους. Γι’ αυτό το κλουβί βρίσκει άλλον τρόπο να σπάσει τη μοναξιά του…
Μέσα στο 2015 κυκλοφορεί το νέο βιβλίο της Μαρίας Παπαγιάννη «Είχε απ’ όλα και είχε πολλά» από τις εκδόσεις Πατάκη, που επίσης ξεχωρίζουν για τη σειρά των παιδικών και εφηβικών βιβλίων τους. Ένα βιβλίο γραμμένο με τη νηφαλιότητα και την τρυφερότητα που χαρακτηρίζει πάντα τα γραπτά της Παπαγιάννη, πλαισιωμένο από την αγάπη, με την οποία παρατηρεί και υφαίνει τον κόσμο των ηρώων της. Ένα βιβλίο για τον παραλογισμό, την πλεονεξία και τη ματαιότητα της εξουσίας και για τις απλές χαρές της ζωής, που αυτή τη φορά απογειώνεται από την εκπληκτική εικονογράφηση της Έφης Λαδά. Η ιστορία ενός εμμονικού βασιλιά, που από το φόβο και τους εφιάλτες μη χάσει τα κεκτημένα του, καταδικάζει το λαό του σε μια δυστυχισμένη ζωή. Γιατί «Δεν ήξερε ο χαζός ότι οι πόνοι και οι χαρές μοιράζονται. Κι έτσι οι πόνοι μικραίνουν κι οι χαρές μεγαλώνουν».
Από τις ίδιες εκδόσεις επίσης ξεχώρισα το βιβλίο της Μάρως Σφακιανοπούλου «Η κυρία με τις καμήλες» με εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή. Οι πενήντα επτά καμήλες αποτυπωμένες στη φούστα της δασκάλας, γίνονται η παρέα της Λενιώς, όταν εκείνη θυμώνει ή στενοχωριέται με τους αποχωρισμούς και τα αντίο που άφησε πίσω της και πιο πολύ απ’ όλα φοβάται την ίδια της τη στενοχώρια.
Η Ίρις Σαμαρτζή με την ανάμικτη τεχνική ζωγραφικής, κολλάζ και φωτογραφίας, για την οποία έχει άλλωστε διακριθεί, εικονογράφησε και τους «Απέναντι» του Θοδωρή Παπαϊωάννου από τις εκδόσεις Ίκαρος. Πρόκειται ουσιαστικά για την ιστορία του Μέλιου, του μικρού σκαθαριού που ζει μέσα στο δάσος και τον οποίο πρωτογνωρίσαμε στο «Ανάποδα» (Ίκαρος, 2014). Ο Μέλιος θέλει να βρει την αγαπημένη του φίλη Μελανή, που έχει μετακομίσει στην άλλη άκρη του δάσους. Όμως το δάσος χωρίζει ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος και ο Μέλιος πρέπει να σκαρφιστεί διάφορους τρόπους για να περάσει απέναντι.
Οι εκδόσεις Ίκαρος, επίσης ιδιαίτερα προσεγμένες στα παιδικά τους βιβλία, κυκλοφόρησαν σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη, τη σειρά του Αλέξη Κυριτσόπουλου εμπνευσμένη από ποίηση «Αν διάβαζα… ποιητές της γενιάς του ‘30». Το 2015 εκδόθηκε το «Πηγαινέλα στα σύννεφα» εμπνευσμένο από τα ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη. Ο Αλέκος βλέπει τα σύννεφα μέσα απ’ τα δέντρα, ανεβαίνει σε μια σκάλα κι αρχίζει το χοροπηδητό ανάμεσά τους. Ένα παιχνιδιάρικο κείμενο σε μια ακόμα πιο παιχνιδιάρικη κυριτσοπουλική εικονογράφηση. Αντιγράφει ο Κυριτσόπουλος από τον Σαραντάρη: «Όταν μετανιώνουν οι άνθρωποι θα είναι αργά; Όχι, δεν θα είναι αργά για να φορέσουμε την αλήθεια και να ζήσουμε ξανά αρχίζοντας από την παιδική μας ηλικία. Αρκεί να μην έχουμε ξεχάσει πού την κρύψαμε […}»
Στις εκδόσεις Ψυχογιός ο Μάκης Τσίτας βγάζει το 2015 το βιβλίο του «Ο μεγάλος μου αδερφός». Ένα βιβλίο που πραγματεύεται το πολύπλοκο και δύσκολο μεν, χιλιοπειπωμένο δε θέμα της αδερφικής σχέσης αγάπης-μίσους (ή μίσους και κάπου στο βάθος, αγάπης;), με έναν όμως ρεαλιστικό τρόπο που τελικά σε κερδίζει.
