Τι τύπος μαμάς είστε;

Τι τύπος μαμάς είστε;

Πριν από δύο χρόνια, απέκτησα το πρώτο μου μωρό. Το άγχος μου ήταν πολύ μεγάλο. Τόσο για την υγεία και την καλή του ανάπτυξη, όσο και για την δική μου…επίδοση. Και αν σας φαίνεται αστεία η λέξη που χρησιμοποιώ, τότε δεν έχετε παρά να θυμηθείτε τις δικές σας σκέψεις. Αυτές που κάνατε όταν σας έπνιγε το άγχος για το αν θα γίνετε καλή μητέρα. «Θα συμπεριφέρομαι σωστά στο παιδί μου, τι σχέση θα έχω μαζί του, θα είναι ευτυχισμένο, τι μητέρα θα γίνω;» Και σαν να μην φτάνουν οι δικές μας σκέψεις, έρχονται και τα λόγια των γύρω μας να ενισχύσουν το ήδη υπάρχον άγχος μας. «Είσαι πολύ αυστηρή», «Μην είσαι τόσο χαλαρή μαζί του», «Θα το κακομάθεις». Ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφερόμαστε σαν μητέρες, γίνεται εμφανής στους άλλους από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωής του παιδιού. Αν όμως πιστεύετε πως από τότε αρχίζετε να διαμορφώνεται την συμπεριφορά σας αυτή, κάνετε λάθος. Ο τύπος της μητέρας που η καθεμιά από εμάς εκπροσωπεί, διαμορφώνεται πολύ πριν αποκτήσουμε το πρώτο μας παιδί.

Πώς διαμορφώνεται ο τύπος μιας μητέρας;

Ο μητρικός τύπος που υιοθετεί η κάθε μητέρα, γίνεται διακριτός από τους άλλους και συνήθως από την ίδια, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου χρόνου της ζωής του παιδιού. Και λέω συνήθως, γιατί κάποιες μητέρες είτε λόγω εσωτερικής άμυνας είτε λόγω των συνεχών αλλαγών που συμβαίνουν τα χρόνια αυτά, δεν συνειδητοποιούν την συμπεριφορά τους. Ενώ όμως ο τύπος αυτός α εμφανίζεται από την γέννηση του παιδιού και μετά, στην πραγματικότητα έχει διαμορφωθεί πριν καν τη σύλληψή του! Και αυτό που τον καθορίζει δεν είναι μόνο το αν η μητέρα αγαπά πολύ ή λίγο το παιδί της. Αυτό που παίζει ρόλο στην διαμόρφωσή του, είναι η ξεχωριστή ζωή της κάθε γυναίκας και η προσωπικότητά της. Οι διαφορετικές εμπειρίες, οι κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικογενειακές συνθήκες ζωής, τα πρότυπα των δικών της γονέων, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της. Οι παράγοντες αυτοί, είναι που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του δικού της μητρικού τύπου.

Τι χαρακτηρίζει τον κάθε τύπο

Για να καθορίσουμε τον τύπο στον οποίο ανήκει μια μητέρα, πρέπει να εξετάσουμε τις διαστάσεις της συμπεριφοράς της σε συγκεκριμένους τομείς. Αυτοί είναι:

- Η αποδοχή ή αντίθετα η απόρριψη που δείχνει στο παιδί,

- οι απαιτήσεις που έχει για τη συμπεριφορά του και το μέλλον του και οι προσδοκίες που έχει για αυτά και

- η ανταπόκριση, δηλαδή η ικανότητά της να ενθαρρύνει την ατομικότητα και την ανεξαρτησία του.

Έχοντας ως βάση τις διαστάσεις αυτές, μπορούμε να διακρίνουμε τους παρακάτω τύπους:

Η απαιτητική μαμά

Η απαιτητική, ή αλλιώς η αυταρχική μαμά έχει μεγάλες απαιτήσεις και μικρότερο σεβασμό στην ατομικότητα του παιδιού. Οι απαιτήσεις της από το παιδί είναι τέτοιες, που μπορεί μερικές φορές να μη συμβαδίζουν με τα θέλω του ή ακόμα και με την ηλικία του. Ο έλεγχος και τα όρια είναι σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς της, ενώ συχνά αξιολογεί τη συμπεριφορά του παιδιού δυσκολευόμενη να αποδεχτεί τις πιθανές ιδιαιτερότητές της. Δίνει μεγάλη σημασία στην υπακοή, ενώ θέλει να ακολουθούνται οι υποδείξεις και οι επιθυμίες της. Δεν είναι λίγες οι φορές που χρησιμοποιεί την τιμωρία για να έρθει η συμμόρφωση, αφού η λεκτική της επικοινωνία με το παιδί δεν είναι το δυνατό της κομμάτι. Η συμπεριφορά της δεν χαρακτηρίζεται τόσο από ζεστασιά ή από ενθάρρυνση της ανεξαρτησίας, όσο από άγχος για την κοινωνική εικόνα του παιδιού και για τη σύγκριση με τα άλλα παιδιά της ηλικίας του.

Η συμπεριφορά του παιδιού

Ένα παιδί με τόσο απαιτητική μαμά, νιώθει άγχος για όλες τις επιδόσεις του, πίεση για τις επιλογές του και αρκετές φορές φόβο για την αντίδρασή της. Νιώθει πίεση προσπαθώντας να αποκτήσει την συμπεριφορά και τις επιδόσεις που «πρέπει», ικανοποιώντας έτσι τις προσδοκίες της. Κι αυτό γιατί όλα φαίνονται ένας αγώνας μέσα από τα μάτια της μαμάς, στον οποίο εκείνο πρέπει όχι απλά να μην κάνει λάθος, αλλά να τερματίσει πρώτο και να ξεχωρίσει. Μεγαλώνοντας, για να προστατέψει τον εαυτό του από την κριτική, τη δυσαρέσκεια και την πιθανή τιμωρία για κάποια «ανεπιθύμητη» συμπεριφορά ή για κάποια αποτυχία, μαθαίνει να κρύβεται πολύ καλά.

Η ανεκτικά επιεικής μαμά

Η επιεικής μαμά έχει σεβασμό στην ατομικότητα του παιδιού, αλλά ελάχιστες απαιτήσεις ή προσδοκίες γι’ αυτό. Αφήνει το παιδί να ασκήσει εκείνο έλεγχο στη συμπεριφορά του, χωρίς να του θέτει όρια ή να του ασκεί έλεγχο. Αποδέχεται τις παρορμήσεις και τις συμπεριφοριστικές επιλογές του, ενώ δεν του επιβάλλει κανενός είδους τιμωρία. Είναι υπέρ της ελευθερίας του και θέλει να συζητά μαζί του τις επιλογές της για πιθανούς κανόνες που υπάρχουν στο σπίτι. Είναι ζεστή, ανεκτική και υποστηρίζει πολύ τις επιλογές του. Δεν έχει όμως σχεδόν καθόλου προσδοκίες από αυτό για όλα όσα θα μπορούσε να καταφέρει, ενώ δεν μπορεί να βάλει όρια ή κανόνες και να τα τηρήσει, δημιουργώντας συχνά σύγχυση για το τι είναι επιτρεπτό και τι όχι.

Η συμπεριφορά του παιδιού

Για ένα βρέφος, αυτός ο τύπος μητέρας είναι επιθυμητός. Ένα βρέφος έχει ανάγκη από πλήρη αποδοχή, ασφάλεια, στοργή, αγάπη, συναισθήματα που μπορεί απλόχερα να του χαρίσει η μητέρα αυτή. Αν όμως η συμπεριφορά της δεν διαφοροποιηθεί καθώς το παιδί θα μεγαλώνει, θα ωριμάζει και θα χρειάζεται όρια και ευκαιρίες να γνωρίζει τον κόσμο και τον εαυτό του, τότε το αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό για εκείνο. Θα νιώθει πως είναι ο επικεφαλής στο σπίτι, κινδυνεύοντας να μετατρέψει τον εαυτό του σε ένα μικρό τύραννο! Έχοντας από τη μια τη δυνατότητα να κάνει ότι εκείνο θέλει και από την άλλη μικρή σταθερότητα και προσδοκίες από τη μαμά του, δυσκολεύεται να αυτονομηθεί, να οριοθετήσει αλλά και να ανακαλύψει ουσιαστικά τι θέλει και τι το κάνει πραγματικά ευτυχισμένο. Κι αυτό θα το εμποδίζει να αναλάβει ευθύνες και πρωτοβουλίες τόσο για το ίδιο όσο και για τους άλλους.

Η υπερπροστατευτική μαμά

Η υπερπροστατευτική μαμά, δεν έχει απαιτήσεις από ένα παιδί του οποίου η ατομικότητα και η ανεξαρτησία δεν υπάρχουν για εκείνη. Είναι η μητέρα η οποία δυσκολεύεται πολύ περισσότερο να ξεπεράσει το στάδιο του αποχωρισμού από ότι το ίδιο το παιδί και αρκετές φορές δεν τα καταφέρνει. Δεν έχει απαιτήσεις από αυτό, παρά μόνο να είναι συναισθηματικά εξαρτημένο από εκείνη. Τα όρια και οι κανόνες που χρησιμοποιεί, συνήθως δεν αφορούν την συνετή οριοθέτηση της ανεξαρτησίας και της συμπεριφοράς του, αλλά το «κοίμισμα» της αυτονομίας του. Και αυτό γιατί αυτή η μαμά δεν αποδέχεται το παιδί σαν ένα αυτόνομο άτομο, αλλά σαν μια προέκταση του δικού της εαυτού.

Η συμπεριφορά του παιδιού

Μια υπερπροστατευτική μαμά η οποία δεν ενισχύει την αυτονομία του παιδιού της, δεν το βοηθά να εξελίξει και την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αντίθετα το κάνει να νιώθει ανήμπορο. Έτσι κάθε φορά που έχει να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κατάσταση, νιώθει φόβο και ανασφάλεια. Νιώθει πως δεν μπορεί να τα καταφέρει χωρίς βοήθεια. Μαθαίνει λοιπόν σταδιακά πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη ζωή μόνο του, αλλά πρέπει να στηριχτεί κάπου αλλού για να τα καταφέρει. Κάτι που ίσως αποβεί μοιραίο για την μετέπειτα ζωή του, αφού μπορεί να το μετατρέψει σε έναν άνθρωπο που δεν θα πιστεύει ούτε στον εαυτό του, ούτε στις δυνάμεις του. Δεν θα τολμά, δεν θα διεκδικεί, δεν θα είναι ευτυχισμένος.

Η μαμά που αγαπά πολύ

Η μαμά που υπεραγαπά το παιδί της είναι αυτή που τρελαίνεται για αυτό. Αυτή που του αφιερώνει τα πάντα, γιατί όπως συνηθίζει να λέει «το παιδί της είναι όλη της η ζωή»! Συνήθως το πνίγει στα φιλιά, στις αγκαλιές, στα γλυκά και μεγάλα λόγια. Δεν θέλει να κάνει τίποτα χωρίς το παιδί της. Δεν αντέχει ούτε μια βόλτα να πάει χωρίς αυτό. Γιατί; Γιατί της λείπει, γιατί το αγαπά πολύ. Είναι δύσκολο γι’ αυτή να θέσει σταθερά όρια, αλλά ακόμα πιο δύσκολο να το βοηθήσει να αναπτύξει την ατομικότητά του. Η μόνη προσδοκία που έχει από αυτό, είναι να είναι συνεχώς δίπλα της, να την αγαπά, να την στηρίζει, να τη συντροφεύει. Το αποδέχεται όχι σαν αυτόνομο άτομο, αλλά σαν το άτομο που ήρθε για να την ολοκληρώσει και να την γεμίσει.

Η συμπεριφορά του παιδιού

Το παιδί που έχει μια μαμά που το αγαπά υπερβολικά, που στηρίζει τη ζωή της σε εκείνο, κινδυνεύει να μπερδέψει το ρόλο του. Αφού αντί να βλέπει εκείνο τη μητέρα του σαν στήριγμα, βλέπει εκείνη να στηρίζεται σε αυτό. Κι αυτό γιατί; Είτε γιατί δεν έχει καταφέρει η ίδια να αυτονομηθεί, είτε γιατί δεν νιώθει γεμάτη συναισθηματικά. Και το κενό που νιώθει από τις άλλες σχέσεις της, προσπαθεί να το καλύψει μέσα από τη σχέση της με το παιδί, αφού πιστεύει πως θα της χαρίσει όσα οι άλλοι της στέρησαν. Κάτι τέτοιο όμως κάνει το παιδί να νιώθει σταδιακά υποχρεωμένο να αγαπά και να ικανοποιεί τη μητέρα του, ενώ του στερεί τη δυνατότητα να νιώσει και να γνωρίσει άλλα συναισθήματα και άλλες σχέσεις. Αφού κάθε φορά που θα θέλει να εκφράσει οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα διαφορετικό από την απόλυτη αγάπη σε εκείνη, θα νιώθει ενοχή και απόρριψη. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όμως είναι πως η σχέση αυτή κινδυνεύει να εξελιχθεί σε σχέση εξάρτησης, αφού δεν υπάρχει σωστή κατανομή των ρόλων, των συμπεριφορών και των συναισθημάτων.

Η τέλεια μαμά

Πολλές μητέρες ανάμεσά μας θα ήθελαν να ανήκουν στον τύπο αυτό! Θα ήθελαν να ακούν τους άλλους να τους λέει «Εσύ είσαι η τέλεια μαμά»! Υπάρχει όμως στην πραγματικότητα τέλεια μαμά; Αν υποθέσουμε πως υπάρχει, τότε τι προϋποθέσεις θα έπρεπε να πληρεί; Να είναι τέλεια στα μάτια των άλλων; Κάτι τέτοιο μπορεί να την έκανε να νιώθει μοναδική και ξεχωριστή, δεν θα ήταν όμως παρά μόνο μια επιβεβαίωση του προσωπικού της εγωισμού. Ποια μαμά είναι τέλεια λοιπόν; Η μαμά που αγαπά το παιδί της για αυτό που πραγματικά είναι. Είναι ζεστή, στοργική και δίκαιη. Ακολουθεί σταθερούς κανόνες, αλλά όχι απόλυτους και άκαμπτους. Βοηθά το παιδί να αγαπήσει τον εαυτό του, να αναπτύξει την αυτονομία του και τα χαρίσματά του. Στηρίζει τις επιλογές του και προσδοκά να το δει να κάνει με επιτυχία αυτό που αγαπά. Του επιτρέπει να κάνει λάθη και του δίνει τη δυνατότητα να μάθει μέσα από αυτά. Γιατί πολύ απλά, είναι κι αυτή ένας φυσιολογικός άνθρωπος όπως το παιδί της. Με προτερήματα, ελαττώματα, αδυναμίες, λάθη, μα πάνω από όλα με αποδοχή και αγάπη τόσο για το παιδί όσο και για τον εαυτό της.