Το «Ομιλείτε πλουτωνικά» της Κατερίνας Ζωντανού, σε εικονογράφηση Ναταλίας Καπατσούλια (εκδόσεις Μεταίχμιο) μιλά για τον Αναστάση που θέλει να γίνει αστροναύτης. Για το λόγο αυτό μαθαίνει ήδη πλουτωνικά και παίζει το “Ηλιακό σύστημα” με τους φίλους του. Όταν ο φίλος του βγαίνει απ’ το παιχνίδι, το ρόλο του Ήλιου αναλαμβάνει ο Σόνο, ένα παιδί με άλλο χρώμα, που μιλά με τη μαμά του μια άγνωστη γλώσσα, που μάλλον… είναι τα πλουτωνικά!
Το πρώτο ελληνικό παιδικό βιβλίο που κυκλοφόρησε με crowdfunding είναι «Ο Λου και ο Λι στο νησί της τελειότητας» από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, σε εικονογράφηση Μαρίας Μπαχά. Ένας βασιλιάς που δεν είναι ευχαριστημένος με τίποτε απ’ όσα δημιουργούν τα παιδιά του βασιλείου του, γιατί «Η τελειότητα είναι αδύνατη, άρα το να καταφέρεις το αδύνατο είναι τέλειο» . Θα μπορέσουν τα παιδιά να ξεφύγουν από την τελειομανία του, θα παραιτηθούν ή θα συνεχίσουν μάταια την προσπάθεια να τον ευχαριστήσουν;
Κλείνω με παραμύθια για μεγάλους, αλλά και για μεγαλύτερα παιδιά. Είναι τα «Παραμύθια των ευχών» που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Απόπειρα. Μια συλλογή λαϊκών παραμυθιών και ανώνυμων ιστοριών από την ελληνική και παγκόσμια προφορική λογοτεχνική παράδοση, που αποτυπώνονται εδώ από Έλληνες αφηγητές σε επιμέλεια του Δημήτρη Β. Προύσαλη. «Οι ιστορίες για τις ευχές» ήταν το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Αφήγησης (20 Μαρτίου) και ακούστηκαν στο 2o φεστιβάλ αφήγησης «Αθήνα… μια πόλη παραμύθια». Με την αλληγορία, το χιούμορ, τη σκληράδα, το φως και το σκοτάδι που χαρακτηρίζει τις λαϊκές αφηγήσεις, οι ιστορίες του τόμου αυτού μιλούν για γοργόνες, ξωτικά, βασιλιάδες και φτωχούς, έναν τοσοδούλη σαμουράι, δυο καμπούρηδες, ένα χρυσό ψάρι, μια κόρη Παρασκευογεννημένη και φυσικά για ευχές. Όπως την ευχή του Άντριου Κόφφυ από τη Σκωτία: «Σου εύχομαι παιδί μου, να μη χαθείς στο δρόμο. Μα αν τύχει και χαθείς, φρόντισε να έχεις μιαν ιστορία στο τσεπάκι σου. Μιαν ιστορία»…
Μεταφέρω την ευχή. Φροντίστε να έχετε μια ιστορία στο τσεπάκι σας, μικροί και μεγάλοι!…
Καλές γιορτές!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου