Μεγαλώνοντας ένα παιδί με υψηλή αυτοεκτίμηση

Ο τρόπος που βλέπει το παιδί σας τον εαυτό του καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και τη μετέπειτα πορεία του. Η πιο σημαντική διαφορά ανάμεσα στους «επιτυχημένους» και στους «αποτυχημένους» της ζωής δεν είναι άλλη από μία λέξη: Αυτοπεποίθηση.

Όλοι ξέρουμε πως η υψηλή αυτοεκτίμηση αποτελεί ένα βασικό «συστατικό» για μια επιτυχημένη ζωή. Ο βασικός κορμός της συγκροτείται από πολύ μικρή ηλικία, με βάση τα μηνύματα που έχουμε λάβει ως παιδιά από τους σημαντικούς ενήλικες της ζωής μας, αλλά και από τις εμπειρίες μας γενικότερα. Εννοείται βέβαια πως ως γονείς δε μπορούμε να ελέγξουμε όλα όσα βλέπει, ακούει ή σκέφτεται το παιδί μας, μπορούμε όμως να «παρέμβουμε» θετικά στο χτίσιμο της αυτοπεποίθησης του. Οι βασικοί θεμέλιοι λίθοι γι' αυτό το σημαντικό έργο είναι η αγάπη, η αποδοχή αλλά και η δυνατότητα που δίνουμε στο παιδί για να ανακαλύψει τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντά του. Αν εμείς δεν κατανοήσουμε το παιδί μας, δεν υποστηρίξουμε τις επιλογές και τις αναζητήσεις του, δεν το παροτρύνουμε να πάρει πρωτοβουλίες, τότε ίσως να μην ανακαλύψει ποτέ τι πραγματικά τις δυνατότητες του, ή τι το κάνει ευτυχισμένο.  Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στο παιδί ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι η αξία της προσπάθειας. Άσχετα με το αποτέλεσμα -επιτυχημένο ή μη- θα έχει πετύχει μόνο και μόνο επειδή προσπάθησε αρκετά για κάτι. Για παράδειγμα, όταν δένει τα κορδόνια του και εισπράττει τον έπαινο των γονιών του, είναι σίγουρο ότι θα τολμήσει και θα προσπαθήσει να κατακτήσει περισσότερες δεξιότητες. Αν όμως δεχτεί κριτική για τον τρόπο που τα έδεσε ή αδιαφορία για το αποτέλεσμα, τότε θα νιώσει αίσθημα αποτυχίας ή ανικανότητας και θα διστάσει να προσπαθήσει για νέα πράγματα. «Αν υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να μάθουν οι γονείς είναι ότι ποτέ δεν βάζουμε ετικέτες σ' ένα παιδί και δεν κριτικάρουμε το ίδιο αλλά τις πράξεις του», επισημαίνει η ψυχολόγος Αναστασία Φρόντζου-Χρηστίδη. «Δεν πρέπει λέμε «είσαι κακό παιδί», αλλά «αυτό που έκανες ήταν κακό». Ακόμα καλύτερα, επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε θετικούς χαρακτηρισμούς «αυτό που έκανες δεν ήταν καλό».

Κάντε το να νιώσει σιγουριά

- Τα παιδιά που τιμωρούνται, επιπλήττονται ή δέχονται αυστηρή κριτική μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχικά και καταλήγουν ανίκανα να πάρουν πρωτοβουλίες.

- «Τι, τέσσερα λάθη στη ορθογραφία;», «Πάλι σε νίκησε ο Νίκος;» είναι εκφράσεις που γκρεμίζουν τηναυτοπεποίθηση του παιδιού. Είναι προτιμότερο να το βοηθάτε να δέχεται τις αποτυχίες του, παρά να τις τονίζετε. Προτιμήστε εκφράσεις όπως:

«Δεν πειράζει, προσπάθησε την επόμενη φορά περισσότερο και είμαι σίγουρη ότι θα τα καταφέρεις» ή «Και τι έγινε που σε νίκησε ο Νίκος; Την επόμενη φορά, που θα είσαι σε καλύτερη φόρμα, θα τον κερδίσεις εσύ».

- Κατά την ένταξή τους στη μικρή κοινωνία του παιδικού σταθμού, τα παιδιά αρχίζουν τις αντιπαραθέσεις. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή την φάση να τους δώσετε την απαραίτητη στήριξη ώστε να αποκτήσουν κοινωνική συμπεριφορά, να μάθουν να κάνουν συμβιβασμούς, να είναι γενναιόδωρα, συμπονετικά και να χτίζουν ξανά γέφυρες επικοινωνίας μετά από κάθε αντιπαράθεση.

- Δώστε  προσοχή και δείξτε ενδιαφέρον κάθε φορά που το παιδί θέλει να σας μιλήσει και ενθαρρύνετέ το να εκφράζει τις απόψεις του.

- Αναθέστε στο παιδί σας διάφορες αρμοδιότητες ανάλογες με την ηλικία του. Έτσι  του δείχνετε ότι το εμπιστεύεστε και το θεωρείτε  ικανό και υπεύθυνο μέλος της οικογένειας.

- Προτρέψτε το να πειραματιστεί με διάφορα χόμπι και δραστηριότητες, ώστε να ανακαλύψει τις πραγματικές του δεξιότητες.

- Θέστε όρια και καθοδηγήστε το. Είναι πολύ ωραίο να του δείχνετε σεβασμό και εμπιστοσύνη, αλλά χρειάζεται παράλληλα και την ωριμότητα των ενηλίκων για να αποκτήσει υπεύθυνη συμπεριφορά.

Φράσεις που τους κάνουν καλό

-«Μη στεναχωριέσαι, μαζί θα το αντιμετωπίσουμε».

-«Είμαι πολύ περήφανη για σένα».

-«Δεν πειράζει αν κλάψεις, θα νιώσεις καλύτερα».

-«Δεν είναι κακό να κάνεις λάθος, όλοι μας κάνουμε».

-«Είναι πολύ έξυπνο αυτό που σκέφτηκες».

-«Σε αγαπώ γι' αυτό που είσαι».

-«Θα σε αγαπώ ό,τι κι αν κάνεις».

-«Μπράβο, μη σταματάς, θα τα καταφέρεις».

-«Δεν πειράζει, αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια».

Φράσεις που πληγώνουν

-«Είσαι τόσο χαζό».

-«Αν δεν έκανες του κεφαλιού σου, θα τα είχες καταφέρει».

-«Γιατί δεν μπορείς να γίνεις τόσο καλός σαν τον…».

-«Μακάρι να μην είχα παιδιά».

-«Δες τι άφησα πίσω για χάρη σου. Και τι κέρδισα;».

-«Είσαι ψεύτης!».

-«Μην είσαι ανόητος. Δεν πρέπει να φοβάσαι».

-«Περίμενε να γυρίσει ο πατέρας σου στο σπίτι και θα δεις».

-«Αν δεν με ακούσεις, θα χτυπάς το κεφάλι σου».

-«Είσαι καταδικασμένος να αποτύχεις».

-«Μην κλαις! Οι άντρες δεν κλαίνε».

Παιδιά που έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους

• Είναι υπερήφανα για τις επιτυχίες τους.
• Είναι ανεξάρτητα και αναλαμβάνουν ευχαρίστως ευθύνες.
• Μπορούν να διαχειρίζονται τις απογοητεύσεις.
• Διαθέτουν αποφασιστικότητα και είναι ανοιχτά στις προκλήσεις.
• Μπορούν να ζητάνε βοήθεια.
• Είναι σίγουρα για τον εαυτό τους και επινοητικά.
• Μπορούν να μιλούν για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
• Κάνουν σωστές επιλογές φίλων.

Παιδιά που δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους

• Νιώθουν αδύναμα, αγχώνονται εύκολα και είναι υπερευαίσθητα.
• Χρειάζονται πάντα επιβεβαίωση.
• Για κάθε αποτυχία αναζητούν ευθύνες στους άλλους.
• Εξαρτώνται από τους άλλους και προσηλώνονται σε αυτούς.
• Είναι συχνά υπερκινητικά.
• Μονίμως διηγούνται μεγαλειώδεις εμπειρίες.
• Έχουν προβλήματα στη σχέση τους με τους άλλους.
• Ακολουθούν τα άκρα. Είτε γίνονται εσωστρεφή είτε επιθετικά.
• Συμπεριφέρονται παθητικά.
• Χαρακτηρίζονται από τους άλλους ως «το θύμα»

Με τη συνεργασία της Αναστασίας Φρόντζου-Χρηστίδη(σύμβουλος σχέσεων παιδιού & οικογένειας).

Οι καλοί τρόποι μεγαλώνουν ευτυχισμένα παιδιά!

Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να συναναστρέφεσαι με ένα κακότροπο και κακομαθημένο παιδί. Ή μάλλον υπάρχει. Αυτό το παιδί να είναι δικό σου.

Ο Φρεντ Αστέρ είχε πει κάποτε ότι η πιο δύσκολη δουλειά για τα παιδιά σήμερα είναι να μάθουν καλούς τρόπους χωρίς να τους βλέπουν πουθενά. Τα παιδιά σήμερα είναι αγενή επειδή οι μεγάλοι είμαστε αγενείς. Δεν μπορείς να ζητάς από ένα εξάχρονο να λέει «ευχαριστώ», «παρακαλώ» και «ορίστε» όταν δεν έχει ακούσει ποτέ κάποιον να χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις στην καθημερινότητά του. Ούτε μπορείς να το αναγκάσεις να τρώει με μαχαίρι και πιρούνι όταν σπάνια βλέπει πώς συμπεριφέρονται οι γονείς του στο φαγητό, αφού είναι ελάχιστες οι φορές πλέον που στα σπίτια στρώνεται «οικογενειακό τραπέζι». Αυτή η αλλαγή στην κουλτούρα της οικογενειακής ζωής τα τελευταία χρόνια έχει περιορίσει αντίστοιχα και τις μεθόδους διαπαιδαγώγησης. Όσο δύσκολες κι αν έχουν γίνει οι συνθήκες, όμως, οι καλοί τρόποι πρέπει να διδάσκονται όσο ακόμα τα παιδιά είναι ακόμα μικρά και μάλιστα ως έκφραση όχι τυπολατρίας αλλά τριών θεμελιωδών αξιών: του σεβασμού, της ειλικρίνειας και της κατανόησης για τους άλλους. 

Πότε ξεκινάμε;
Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, το παιδί δεν έχει την ικανότητα να διακρίνει συνειδητά το καλό από το κακό. Ξέρει ότι κάποιες πράξεις του είναι περισσότερο αποδεκτές από άλλες, δεν γνωρίζει όμως συναισθήματα όπως είναι η ενοχή ή οι τύψεις. Αν και δεν υπάρχουν ακριβείς ενδείξεις για το πώς διαμορφώνεται η συνείδηση του παιδιού μας, γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι για την ομαλή ανάπτυξή του έχει απόλυτη ανάγκη την αγάπη, την αποδοχή και την προστασία των γονιών του. Αυτή η αγάπη και η αποδοχή μας είναι το πιο σημαντικό κίνητρο για να υπακούσει τους κανόνες που έχουμε ορίσει. Και μέχρι τα «πρέπει» να γίνουν κομμάτι του χαρακτήρα του, ο μόνος τρόπος να τα ακολουθήσει είναι να μιμηθεί τη δική μας συμπεριφορά.Όταν η μαμά και ο μπαμπάς λένε «ευχαριστώ» και «παρακαλώ», τότε και τα παιδιά θα το κάνουν. Μάλιστα, θα πρέπει να ξεκινήσουν από πολύ νωρίς –από την προσχολική ηλικία– ώστε όταν πηγαίνοντας στο σχολείο η κοινωνικοποίησή τους γίνει πιο έντονη, θα ξέρουν ήδη πώς να περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους, πώς να ζητούν το λόγο για να μιλήσουν και πώς να δείχνουν το σεβασμό τους στους μεγαλύτερους. Το αντάλλαγμα; Σύμφωνα με έρευνες, η ευγένεια και η καλοσύνη θα ανοίξουν πολλές πόρτες στη ζωή τους.

Για έναν καλύτερο κόσμο
«Οι καλοί τρόποι δεν έχουν να κάνουν μόνο με το να ξέρεις να χρησιμοποιείς το σωστό μαχαίρι», γράφει η Πένι Παλμάνο στο βιβλίο της Yes, please. Thanks! The Essential Guide To Teaching Children Manners. «Οι τρόποι καλής συμπεριφοράς έχουν να κάνουν με το σεβασμό και την κατανόηση που δείχνουμε για τα αισθήματα των άλλων. Αν καταφέρουμε να κάνουμε τα παιδιά μας να συμπονούν τους συνανθρώπους τους, θα τα βοηθήσουμε να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο». Η Παλμάνο πιστεύει ακόμα ότι τα ευγενικά παιδιά είναι συνήθως πιο δημοφιλή και πιο πετυχημένα, ενώ έχουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση απ’ ό,τι εκείνα που δεν έχουν μάθει να συμπεριφέρονται σωστά. «Σε μια εποχή όπου οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να έχουν όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια, η εκμάθηση των καλών τρόπων είναι το μόνο που δεν κοστίζει τίποτα –εκτός ίσως από λίγο χρόνο».
Ο πραγματικός φόβος είναι ότι αν στην αρχή της ζωής τους αγνοήσουμε τα βασικά, μπορεί αργότερα να βρεθούμε αντιμέτωποι με κάτι πολύ χειρότερο: τα παιδιά που τώρα γλείφουν το πιάτο τους, δεν αποκλείεται στο μέλλον να σκίζουν τα βιβλία τους ή να πετάνε μπουκάλια στα γήπεδα. Αντίθετα, τα παιδιά με καλούς τρόπους, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν καλοί μαθητές και λιγότερες να παρουσιάσουν στο μέλλον αντικοινωνική συμπεριφορά. 


Απλοί κανόνες καλής συμπεριφοράς
Είναι σημαντικό να εξηγούμε στα παιδιά μας γιατί η σωστή συμπεριφορά είναι αναγκαία για την αρμονική συνύπαρξη τόσο των μελών της οικογένειας, όσο και της ευρύτερης κοινωνίας. Έτσι, θα συνειδητοποιήσουν ότι δεν ζούμε μόνοι ούτε στο σπίτι, αλλά ούτε και σε αυτόν τον πλανήτη. Αυτοί οι απλοί, βασικοί κανόνες συμπεριφοράς έχουν προβλεφθεί για να κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη και όμορφη για όλους και γι’ αυτό είναι σημαντικό να τους τηρούμε. Αν χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα από την καθημερινότητα αποφεύγοντας τις γενικότητες, θα είναι πολύ πιο εύκολο για το παιδί να κατανοήσει τη σημασία τους. Σε περίπτωση, π.χ., που κάποιος μεγαλύτερος του πει «γεια σου, τι κάνεις;» κι εκείνο –αντί απάντησης– αρχίσει να τσιρίζει ρίχνοντας γροθιές στον αέρα, δεν αρκεί να το μαλώσετε ή να του πείτε «είσαι αγενής». Πρέπει να εξηγήσετε, ξανά και ξανά αν χρειαστεί, πόσο μπορεί να πληγώσει τους άλλους με τη στάση του και πόσο σημαντικό είναι να σεβόμαστε τα συναισθήματα των άλλων για να σέβονται κι εκείνοι τα δικά μας αισθήματα. Πείτε του ότι: 

Όταν συναντιούνται άνθρωποι που γνωρίζονται πρέπει να χαιρετιούνται. Ο χαιρετισμός είναι στην ουσία μια ευχή: ευχόμαστε στο συνάνθρωπό μας να έχει μια καλή μέρα ή ένα καλό βράδυ. Αρκεί να τον κοιτάξουμε στα μάτια και να πούμε μόνο ένα «γεια». Το να μην τον κοιτάξουμε και να μην πούμε τίποτα είναι σαν να μην του ευχόμαστε τίποτα καλό κι αυτό δεν είναι ευγενικό. 

Μπορούμε να δείχνουμε αντικείμενα με το δάχτυλο, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν δείχνουμε ανθρώπους. Δεν είναι ευγενικό να φερόμαστε σε έναν άνθρωπο σαν να είναι αντικείμενο. 

Στο τραπέζι την ώρα του φαγητού καθόμαστε ίσια στην καρέκλα και χρησιμοποιούμε το πιρούνι και το κουτάλι μας –όχι τα χέρια– για να πιάσουμε το φαγητό. Η μαμά ετοίμασε αυτό το φαγητό με κόπο και αγάπη. Είναι σαν μια μικρή γιορτή που χαιρόμαστε να είμαστε όλοι μαζί. 

Δεν κοροϊδεύουμε ποτέ κανέναν εξαιτίας της εμφάνισης, της εθνικότητας, των γνώσεων ή των ικανοτήτων του. Οι άνθρωποι είμαστε όλοι διαφορετικοί μεταξύ μας. Αυτό κάνει τον καθένα μας ξεχωριστό και τον κόσμο μας πολύχρωμο και όμορφο. Οι έξυπνοι άνθρωποι δεν σχολιάζουν την ιδιαιτερότητα ή τη διαφορετικότητα των άλλων. 

Όταν είμαστε στο μετρό ή στο λεωφορείο, προσφέρουμε τη θέση μας σε κάποιον που την έχει περισσότερη ανάγκη (για παράδειγμα, σ’ έναν άρρωστο, σ’ έναν ηλικιωμένο ή σε μια έγκυο γυναίκα). Το ίδιο κάνουμε και όταν περιμένουμε στην ουρά. Είναι ωραίο να προσφέρουμε ανακούφιση και βοήθεια στους άλλους όποτε μπορούμε.

Η γενιά των «κακομαθημένων»

Η γενιά των «κακομαθημένων»

 

Περιοδικό MOMMY - 4 Μαρτίου 2010

Η γενιά των «κακομαθημένων»
Είναι απαιτητικά, τα θέλουν όλα και τα θέλουν τώρα. Πώς διαχειρίζονται οι μοντέρνοι γονείς αυτή τη νέα γενιά των εγωκεντρικών παιδιών;

της Μαρίας ΡούπαΜε τη συνεργασία της Αλεξάνδρας Καππάτου (Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος-Συγγραφέας)


Οι γονείς του τετραχρονου αρη συχνά έρχονται σε πολύ δύσκολη θέση όταν εκείνος παίζει με τα άλλα παιδάκια
στην παιδική χαρά. Πριν περάσουν πέντε λεπτά, ακούγονται οι φωνές του, γιατί οι μικροί του φίλοι δεν θέλουν να μοιραστούν τα παιχνίδια τους μαζί του. Τι κι αν οι γονείς του σπεύδουν να τον καθησυχάσουν και να του εξηγήσουν πως κάθε παιδάκι έχει τα παιχνίδια του και τα μοιράζεται μόνο όταν θέλει και με όποιον θέλει. Μάταια. Εκείνος συνεχίζει να κυλιέται κάτω, να κλαίει και να χτυπιέται. «Μην τον παραχαϊδεύετε, του κάνετε κακό», οι συμβουλές των τρίτων. Σίγουρα σε κανένα γονιό δεν αρέσει να λένε το παιδάκι του κακομαθημένο. Στο μεταξύ, ποτέ δεν κατάλαβα τη διαφορά ανάμεσα στις λέξεις «καλομαθημένος» και «κακομαθημένος»,
άρα δύσκολο να καταλάβεις και πώς ακριβώς πρέπει να μεγαλώσεις το παιδί σου προκειμένου να μην του κολλήσει αυτή η «ρετσινιά». Να σπεύδεις να του εκπληρώνεις κάθε επιθυμία («μωρό παιδί είναι, να το αφήσω να κλαίει;») ή να το σκληραγωγείς με μια φαινομενική αδιαφορία («άσ’ το να κλάψει, δεν μπορεί να τα έχει όλα στο πιάτο»); Σίγουρα όμως κανείς δεν θέλει να ζήσει την εμπειρία του να βρίσκεται στο σούπερ μάρκετ με το παιδί του και εκείνο να σκουπίζει το πάτωμα με την μπλούζα του γιατί δεν θέλει να ξεκολλήσει από το διάδρομο με τα πατατάκια αν πρώτα δεν χωρέσει στο καλάθι του όλο το ράφι –και φαντάζομαι πως όλοι έχουμε γίνει πολλές φορές μάρτυρες αντίστοιχων περιστατικών. Η αλήθεια είναι πως όταν δεν πρόκειται για το δικό σου παιδί έχεις την ευχέρεια να διακρίνεις πότε η συμπεριφορά του είναι κακή και πότε όχι, κι αυτό γιατί τα συναισθήματα δεν θολώνουν την κρίση σου. Τι εννοούμε όμως όταν χαρακτηρίζουμε ένα παιδί κακομαθημένο; Συνήθως αναφερόμαστε σε ένα παιδί που νευριάζει, φωνάζει, κλαίει ή γίνεται βίαιο όταν δεν ικανοποιούνται οι επιθυμίες του άμεσα, που έχει συχνά ξεσπάσματα θυμού και ο χαρακτήρας του είναι εξουσιαστικός και αυταρχικός. Με μια πρώτη ματιά έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, αφού οι γονείς του δεν μπορούν ή δεν θέλουν να του χαλάσουν κανένα χατίρι, κι έτσι διαμορφώνει ένα διογκωμένο «εγώ». Το παιδί αυτό σπάνια ακολουθεί κανόνες, βαριέται, διαμαρτύρεται συνεχώς και αρνείται να πειθαρχήσει στις υπαγορεύσεις των γονιών, των νηπιαγωγών ή των δασκάλων του, ενώ θέλει όλα να γίνονται με τον δικό του τρόπο –πολλές φορές παραβιάζοντας τον ζωτικό χώρο και τα δικαιώματα των άλλων. Τα άσχημα νέα είναι ότι αν αυτή η συμπεριφορά δεν αντιμετωπιστεί από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, αργότερα, στην εφηβεία ή και στην ενηλικίωση, θα εδραιωθεί και θα εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς του και σε όλες τις σχέσεις του. Τα καλά νέα είναι ότι όποια λάθη κι αν έχουμε κάνει στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού από απειρία, φόβο ή ενοχές προλαβαίνουμε να τα διορθώσουμε μέχρι εκείνο να συμπληρώσει τα οχτώ του χρόνια.

Η κοινωνική διάσταση
Το να βοηθήσουμε το παιδί μας να δεχτεί τα σαφή όρια που του βάζουμε όχι μόνο θα κάνει τη δική μας ζωή πιο εύκολη και θα βοηθήσει και το ίδιο να διαμορφώσει έναν πιο συγκροτημένο και ισορροπημένο χαρακτήρα, αλλά θα συμβάλλει καθοριστικά και στην ποιότητα των σχέσεών του με τους συνομηλίκους. Άλλωστε, κανένας δεν θέλει ένα κακομαθημένο παιδί στην παρέα του, ένα παιδί που έχει μάθει να του κάνουν όλα τα χατίρια, απαιτεί και φωνάζει όταν δεν γίνεται το δικό του. Έτσι, σταδιακά το κακομαθημένο παιδί απομονώνεται, γίνεται ακόμη
πιο εγωκεντρικό, δεν μαθαίνει να συνεργάζεται και να λειτουργεί αρμονικά σε μια ομάδα. Με δυο λόγια, δεν καταφέρνει να εξασκήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες, κάτι που σίγουρα του προκαλεί πρόσθετη δυσαρέσκεια και δεν του δίνει κίνητρα για αυτοβελτίωση. Εξάλλου, οι άλλοι τις περισσότερες φορές δεν έχουν την υπομονή να ασχοληθούν με το δικό μας παιδί όσο ασχολούμαστε εμείς, και η απομόνωση γίνεται μονόδρομος.

Βάλτε  του  όρια
Όλο και περισσότερες έρευνες καταλήγουν πως το κλειδί στη σωστή ανατροφή βρίσκεται στη μαγική λέξη «όρια». Το παιδί, για να μεγαλώσει ισορροπημένα, έχει ανάγκη από κανόνες, αλλά και από τις συνέπειες κάθε φορά που τους παραβαίνει. Βάζοντας σαφή όρια εκείνο νιώθει, από τη μία, ασφάλεια να πειραματιστεί και να δοκιμάσει τις δυνάμεις του και, από την άλλη, εμπιστοσύνη προς τους γονείς του, αφού δείχνουν στα μάτια του δυνατοί, συνεπείς και ικανοί ώστε να μπορέσει να καταφύγει σε αυτούς σε περίπτωση που νιώσει ευάλωτο. Αν κάνει ό,τι του αρέσει, χωρίς να υπολογίζει το «όχι» και το «μη» (λέξεις μικρές, αλλά πολύ σημαντικές για τη διαπαιδαγώγησή του), γίνεται εγωκεντρικό, δεν ενδιαφέρεται για τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων και του είναι πολύ δύσκολο να συνυπάρξει μαζί τους. Πίσω από ένα «κακομαθημένο» παιδί κρύβεται ένα παιδί ιδιαίτερα ανασφαλές, που δυσκολεύεται να επικοινωνήσει ουσιαστικά με τους άλλους. Πολλές φορές οι γονείς, στην προσπάθειά τους να εφαρμόσουν μια πιο μοντέρνα παιδαγωγική μέθοδο, θεωρούν πως είναι καλό να διαπραγματεύονται τα πάντα μαζί του, γιατί αυτό είναι πιο «δημοκρατικό» και τους κάνει αρεστούς στα μάτια του. Άλλες φορές πάλι φοβούνται να πουν «όχι» από ενοχή. Ίσως ακόμη να επιλέγουν να είναι «φίλοι» με το παιδί τους, αλλά αυτή η τακτική συνήθως οδηγεί σε αδιέξοδο. Σκεφτείτε: Οι φίλοι είναι ίσοι, οπότε, αν προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια τέτοιου είδους σχέση, στέλνουμε λανθασμένα μηνύματα. Όταν εκείνο αγνοήσει τους κανόνες και εμείς προσπαθήσουμε να επιβάλλουμε πάλι την τάξη, θα πρέπει αναγκαστικά να αλλάξουμε τακτική.Άλλωστε οι φίλοι συνήθως δεν έχουν το ρόλο του καθοδηγητή, αλλά αυτόν του συνοδοιπόρου. Επομένως, αυτή η στρατηγική αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε σύγκρουση και σε σύγχυση ρόλων, με αποτέλεσμα το παιδί να χάσει την αίσθηση ασφάλειας και την εμπιστοσύνη του προς εμάς. Ο ρόλος μας δεν είναι να είμαστε φίλοι, αλλά γονείς που είναι πάντα δίπλα του, το κατανοούν και το ενθαρρύνουν βάζοντας όρια και κανόνες. Τους φίλους του θα τους διαλέξει μόνο του. Είναι σημαντικό να του δείξουμε ποιος έχει το πάνω χέρι σε αυτή τη σχέση. Στην τελική, έχει ανάγκη την καθοδήγηση, αφού δεν έχει ακόμη αποκτήσει εμπειρίες και χρειάζεται μια σταθερή βάση για να ακουμπήσει και να ανοίξει τα φτερά του. Αν νιώσει ότι κανένας σε αυτή τη σχέση δεν συμπεριφέρεται ως γονιός, δηλαδή ως κάποιος που έχει την «εξουσία»,
θα επιδιώξει να την πάρει εκείνο, και αυτό θα είναι, από τη μια, ανυπόφορο για τους γονείς και, από την άλλη, επικίνδυνο για το ίδιο το παιδί. Ας μην ξεχνάμε και μια ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρο: Όταν μεγαλώσει και φτάσει στη φάση εκείνη της ζωής του που θα «αντιδράσει» φυσιολογικά και αναπόφευκτα τους γονείς του και θα τους απορρίψει ως πρότυπο –στην εφηβεία του–, ενδέχεται όλη αυτή την ελευθερία που του δόθηκε να την ερμηνεύσει ως αδιαφορία, γιατί δήθεν οι γονείς του δεν ενδιαφέρθηκαν να κάνουν τη δουλειά που προϋποθέτει ο ρόλος τους. Όταν το παιδί έρθει αντιμέτωπο με τις πρώτες δυσκολίες, θα προτιμήσει να είχε ένα γονιό που πάντα, όσο κουρασμένος κι αν ήταν, είχε το χρόνο να ασχοληθεί μαζί του, να διαπραγματευτεί ένα ασφαλές και οριοθετημένο περιβάλλον για εκείνο, παρά κάποιον ο οποίος του έκανε όλα τα χατίρια και διάλεγε τον εύκολο δρόμο.

Δώστε του προσοχή
Μήπως όμως η απαιτητική συμπεριφορά του παιδιού πηγάζει από την ανάγκη του να τραβήξει την προσοχή μας; Συνήθως το φέρσιμό του δεν έχει να κάνει με έναν καλό ή κακό χαρακτήρα, αλλά με την ανάγκη του να το προσέξουμε. Για παράδειγμα, ένα δίχρονο παιδί δεν έχει άλλον τρόπο να μας πει ότι θέλει να περνάμε περισσότερο χρόνο μαζί του από το να κλαίει, να γκρινιάζει, να χτυπάει τις πόρτες ή να σπάει τα παιχνίδια του. Εμείς σε αυτές τις εκρήξεις απλώς πρέπει να αποκωδικοποιούμε τη συμπεριφορά του, να καταλαβαίνουμε από πού πηγάζει και να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα στη ρίζα του. Η αλήθεια είναι πως τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη από άπειρα παιχνίδια, ρούχα και gadgets. Αυτά ίσως έχουμε ανάγκη εμείς να τους τα παρέχουμε από ενοχές ή από την ανασφάλειά μας ή για να μη μείνουμε πίσω στον ανταγωνισμό μας με τους άλλους γονείς. Και το εντυπωσιακό είναι πως σε αυτόν τον ανταγωνισμό συμμετέχουν όλοι οι γονείς, ανεξάρτητα από τον κοινωνικό τους περίγυρο και την οικονομική ευχέρεια που έχουν ή δεν έχουν. Το σίγουρο είναι vπως τίποτα δεν υποκαθιστά την επαφή του παιδιού με το γονιό του.Δεν έχει τίποτα περισσότερη ανάγκη από το να νιώθει ότι το αγαπάμε και έχουμε χρόνο να αφιερώσουμε  αποκλειστικά σε εκείνο. Και μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ασκήσουμε αληθινή επιρροή επάνω του όταν θα το έχει ανάγκη. Εάν, λοιπόν, διαπιστώσουμε ότι το παιδί νιώθει συναισθηματικά παραμελημένο , ας καθίσουμε να παίξουμε μαζί του με τα παιχνίδια του, αν του διηγηθούμε μια ιστορία, να ζωγραφίσουμε, να δούμε μαζί μια ταινία ή μια θεατρική παράσταση ή να πάμε απλώς μια βόλτα στο κοντινό πάρκο.
Τα παιδιά έχουν την τάση να γίνονται ιδιαίτερα απαιτητικά όταν νιώθουν ότι μπορούν. Πρώτη μας δουλειά, λοιπόν, είναι να διακρίνουμε τις πραγματικές του ανάγκες από τις απλές επιθυμίες του ή και τα καπρίτσια του. Αν κλαίει ή γκρινιάζει επειδή πεινάει, διψάει, πονάει ή φοβάται, οφείλουμε να σκύψουμε από επάνω του και να το ικανοποιήσουμε. Αν όμως δεν  πρόκειται για κάτι από τα παραπάνω και η ανάγκη του δεν είναι επιτακτική, μπορούμε να το αφήσουμε να περιμένει. Αν εξαιρέσουμε  τον πρώτο  χρόνο της ζωής ενός παιδιού, από εκεί και μετά έχει την δυνατότητα να κάνει υπομονή. Επομένως, αν ζητάει θυμωμένα και ανυπόμονα  , π.χ. μια βόλτα στη ν παιδική χαρά, απλώς θα του πούμε «άκουσα αυτό που θες και μόλις τελειώσω αυτό που κάνω θα πάμε». Αν δεν μάθει να κάνει υπομονή και να περιμένει την σειρά του για κάθε τι, θα τα βρει πραγματικά σκούρα όταν βρεθεί σε ένα περιβάλλον όπου το ίδιο δεν θα είναι πρωταγωνιστής, όπως, για παράδειγμα, στον παιδικό σταθμό ή στο δημοτικό σχολείο. Η υπομονή είναι μια από τις πρώτες αρετές τις οποίες πρέπει να καλλιεργήσουμε στο παιδί για να μάθει να συμβιώνει και με άλλους ανθρώπους και να μην νιώθει διαρκώς ανικανοποίητο. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνει να μην τα περιμένει όλα από τους άλλους και γίνεται πιο αυτόνομο, αφού κινητοποιείται για να βρει τρόπους να αυτοεξυπηρετηθεί ή να κάνει κάτι δημιουργικό μόνο του περιμένοντας.
Όταν έχουμε να κάνουμε με πιτσιρίκια, η συζήτηση δεν ωφελεί σε όλες τις περιπτώσεις. Μερικοί κανόνες δεν επιδέχονται διαπραγματεύσεις και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να δίνουμε πολλές εξηγήσεις για κάθε απόφαση μας. Αν επιλέξουμε λοιπόν ποιοι κανόνες  θα είναι αυτοί και ας μένουμε σταθεροί και συνεπείς σε αυτούς.  Για παράδειγμα , όταν βρίσκεται στο αυτοκίνητο, πρέπει να κάθεται στο ειδικό καρεκλάκι  και να είναι δεμένο με την ζώνη ασφαλείας, και αυτό σίγουρα δεν σηκώνει συζήτηση. Ακόμη, πρέπει να πηγαίνει για ύπνο κάθε βράδυ μια συγκεκριμένη ώρα και αυτό το ορίζουμε εμείς. Αν θυμώνει και ξεσπάει σε κλάματα ή κρατάει την αναπνοή του σαν τον Πέπε, το γιο του Κρεμιδονέζ Υ Παέλια στο Αστερίξ στην Ισπανία, εμείς πρέπει να το αγνοούμε  μέχρι να του περάσει  και σε καμιά περίπτωση να μην υποκύπτουμε. Αν ενδώσουμε στις απαιτήσεις του, θα πειστεί πως μπορεί να μας χειριστεί και δεν θα το βάζει κάτω μέχρι να καταφέρει κάθε φορά αυτό που θέλει. Πολλές φορές τα παιδιά μας τεστάρουν για να δουν αν πράγματι εννοούμε αυτά που λέμε . Μπορούμε ωστόσο να δείχνουμε κατανόηση για τα συναισθήματα του, λέγοντας του, π.χ. « ξέρω ότι έχει θυμώσει, αλλά θα γίνει αυτό που λέω εγώ γιατί αυτό είναι το σωστό».Μπορεί αυτό στην αρχή να φαντάζει δύσκολο, όμως όσο εκπαιδεύεται σε αυτή την  συμπεριφορά η δουλειά μας θα γίνεται πιο εύκολη, γιατί τα ξεσπάσματα του θα είναι πιο σπάνια  και ο αυταρχισμός του θα περιορίζεται. Επίσης, καλό είναι να του εκφράζουμε και εμείς οι ίδιοι τα συναισθήματά μας για τη  συμπεριφορά του λέγοντας του, π.χ. « είμαι πολύ στενοχωρημένη από αυτή την πράξη σου» ή «με θύμωσε πολύ η αντίδραση σου». Με αυτό τον τρόπο θα μάθει   να υπολογίζει και τα συναισθήματα των άλλων και θα ξέρει  πως οι πράξεις του δεν αντιτίθεται απλώς  σε ένα αξιακό σύστημα  που έχουμε ορίσει εμείς, αλλά έχουν επίπτωση και στη συναισθηματική μας κατάσταση. Και για να μπορέσουμε  όλα αυτά να τα θέσουμε σε εφαρμογή, δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ  πως ο πραγματικός κόσμος είναι πολύ πιο σκληρός από τη δική μας «σκληρή» συμπεριφορά, και εμείς οφείλουμε να προετοιμάσουμε το παιδί για να τον αντιμετωπίσει και όχι να το κακομαθαίνουμε κάνοντας του όλα τα χατίρια. 

Μοναχοπαίδι: Το «πολύτιμο» παιδί

Ισχύουν, άραγε, όλα αυτά τα κλισέ που θέλουν τα μοναχοπαίδια κακομαθημένα, εγωκεντρικά και ακοινώνητα; Και πώς πρέπει να χειριστούμε το μονάκριβό μας, ώστε να εξελιχθεί σε έναν ισορροπημένο ενήλικο;

Πριν από μερικές δεκαετίες, στη γενιά των γονιών μας, οι οικογένειες μ' ένα παιδί ήταν ελάχιστες, και μάλιστα η απόκτηση ενός και μόνο παιδιού σπάνια ήταν ζήτημα επιλογής. Ένα παιδί είχαν συνήθως τα ζευγάρια που δεν προλάβαιναν ή δεν μπορούσαν να αποκτήσουν δεύτερο, τρίτο ή τέταρτο. Έτσι, η έκφραση μοναχοπαίδι κατέληξε με αρνητική σημασία, καθώς τα παιδιά αυτά θεωρούνταν κακομαθημένα, ίσως και «προβληματικά». Σήμερα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει, καθώς ολοένα και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν να αποκτήσουν ένα μόνο παιδί, επειδή πιθανώς θεωρούν ότι θα μπορέσουν να το μεγαλώσουν καλύτερα απ' ό,τι αν είχαν περισσότερα.

Γιατί στις μέρες μας συναντάμε όλο και περισσότερες οικογένειες μ' ένα παιδί;

Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν κανόνες για το πόσα παιδιά θα πρέπει να έχει ένα ζευγάρι, γιατί τελικά δεν παίζει ρόλο μόνο το μέγεθος της οικογένειας για το πόσο καλά θα λειτουργεί, αλλά και οι σχέσεις και η δυναμική που αναπτύσσονται μέσα της. Πάντως οι οικογένειες μ' ένα παιδί είναι ένα ολοένα και συχνότερο φαινόμενο επειδή:

-Έχουν αλλάξει οι ρόλοι των δύο φύλων στην οικογένεια. Η γυναίκα καλείται σήμερα να αναλάβει και επαγγελματικό ρόλο, εκτός του ρόλου της συντρόφου και της μητέρας, με αποτέλεσμα να διαθέτει πλέον περιορισμένο χρόνο για την ανατροφή των παιδιών.

-Η γυναίκα δίνει έμφαση στις σπουδές της και στην επαγγελματική της αποκατάσταση, με αποτέλεσμα να αποφασίζει να παντρευτεί και να κάνει παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία, γεγονός που μειώνει το περιθώριο για την απόκτηση περισσότερων παιδιών.

-Έχουν αυξηθεί οι οικονομικές απαιτήσεις για την ανατροφή ενός παιδιού.

-Έχει αυξηθεί ο αριθμός των διαζυγίων (συχνά μετά από λίγα χρόνια γάμου), αλλά και των μονογονεϊκών οικογενειών, όπου κατά κανόνα δεν ευνοείται η απόκτηση περισσότερων παιδιών.  

Δεν είναι όλα τα μοναχοπαίδια το ίδιο

Όπως βέβαια και όλες οι οικογένειες που μεγαλώνουν μοναχοπαίδι. Απλώς, όπως και για πολλές άλλες «κατηγορίες» ανθρώπων έτσι και για τα μοναχοπαίδια, υπάρχουν κάποια στερεότυπα που διαμορφώνουν μια παγιωμένη και κοινή αντίληψη που έχουμε γι' αυτά. Έτσι, τείνουμε να θεωρούμε ότι ένα μοναχοπαίδι είναι εξ ορισμού κακομαθημένο, προνομιούχο, εγωκεντρικό, ακοινώνητο, ανώριμο, επιθετικό, μοναχικό, υπερευαίσθητο, ότι αρρωσταίνει πιο εύκολα, κ.ά. Δεν μπορούμε όμως να βγάζουμε τόσο γενικά συμπεράσματα, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν είναι δυνατόν όλοι οι άνθρωποι που μεγάλωσαν χωρίς αδέρφια να είναι ίδιοι. Μπορεί, δηλαδή, ένα μοναχοπαίδι να είναι υπερπροστατευμένο, να νιώθει μεγάλη μοναξιά, να είναι κακομαθημένο, φοβισμένο, θαρραλέο, υπεύθυνο, ανεύθυνο κλπ., αλλά μπορεί να μην έχει και κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Όλα αυτά εξαρτώνται από την προσωπικότητα των γονιών και του παιδιού και από τους λόγους για τους οποίους δεν υπήρξε άλλο παιδί. Έτσι, καταλαβαίνουμε ότι αυτοί οι γενικοί χαρακτηρισμοί είναι αυθαίρετοι και συχνά λανθασμένοι.

Σε τι διαφέρουν, τελικά, τα μοναχοπαίδια από τα άλλα παιδιά;

Οι επιστημονικές έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με τα μοναχοπαίδια, μας πληροφορούν ότι:

-Τα παιδιά αυτά υστερούν κατά μέσο όρο ως προς τις κοινωνικές τους δεξιότητες και την κοινωνικότητα. Αυτό, σύμφωνα με τους ειδικούς, εξηγείται, καθώς η ποιότητα της σχέσης μεταξύ αδερφών αποτελεί προγνωστικό δείκτη κοινωνικής προσαρμογής, οπότε η απουσία αυτής της σχέσης και των εμπειριών (π.χ. να μοιράζονται από την αγάπη και την προσοχή των γονιών τους, μέχρι τα χρήματα της οικογένειας) που αναπτύσσονται μέσα σε αυτή από τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού μπορεί να μειώνει τις δυνατότητες της μετέπειτα κοινωνικής και διαπροσωπικής προσαρμογής του παιδιού.

-Τα μοναχοπαίδια παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά άγχουςκαι διαπροσωπικής εξάρτησης.

-Τα μοναχοπαίδια, όπως και τα πρωτότοκα παιδιά, έχουνλιγότερο καλή φυσική κατάσταση και μειωμένες αθλητικές επιδόσεις σε σχέση με τα υστερότοκα παιδιά. Αλλά έχουν υψηλότερη νοητική και ακαδημαϊκή επίδοση έναντι των υστερότοκων.

- Πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως τα μοναχοπαίδια έχουναρκετά υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει, πρώτον, γιατί απολαμβάνουν περισσότερες παροχές και, δεύτερον, γιατί έρχονται περισσότερο σε επαφή με ενηλίκους, γεγονός που τα βοηθάει να ωριμάσουν και γρηγορότερα. Επίσης, το γεγονός ότι ασχολούνται περισσότερο με τον εαυτό τους (διαβάζουν μόνα τους ή παίζουν κάποιο μουσικό όργανο) βοηθά πολύ στην προσωπική τους εξέλιξη.

Πόσο τους λείπει τελικά ένα αδερφάκι;

Κάθε μοναχοπαίδι που μεγαλώνει με τους δύο ή -ακόμα περισσότερο- με τον ένα γονιό θα είχε ανάγκη από έναν αδερφό ή αδερφή στο πρόσωπο του οποίου θα έβρισκε ένα σύμμαχο μέσα στην οικογένεια, κάποιον για να επαναστατήσουν μαζί απέναντι στους γονείς και στο μέλλον να μοιραστούν τα όποια προβλήματα και τις υποχρεώσεις που θα προκύψουν στην οικογένεια. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα μοναχοπαίδια είναι δυστυχισμένα, στερημένα ή νιώθουν πολύ έντονα την έλλειψη. Ανάλογα με τις συνθήκες (π.χ. αν μεγαλώνουν πολύ κοντά στα ξαδέρφια τους ή μόνα τους), την προσωπικότητά τους (π.χ. αν είναι εξωστρεφή ή εσωστρεφή) αλλά και την προσωπικότητα και τη σχέση των γονιών τους (π.χ. αν είναι υπερπροστατευτικοί ή πιο φιλελεύθεροι) τα παιδιά μπορεί να νιώθουν μοναξιά ή να μην τους λείπει καθόλου ένας αδερφός ή αδερφή.

Μοναχοπαίδια: Οδηγίες χρήσης  

- Βοηθήστε το να κοινωνικοποιηθεί: Αν το παιδί έρχεται σε επαφή μόνο με ενήλικους, κινδυνεύει να δυσκολευτεί να συνεννοηθεί με άλλα παιδιά, να μην μπορεί να μοιραστεί τίποτα, να νομίζει ότι οι επιθυμίες του θα ικανοποιούνται αυτόματα από όλους. Καλές ευκαιρίες να κοινωνικοποιηθεί είναι ο παιδικός σταθμός, η κατασκήνωση και βέβαια η παρέα με άλλα παιδιά.

- Τα παιδιά χρειάζονται όρια, το μοναχοπαίδι επίσης: Το να μη λέμε «όχι» σ' ένα παιδί δεν είναι ένδειξη αγάπης, αλλά αδυναμία μας να αρνηθούμε. Έτσι κι αλλιώς, το παιδί θα ακούσει πολλά «όχι» στη ζωή του και είναι σκόπιμο να είναι προετοιμασμένο γι' αυτό.

- Μάθετέ το να σέβεται την προσωπικότητα των άλλων παιδιών: Και επίσης να λύνει τις διαφωνίες του ήρεμα και ειρηνικά, καθώς και να βοηθάει τα άλλα παιδιά όταν αυτά το έχουν ανάγκη.  

- Δεν πρέπει να επενδύουμε όλα τα όνειρα και τις ελπίδες μας στο παιδί μας: Το φορτίο είναι βαρύ γι' αυτό. Επιπλέον, κινδυνεύουμε να αποκτήσουμε ένα πολύ καταπιεσμένο παιδί.

- Βοηθήστε το να παίρνει πρωτοβουλίες: Να αποκτήσει ευθύνες και να κάνει τα δικά του λάθη. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να το προστατεύουμε υπερβολικά (ούτε βέβαια και να το αφήνουμε χωρίς όρια), να αποφεύγουμε να το υπηρετούμε (π.χ. να μαζεύουμε τα παιχνίδια ή το δωμάτιό του), αλλά και να το κατευθύνουμε συνέχεια. Όλοι, ακόμη και τα παιδιά, μαθαίνουμε από τα λάθη και τις αποτυχίες μας.

- Απελευθερώστε το: Είναι φυσικό όταν υπάρχει ένα και μοναδικό παιδί οι γονείς να έχουν περισσότερες απαιτήσεις από αυτό, με αποτέλεσμα το παιδί να κουράζεται. Γι' αυτό, οι γονείς θα πρέπει να κόψουν από νωρίς τον ομφάλιο λώρο, να το απελευθερώσουν, να το χειραφετήσουν, ώστε να μη γίνει ένας «υπερπροστατευμένος» ενήλικος.  

- Μάθετέ του να μοιράζεται: Το μοίρασμα είναι μια κοινωνική ικανότητα που τα παιδιά πρέπει να μάθουν από νωρίς. Γι' αυτό, μάθετέ του να μοιράζεται όχι μόνο το χρόνο και την προσοχή του, αλλά και υλικά πράγματα.  

Με τη συνεργασία της Κατερίνας Αγγελή (κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακής-συμπεριφοριστικής προσέγγισης).

Πώς να το διαπιστώσετε και να το αντιμετωπίσετε Μήπως το παιδί σας είναι κακομαθημένο;

Κάθε γονιός θα έχει ακούσει τουλάχιστον μια φορά την παρατήρηση «μην κακομαθαίνεις το παιδί!». Όμως τι σημαίνει «κακομαθημένο» παιδί; Πώς καταλαβαίνεις αν όντως το παιδί σου είναι κακομαθημένο και πως μπορείς να αποφύγεις την κατάσταση;

Οι επιστήμονες που ειδικεύονται στην παιδική ανάπτυξη μας δίνουν μερικές συμβουλές για να εντοπίσουμε εύκολα ένα κακομαθημένο παιδί.

Τελικά υπάρχουν κακομαθημένα παιδια;
Οι περισσότεροι ειδικοί δυσανασχετούν με τη χρήση του όρου «κακομαθημένο παιδί».
«Πρόκειται για περιγραφή που ανήκει σε τελείως άλλη εποχή», σημειώνει ο Δρ Ντέιβιντ Έλκιντ καθηγητής Παιδικής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Tufts των ΗΠΑ. «Οι γονείς που ‘κακομαθαίνουν’ τα παιδιά τους, συχνά από υπερβολικά καλή πρόθεση, στην πραγματικότητα θέλουν να τους παρέχουν τα πάντα χωρίς εκείνα να κοπιάσουν για τίποτα, αλλά ο κόσμος δυστυχώς δεν λειτουργεί έτσι», τονίζει.

Γιατί δε μπορείς να κακομάθεις ένα μωρό; 
Είναι αδύνατον να «κακομάθεις» ένα βρέφος, εξηγεί ο Δρ Έλκιντ. «Τα μωρά κλαίνε όταν χρειάζονται κάτι και είναι δύσκολο να τα κακομάθεις, επειδή δεν προσπαθούν να σε χειραγωγήσουν ή χειριστούν. Στην βρεφική ηλικία πρέπει ο γονιός να οικοδομήσει το αίσθημα ότι ο κόσμος είναι ένα ασφαλές μέρος για το παιδί.»

Βέβαια, μετέπειτα, είναι πιθανό να κακομάθει κανείς το παιδί του παρέχοντας του πολλά αγαθά, μη θέτοντας όρια και μη έχοντας απαιτήσεις. Αλλά οπωσδήποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί κακομαθημένο ένα βρέφος έξι μηνών, σημειώνει ο Δρ Έλκιντ.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα βρέφη των οποίων οι γονείς ανταποκρίνονται ταχύτερα στις ανάγκες τους (περιλαμβανομένου του κλάματος) είναι πιο χαρούμενα και πιο ανεξάρτητα μέχρι να συμπληρώσουν τον 12ο μήνα ζωής, εξηγεί ο Δρ Πήτερ Α. Γκορσκι καθηγητής Δημόσιας Υγείας, Παιδιατρικής και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα των ΗΠΑ.

Και τι συμβαίνει με τα νάζια και τον θυμό των νηπίων; Μήπως τελικά αυτά είναι κακομαθημένα; Όχι απαντά και πάλι ο Δρ Ελκιντ. Ο θυμός είναι μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου. «Είναι η περίοδος που τα παιδιά διαφοροποιούνται και το κάνουν λέγοντας συχνά ‘όχι’», εξηγεί. «Και αυτό είναι φυσιολογικό», συμπληρώνει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει ο γονιός να θέτει όρια στο παιδί ή ότι θα πρέπει πάντα να ενδίδει στις απαιτήσεις του, αλλά σε κάθε περίπτωση η άρνηση του παιδιού να ντυθεί ή να φάει, δεν σημαίνει ότι είναι κακομαθημένο. Απλώς, δείχνει ότι είναι μια ξεχωριστή προσωπικότητα.

Τρεις ενδείξεις ότι κακομαθαίνετε το παιδί σας
Άρα, αφού ένα βρέφος που το κανακεύουν συνέχεια οι γονείς ή ένα νήπιο που θυμώνει συχνά δεν είναι κακομαθημένο, τότε πως καταλαβαίνουμε ότι το παιδί μας είναι κακομαθημένο;

Να τρία κλασσικά παραδείγματα, κατά τον Δρ Έλκιντ:
Φαγητό: Έχετε σερβίρει το φαγητό και το παιδί δεν θέλει να φάει αυτό που έχει μπροστά του, οπότε πρέπει να του ετοιμάσετε κάτι ιδιαίτερο. Αν αυτό συμβεί μια ή δυο φορές δεν τρέχει τίποτα και φυσικά τα παιδιά με ειδικές διαιτητικές ανάγκες πρέπει πάντα να αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Αλλά αν το παιδί συνεχίζει να απαιτεί καθημερινά κάτι διαφορετικό, κι εσείς ικανοποιείτε αυτές τις απαιτήσεις, τότε είναι κακομαθημένο.

Θυμός: Όπως προαναφέρθηκε σε ένα νήπιο θυμός είναι φυσιολογικός, αλλά όταν ο 6χρονος γιος σας, πετάει πράγματα κάθε φορά που θυμώνει γιατί δεν γίνεται αυτό που θέλει, τότε υπάρχει πρόβλημα. Για τα νήπια είναι φυσικό να χρησιμοποιούν τον θυμό για να εκφράσουν συναισθήματα που δεν μπορούν να περιγράψουν με λέξεις, αλλά καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν χρησιμοποιούν τον θυμό για να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους γύρω τους.

Υπερβολική εξάρτηση από τους γονείς: Αν το παιδί δε μπορεί να κοιμηθεί μόνο του, δεν μένει με τους παππούδες και αρνείται να πάει σχολείο, τότε υπάρχει πρόβλημα. Το παιδί έχει υπερβολική εξάρτηση από τους γονείς, αλλά καθώς μεγαλώνει πρέπει να μάθει να αισθάνεται άνετα τόσο με άλλους ανθρώπους του οικογενειακού περιβάλλοντος όσο και με το να μένουν μόνα στο σπίτι.

Ο Δρ Γκορσκι πάντως προτιμά αντί του όρου «κακομαθημένο» την λέξη «παραχαϊδεμένο» ή «υπερπροστατευμένο». Τα παιδιά αυτά όντως μπορούν να «κάνουν κουμάντο» επειδή οι γονείς τους συμπεριφέρονται ως μικρότερα από την πραγματική τους ηλικία.

«Ένα ανησυχητικό σημάδι είναι όταν το παιδί, έχοντας ξεπεράσει την νηπιακή ηλικία, συνεχίζει να συμπεριφέρεται σαν μωρό –κλαίγοντας και ουρλιάζοντας, χτυπώντας άλλα παιδιά και μη χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα για την ηλικία του όταν θέλει να επικοινωνήσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του», τονίζει ο Δρ Γκορσκι. «Γενικά, αυτή ησυμπεριφορά είναι μια ένδειξη ότι το παιδί δεν αισθάνεται σιγουριά για τον εαυτό του», συμπληρώνει.

Πέντε συμβουλές για να μεγαλώσετε σωστά το παιδί σας
Πώς λοιπόν μπορείτε να αποφύγετε να μεγαλώσετε κακομαθημένα παιδιά; Θέτοντας κάθε φορά τα κατάλληλα όρια σύμφωνα με την ηλικία τους, αρχίζοντας ήδη από τη νηπιακή ηλικία, προτείνει ο Δρ Γκορσκι.

Εδραιώστε τα όρια της ασφάλειας. Για παράδειγμα: «Μην αγγίζεις ποτέ την κουζίνα όταν είναι σε λειτουργία» και «Ποτέ μην τρέχεις στον δρόμο». Καθορίστε τι είναι αποδεκτό και τι όχι και ποτέ μη διαπραγματεύεστε το νόημα της ασφάλειας.

Ενισχύστε την θετική κοινωνική συμπεριφορά. Καθορίστε ποιες καλές συμπεριφορές του παιδιού θα ενισχύσετε, επιβραβεύοντάς το όταν είναι ευγενικό και αποφύγετε να το μαλώσετε για τις αρνητικές του συμπεριφορές.

Μιλήστε ανοιχτά στα παιδιά για την συμπεριφορά καθώς αυτά μεγαλώνουν. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας και οι έφηβοι είναι ικανοί να κατανοήσουν καλύτερα διάφορες καταστάσεις. Συζητήστε λοιπόν και επιλύστε τυχόν διαφορές. Για παράδειγμα: αν ρωτήσετε το παιδί σας «μα, γιατί το κάνεις αυτό;» ενδεχομένως να μην σας δώσει απάντηση. Αλλά αν του πείτε «αναρωτιέμαι γιατί αυτό συνεχίζει να συμβαίνει» τότε ίσως αυτή η ανοιχτού τύπου ερώτηση να του δώσει το έναυσμα να σκεφτεί και να αιτιολογήσει την κατάσταση.

Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Αν χάνετε την ψυχραιμία σας με την κακή συμπεριφορά του παιδιού σας, αισθάνεστε άσχημα και τελικά μοιάζετε πολύ με ένα κακομαθημένο παιδί! Φυσικά, αυτό δεν πρόκειται να διδάξει καλύτερους τρόπους στο παιδί σας.

Να είστε συνεπείς. Πάντα να πράττετε αυτό που λέτε. Αν πείτε στο παιδί ότι θα υπάρξουν συνέπειες μετά από συγκεκριμένες συμπεριφορές, τότε πρέπει να το κάνετε πράξη.

Όταν τα παιδιά είναι εκτός ελέγχου, τότε απλώς προσπαθούν να σας πουν ότι χρειάζονται τη βοήθειά σας, δεν σημαίνει ότι είναι κακομαθημένα. Το καλύτερο λοιπόν είναι να αρχίσετε νωρίς και διαρκώς να θέτε όρια, να προσπαθείτε σε κάθε ηλικιακό στάδιο να κατανοήσετε τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού σας και τελικά να τηρείτε την ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και τα όρια. 

health.in.gr

Κακομαθημένα παιδιά; Υπάρχει λύση!

Τι σημαίνει «κακομαθαίνω» ένα παιδί και πώς θα το περιορίσετε χωρίς να θυσιάσετε την πραγματική ανάγκη του παιδιού για αγάπη και προσοχή; Διαβάστε παρακάτω και οι απορίες σας θα λυθούν.

---

Δεν χωράει καμία αμφιβολία ότι το παιδί σας μοιάζει με αγγελούδι και η φυσική σας τάση είναι να ικανοποιείτε πάντα κάθε του ανάγκη και τα «θέλω» του. Αυτό όμως θα οδηγήσει μόνο σε στεναχώριες αργότερα στη ζωή του. Το άλμα από την προστασία που απολαμβάνει σαν νήπιο στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής είναι τεράστιο. Τα όρια που πρέπει να βάζει ο γονιός στη συναισθηματική, σωματική, υλική και νοητική στοργή και αγάπη που προσφέρει είναι το αιώνιο δίλημμα.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, ζούμε σε ένα κόσμο όπου τα όρια είναι απαραίτητα και γι’ αυτό πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας, ήρεμα κι ωραία, ότι τα όρια υπάρχουν και ότι πρέπει να συμμορφώνονται με αυτά.

Τι σημαίνει κακομαθαίνω;

Η λέξη ‘κακομαθαίνω’ σημαίνει κάνω όλα τα χατίρια, τα έχω όλα χωρίς να κοπιάσω καθόλου. Το παιδί αποκτά την πεποίθηση ότι ο κόσμος και η κοινωνία θα κάνουν τα πάντα για δική του ευχαρίστηση, με αποτέλεσμα να εκδηλώνει αντικοινωνικό εγωισμό και εγωκεντρισμό.

Οι γονείς κακομαθαίνουν τα παιδιά τους με διάφορους τρόπους. Μπορεί να είναι υπερπροστατευτικοί, να τους αγοράζουν πάρα πολλά παιχνίδια ή να τους κάνουν όλα τα χατίρια. Ακόμα, μπορεί να επιβάλλουν στους άλλους την ιδιαίτερη μεταχείριση του παιδιού τους. Αυτό που θεωρούν αποδεκτό οι γονείς αποτελεί και το μέτρο του αποδεκτού για το παιδί.

Για να μην κακομαθαίνουμε τα παιδιά μας, πρέπει να τα διδάξουμε να ενδιαφέρονται για τους άλλους και ότι για οτιδήποτε κάνουν υπάρχουν συνέπειες και όρια. Το καλύτερο αντίδοτο είναι να αναπτύξετε στα παιδιά σας το αίσθημα της ευγνωμοσύνης και της εκτίμησης.

Το κακομαθημένο παιδί είναι εγωκεντρικό και απαιτητικό, δεν σκέφτεται τους άλλους και είναι δυσάρεστο στους γύρω του. Το κλασικό κακομαθημένο παιδί θεωρεί ότι το ίδιο και οι ανάγκες του είναι πιο σημαντικές από οτιδήποτε άλλο και κάνει τα πάντα για να πετύχει αυτό που θέλει. Είναι όμως σημαντικό να υπάρχει διάκριση ανάμεσα στη συμπεριφορά που είναι ανάλογη με την ηλικία του παιδιού και στα πείσματα και τους θυμούς στα οποία καλείστε να υποκύψετε. Οι ειδικοί λένε ότι ο πραγματικός εγωισμός ξεκινάει όταν τα παιδιά είναι μεταξύ 4 και 6 χρονών. Πριν από αυτήν την ηλικία το μωρό σας απλά επιζητά να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές και σωματικές του ανάγκες.

Τι να αποφεύγετε;

Μην τα κακομαθαίνετε με υλικά αγαθά

Καθώς τα παιδιά κοινωνικοποιούνται αρχίζουν να συνειδητοποιούν τα υλικά αγαθά που έχουν τα άλλα παιδιά. Και αν ικανοποιείτε τις απαιτήσεις τους όταν συγκρίνουν αυτά που έχουν με εκείνα των άλλων παιδιών, τότε θα μεγαλώσετε παιδιά με εντελώς ανεδαφικές προσδοκίες σε σχέση με εσάς και τον κόσμο. Οι απαιτήσεις τους απλά θα γίνονται μεγαλύτερες και ακριβότερες, καθώς θα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται όλα όσα υπάρχουν εκεί έξω. Ο κόσμος όμως δεν λειτουργεί έτσι και το παιδί σας μπορεί να το μάθει με τον πιο άσχημο τρόπο μεγαλώνοντας.

Μην τους στερείτε την προσοχή

Τα παιδιά ποτέ δεν ξεπερνάνε την ανάγκη για την προσοχή των γονιών τους. Διαθέστε τους το χρόνο σας γενναιόδωρα και ενθαρρύνετέ τα σε ότι κάνουν. Αυτού του είδους η προσοχή κάνει το παιδί σας να νοιώθει αποδεκτό σαν άτομο. Η ζεστασιά και η στοργή σας θα τα ενθαρρύνει να ανταποκρίνονται πιο θετικά στην καθοδήγησή σας. Όταν τους λείπει η προσοχή, τα παιδιά προσπαθούν να την αποκτήσουν με αρνητικό τρόπο κάνοντας πείσματα, γκρινιάζοντας ή προσκολλώνται στις μαμάδες τους. Για το μικρό παιδί ακόμα και η προσοχή του θυμωμένου γονιού είναι καλύτερη από την παντελή έλλειψή της. Προσπαθήστε να εστιάσετε στα θετικά πράγματα που κάνει το παιδί σας όταν είναι χαρούμενο και απασχολημένο. Για παράδειγμα, «Φαίνεται ότι σου αρέσει πολύ αυτό το παιχνίδι.» Λέγοντας τακτικά κάτι καλό στο παιδί συχνά αναιρεί την ανάγκη του να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή με λιγότερο αποδεκτούς τρόπους.

Αποφύγετε τις υπερβολές

Μερικές φορές τα παιδιά συμπεριφέρονται κακομαθημένα όταν οι γονείς υπερβάλλουν στα όσα κάνουν γι’ αυτά. Μην συνεχίζετε να κάνετε πράγματα για τα παιδιά σας όταν μπορούν να τα κάνουν μόνα τους. Για παράδειγμα, τα περισσότερα παιδιά του νηπιαγωγείου μπορούν να ντυθούν μόνα τους, να χτενίσουν τα μαλλιά τους και να τακτοποιήσουν τα παιχνίδια τους. Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να κάνουν όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα τους επιτρέπει η ηλικία τους και οι ικανότητές τους. Μπορείτε να ξεκινήστε σταδιακά προτείνοντας να κάνετε κάποια πράγματα μαζί. Καθώς μαθαίνουν τι πρέπει να κάνουν, μπορείτε σταδιακά να τα βοηθάτε λιγότερο κι έτσι μαθαίνουν να βασίζονται στον εαυτό τους.

Μην ξεχνάτε να βάζετε όρια

Τα παιδιά εύκολα ανακαλύπτουν τους κανόνες που μπορούν να παραβούν και οι γονείς το επιτρέπουν για διάφορους λόγους. Μερικοί επειδή θέλουν να αποφύγουν τις συνεχείς διαμάχες. Άλλοι δυσκολεύονται να αρνηθούν κάτι στο παιδί τους, επειδή φοβούνται ότι δεν θα είναι ευτυχισμένο.

Η αλήθεια όμως είναι ότι τα παιδιά θέλουν να ξέρουν ότι οι γονείς τους έχουν τον έλεγχο. Χρειάζονται δομή και όρια. Αν θέτετε κανόνες αλλά δεν τους επιβάλλετε, τα παιδιά μπορεί να πιστέψουν ότι οι κανόνες δεν ισχύουν για αυτά. Όταν επιμένετε να ακολουθούν τους κανόνες που τους έχουν εξηγηθεί από την αρχή, τα παιδιά μαθαίνουν την υπευθυνότητα και ότι δεν πρέπει να συμπεριφέρονται χωρίς σεβασμό στους άλλους.

Θυμηθείτε ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τους κανόνες όταν είναι άρρωστα, κουρασμένα, πεινασμένα ή βρίσκονται σε ένα άγνωστο ή συναρπαστικό καινούριο περιβάλλον. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να ενεργείτε έγκαιρα και να τα βοηθάτε να καταλαβαίνουν ποιο είναι το ζητούμενο.

Σημαντικά όρια

Χωρίς σταθερές παραμέτρους, τα παιδιά θα σας δοκιμάζουν με κακή συμπεριφορά αναζητώντας απελπισμένα ένα σημείο αναφοράς ώστε να μεγαλώσουν και να αναπτυχθούν. Δεν είναι μικρογραφίες ενηλίκων, και δεν πρέπει να περιμένουμε να μεγαλώσουν πριν την ώρα τους. Πρέπει να χαρούν την παιδική τους ηλικία ήσυχα αφού θα ξέρουν ότι οι μεγάλοι έχουν τον έλεγχο.

Πως δεν θα μεγαλώσουμε κακομαθημένα παιδιά!

• 

Οι περισσότεροι γονείς θέλουν να μεγαλώσουν σωστά παιδιά, γεμάτα ευγνωμοσύνη και καθόλου κακομαθημένα αλλά οι περισσότεροι δεν ξέρουν πώς να το πετύχουν. Οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι οι γονείς που έχουν μια καλή οικονομική κατάσταση, οι γονείς που γεμίζουν τα παιδιά τους με αμέτρητα παιχνίδια και προσπαθούν ‘να μην τους λείψει τίποτα’ (για να μην επαναλάβουν τα λάθη των γονιών τους) ίσως πρέπει να προσπαθήσουν λίγο παραπάνω προκειμένου να μην στερούν στα παιδιά τους τις ανέσεις ενώ ταυτόχρονα να τους μάθουν να γίνουν σωστοί και όχι ‘κακομαθημένοι’ ενήλικες.

Η αμερικανίδα ψυχολόγος/ παιδοψυχολόγος Sheryl Ziegler έφτιαξε μια πολύ χρήσιμη λίστα για τους γονείς με τα 10 βήματα που πρέπει να ακολουθούν για να μεγαλώσουν σωστά τα παιδιά τους:

1.Να λέτε πιο συχνά ‘όχι’: Ακόμα κι όταν μπορείτε να προσφέρετε ακόμη ένα παιχνίδι στο παιδί ή ακόμη μια βόλτα στο λούνα παρκ, καλό είναι να βάζετε όρια και να αντισταθείτε από τον πειρασμό να ικανοποιήσετε όλες τις απαιτήσεις του άμεσα. 

2.Να περιμένετε ευγνωμοσύνη: Μπορεί να του μάθατε ότι είναι σωστό να λέει ‘ευχαριστώ’ και ‘παρακαλώ’ αλλά μπορείτε να κάνετε κι ένα βήμα παραπάνω. Δείξτε του πώς να εκτιμά όσα του προσφέρονται και να το δείχνει.

3. Να είστε καλό παράδειγμα: Δείξτε στα παιδιά σας τι σημαίνει αλτρουισμός κάνοντας φιλανθρωπίες, δίνοντας τα παλιά τους παιχνίδια ή ρούχα σε ιδρύματα και βάζοντας τα στην ίδια διαδικασία σταδιακά και τα ίδια.

4.Προσοχή στις παρέες! Αν κάνετε παρέα με άλλες οικογένειες που δεν ακολουθούν παρόμοιους τρόπους διαπαιδαγώγησης με εσάς τότε θα δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που δεν θα σας υποστηρίζει. Οι άνθρωποι που περνούν χρόνο με τα παιδιά σας πρέπει να έχουν τις ίδιες αξίες με εσάς. 

5. Διαπαιδαγώγηση μέσα από το παιχνίδι: Φτιάξτε μαζί με το παιδί σας ευχαριστήριες κάρτες και ζωγραφιές. Έτσι θα μάθουν να εκφράζονται και να λένε ‘ευχαριστώ’.

6.Μην είστε υπερπροστατευτικοί: Μέσα σε ορισμένα πλαίσια δεν είναι και τόσο σκληρό για τα παιδιά να μάθουν ότι η ζωή κάποιες φορές δεν είναι δίκαιη και ίσως βιώσουν κάποιες απογοητεύσεις. Πρέπει να μάθουν ότι τα λάθη είναι ένας τρόπος να εξελιχθούν και να μάθουν μέσα από αυτά.

7.Μην αγοράζετε πολλά παιχνίδια: Επειδή ένα πολυκατάστημα έχει πολύ φτηνές κούκλες ή αυτοκινητάκια δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγοράσετε καμιά δεκαριά για τα παιδιά σας. Αγοράστε ένα που θα αγαπήσουν και θα εκτιμήσουν.

8. Κάντε τους παππούδες σύμμαχους. Η γιαγιά και ο παππούς μπορεί να τα κακομάθουν, αφού θεωρείται ότι είναι και λίγο ο φυσικός τους ρόλος. Εξηγήστε τους τον τρόπο διαπαιδαγώγησης που έχετε επιλέξει και ζητήστε τη βοήθειά τους να το επιτύχουν. Ο καλύτερος τρόπος να τα ΄κακομάθουν’ όταν θέλουν, είναι αφιερώνοντας χρόνο και αγάπη, όχι παιχνίδια και γλυκά!

9.Μάθετε στα παιδιά σας την αξία των χρημάτων: Εάν τους μάθετε να διαχειρίζονται το χαρτζιλίκι τους σε μικρή ηλικία, θα θέσετε δυνατές βάσεις για την οικονομική διαχείριση που θα κάνουν ως ενήλικοι.

10. Μοιραστείτε την ιστορία σας. Πείτε στα παιδιά σας πώς ακολουθήσατε την καριέρα που επιλέξατε, πώς βρήκατε την πρώτη σας δουλειά και πώς βγάζετε χρήματα. Έτσι θα εκτιμήσουν περισσότερο όσα τους δίνονται.

Τα 5 «ΜΗ» των γονιών

Τι θα πρέπει να αποφεύγουν οι γονείς.

Οι γονείς κατηγορούνται για την διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους άλλα δεν ξέρουν πολλές φορές πώς να αντιδράσουν όταν έρχονται αντιμέτωποι με διάφορες καταστάσεις. Υπάρχουν όμως 5 πράγματα που δεν θα πρέπει να κάνουν οι γονείς γιατί επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογία των παιδιών τους και φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα από την πρόθεσή τους.

• Αποφύγετε τις συγκρίσεις: Από την πρώτη κιόλας στιγμή που παίρνετε το μωρό σας αγκαλιά ξεκινάτε τις συγκρίσεις ασυναίσθητα. Σαφώς, δεν γνωρίζετε πράγματα για εκείνο και μέσα από ερωτήσεις ή παρατηρώντας τα μωρά φίλων και συγγενών προσπαθείτε να δείτε τι συμβαίνει με το δικό σας. Για παράδειγμα, το δικό μου μωρό γιατί δεν κοιμάται τη νύχτα; ή γιατί παίρνει λιγότερο βάρος από το ξαδελφάκι του; Προσπαθήστε να μην μπαίνετε στην διαδικασία των συγκρίσεων αλλά και να μην επιτρέπετε στους άλλους να σας επηρεάζουν, καθώς αρχίζετε να νιώθετε μειονεκτικά για το παιδί σας επειδή δεν μιλάει ακόμα ή γιατί δεν περπατάει. Μην πέφτετε οι ίδιοι στην παγίδα της σύγκρισης. Μεγαλώνοντας το παιδί σας, αποφύγετε να το συγκρίνετε με άλλα παιδιά. Συχνά οι γονείς, προκειμένου να το κινητοποιήσουν να κάνει πράγματα ή να πάρει καλούς βαθμούς αρχίζουν τις συγκρίσεις «είδες που ο Γιαννάκης, πήρε 10» ή «είδες πόσο καλό παιδί είναι ο αδελφός σου, δεν μπορείς να είσαι και εσύ έτσι;» Αυτομάτως, γεμίζετε το παιδί σας ενοχές γιατί δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες σας. Ακόμα, νιώθει ανασφάλεια επειδή δεν το αποδέχεστε όπως είναι. Σεβαστείτε τις δυνατότητές και τις αντοχές του μικρού σας χωρίς να τις υποτιμάτε ή να τις κατακρίνετε. Αν νομίζετε πως μπορεί να πάει καλύτερα στη αριθμητική, σταθείτε δίπλα του στηρίζοντάς το και βοηθώντας το να πιστέψει πως μπορεί να τα καταφέρει.Ενισχύστε τα ταλέντα και τις δεξιότητες κάθε παιδιού ξεχωριστά και εξηγήστε τους πώς οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές ικανότητες και ταλέντα και αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς.

• Βάλτε μέτρο στις υποσχέσεις: Στην ηλικία των 3 ετών τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν τι θα πει υπόσχεση και πως είναι κάτι που πρέπει να τηρείται. Προσπαθήστε λοιπόν να είστε προσεκτικοί με τις υποσχέσεις που δίνετε και να είστε συνεπείς ως προς την τήρησή τους. Κάθε φορά που κρατάτε την υπόσχεσή σας, βοηθάτε τα παιδιά να εξασφαλίσουν και να «σφραγίσουν» την εμπιστοσύνη που πρέπει να αισθάνονται στο πρόσωπό σας. Αν κάποια στιγμή δεν καταφέρετε να τηρήσετε μια υπόσχεση που δώσατε, τότε εξηγήστε στο παιδί σας τι ακριβώς συνέβη που σας εμπόδισε να κρατήσετε το λόγο σας. Οι γεροί οικογενειακοί δεσμοί δεν χτίζονται πάνω στην τελειότητα, αλλά στην εμπιστοσύνη που νιώθουν τα παιδιά όταν ξέρουν πόσο σημαντικά είναι για τους γονείς τους.

• Να τους δείχνετε την αγάπη σας: Οι άνθρωποι συχνά ξεχνούν να δείχνουν την αγάπη τους στους δικούς τους γιατί είναι κάτι που θεωρούν αυτονόητο. Το παιδί έχει ανάγκη να νιώθει ότι το αγαπάτε, ότι νοιάζεστε για εκείνο όσο τίποτα άλλο στον κόσμο. Η αγάπη είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για να αναπτυχθεί σωστά το παιδί σας γεμάτο αυτοπεποίθηση και σιγουριά. Μην ξεχνάτε λοιπόν να δείχνετε την αγάπη και την τρυφερότητά σας με κάθε τρόπο. Αγκαλιάστε το, φιλήστε το, πείτε του «σ’ αγαπώ», χωρίς να σκέφτεστε πως αυτές οι εκδηλώσεις αγάπης είναι περιττές αφού ξέρει πως είναι τα πάντα για εσάς. Αποδεικνύετε καθημερινά με πράξεις και λόγια πως το λατρεύετε, πως είναι όλος σας ο κόσμος. Άλλωστε το περιμένει.

• Περιορίστε τις φωνές: Τα παιδιά σας φέρνουν εκτός εαυτού προκειμένου να δοκιμάσουν τα όρια σας και να ανακαλύψουν τον κόσμο. Στην προσπάθειά σας να τα συνετίσετε καταφεύγετε στις φωνές, όταν δεν βρίσκετε έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο για να τα πειθαρχήσετε. Η αντίδρασή όμως αυτή ανεβάζει το επίπεδο της έντασης στο σπίτι αλλά και στη σχέση με το παιδί, δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει. Όσο και να σας έχει εκνευρίσει η συμπεριφορά του μικρού σας, όσο και να ενοχλείστε από την επανάληψη της μη αποδεκτής συμπεριφοράς παρά τις παρατηρήσεις, πρέπει να φανείτε ψύχραιμες. Οι φωνές θα τρομάξουν το παιδί και σίγουρα θα σταματήσει. Όμως, δεν θα καταλάβει ποιο είναι το λάθος τους και τι ακριβώς σας έχει ενοχλήσει. Όταν του κάνετε μια παρατήρηση με φωνές ή όταν το μαλώνετε, τρομοκρατείται και ο φόβος του δεν του επιτρέπει να συγκρατήσει τα λόγια σας. Προτιμήστε να συζητήσετε μαζί του ήρεμα αυτό που δεν κρίνετε σωστό να λέει ή να κάνει, ρωτώντας το πού άκουσε την κακιά λέξη ή για ποιο λόγο έσπρωξε το αδερφάκι του, πάντα σε ήρεμο τόνο. Έτσι του μαθαίνετε να εκφράζει και εκείνο τα αρνητικά του συναισθήματα μέσα από την κουβέντα. Άλλωστε, αυτό που θέλετε από το παιδί είναι να σας σέβεται και όχι να σας φοβάται.

• Όχι σε όλα «ναι»: Τα παιδιά χρειάζονται να έχουν όρια αλλιώς νιώθουν ανασφάλεια και πως δεν νοιάζεστε για αυτά. Προσπαθήστε λοιπόν να θέσετε κάποια όρια στις απαιτήσεις των παιδιών σας και να περιορίσετε την ικανοποίηση των παραλόγων επιθυμιών τους. Επίσης, μη διστάζετε να το βάλετε τιμωρία όταν κρίνετε ότι πρέπει, εξηγώντας του πως η τιμωρία αφορά τη συγκεκριμένη πράξη και όχι το ίδιο προσωπικά. Έχετε υπόψη σας πως ένα παιδί που έχει συνηθίσει να έχει πάντα ότι θέλει μελλοντικά θα αντιμετωπίσει μεγάλο θέμα στις διαπροσωπικές του σχέσεις και όχι μόνο.

Βοήθεια…το παιδί μου είναι «κακομαθημένο»

Πόσοι γονείς νιώθουν αβοήθητοι μπροστά στα παιδιά τους, όταν επιμένουν κλαίγοντας να αποκτήσουν το παιχνίδι που θέλουν, όταν δεν υπακούν στις συμβουλές ή τις απαγορεύσεις των γονιών τους;

Ωστόσο, τι φταίει και τα παιδιά παρουσιάζουν τη συμπεριφορά αυτή;

Οι περισσότεροι γονείς στην προσπάθεια τους να κάνουν το παιδί τους πάντα χαρούμενο ικανοποιούν τις επιθυμίες και τα θέλω του χωρίς δεύτερη σκέψη. Οι συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας τους αναγκάζουν να υποκύπτουν όλο και πιο πολύ σ’ αυτή την παγίδα. Ο λόγος είναι πως οι γονείς λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι και προσπαθούν να αναπληρώσουν την απουσία τους χαρίζοντας υλικά αγαθά στα παιδιά ή προσπαθώντας να μην τους χαλάσουν κανένα χατίρι. Έχοντας όμως υπόψη πως η δική σας συμπεριφορά του δίνει ερεθίσματα που το βοηθούν να διαμορφώσει το χαρακτήρα του, σκεφτείτε μήπως και κανένα «όχι» κάπου-κάπου δεν κάνει και τόσο κακό.

Δεν είναι θέμα τύχης να επιλέξετε το παιδί με το «λάθος» DNA.

Κανένα παιδί δεν γεννιέται απαιτητικό και κακομαθημένο. Αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι να ξεχωρίζετε τις επιθυμίες από τις ανάγκες. Ένα μωρό, που κλαίει επειδή πεινάει ή φοβάται, προσπαθεί να εκφράσει την ανάγκη του. Ένα βρέφος έχει απαιτήσεις μόνο αναφορικά με τις ανάγκες του και επομένως ο χαρακτηρισμός «κακομαθημένο μωρό» δεν υφίσταται. Αντίθετα, όταν λέμε πως ένα παιδί είναι κακομαθημένο εννοούμε πως επιδιώκει αδιάκοπα το ενδιαφέρον των γύρω του, εμφανίζει εγωιστικές τάσεις, για παράδειγμα δεν αφήνει άλλο παιδάκι να παίζει με τα παιχνίδια του, ζηλεύει αυτά που ανήκουν στους άλλους και θέλει συνεχώς να περνά «το δικό του».

Οι απαιτήσεις αυτές του παιδιού και ο εγωιστικός τρόπος συμπεριφοράς είναι αποτέλεσμα της λανθασμένης συμπεριφοράς των γονιών. Είναι πολύ δύσκολο, τα παιδιά που δεν έχουν μάθει να έχουν όρια, ξαφνικά να υπακούσουν ή να σεβαστούν αυτό, που τους λένε οι γονείς τους. Αν οι κανόνες δεν τεθούν και δεν εφαρμοστούν από μικρή ηλικία, τα παιδιά αποκτούν σταδιακά την αίσθηση πως έχουν εξουσία, πως κάνουν ό,τι θέλουν και πως πάντα θα ικανοποιούνται οι επιθυμίες τους. Ένας «υπερπροστατευτικός» γονιός που στερεί από το παιδί την πρωτοβουλία να ικανοποιήσει μόνο του τις ανάγκες του, έχει τις ίδιες πιθανότητες να γίνει το παιδί του κακομαθημένο, με τον «ελαστικό» γονιό.

Η συμπεριφορά ενός κακομαθημένου παιδιού πολλές φορές παραξενεύει τους γονείς του. Είναι πολύ πιθανό στην προσπάθεια του μικρού σας να επιβάλει την γνώμη του να παρατηρήσετε πως προσποιείται ότι κλαίει, αρνείται να φάει, υψώνει τον τόνο της φωνής του, ενώ δεν αποκλείεται να σας απειλεί με φράσεις όπως «αν δεν πάμε βόλτα, θα φύγω από το σπίτι». Ίσως γίνει επιθετικό προς εσάς επειδή του φέρνετε αντίρρηση τη δεδομένη στιγμή, πετώντας πράγματα ή πέφτοντας στο πάτωμα κλαίγοντας προκειμένου να ικανοποιήσετε τα θέλω του.

Πως μπορείτε να μάθετε στα παιδιά σας να πειθαρχούν;

Τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν και ανακαλύπτουν τον κόσμο, έχουν ανάγκη να ξέρουν ποια είναι τα όρια τους. Έτσι μπορούν να μάθουν ποιες είναι οι αποδεκτές και μη συμπεριφορές.

• Δώστε στο παιδί μια λίστα με 10-12 σταθερούς και κατανοητούς κανόνες, όπως «καθόμαστε στο ειδικό καρεκλάκι στο αυτοκίνητο, δεν δαγκώνουμε, πηγαίνουμε για ύπνο μόλις το λέει ο μπαμπάς ή η μαμά κ.λπ. Μεγαλόντας μπορείτε να φτιάξετε την λίστα με τους κανόνες μαζί με τα παιδιά. Τα μικρότερα παιδιά επείδη δεν ξέρουν να διαβάζουν, τότε χρησιμοποιήστε εικόνες. Τοποθετήστε τους σε εμφανές σημείο, ώστε τα παιδιά να μπορούν να τους βλέπουν και να τους τηρούν. Δεν τους διαπραγματεύεστε και προσπαθήστε να είστε συνεπείς ως προς την τήρηση τους.

• Κατανοήστε τη διαφορά μεταξύ επιθυμιών και αναγκών. Σε καταστάσεις όπως η πείνα, ο πόνος, ο φόβος υπάρχει ανάγκη νααντιδράσετε άμεσα. Αν όμως το παιδί κλαίει για άλλους λόγους, πιθανότατα εξαιτίας μιας απογοήτευσης ή για μια επιθυμία που δεν πραγματοποιήθηκε, δεν χρειάζεται να το μαλώνετε ή να του φωνάζετε. Πείτε του απλώς πως καταλαβαίνετε πώς νιώθει.

• Μην αρκείστε σε μια απαγόρευση. Το παιδί πρέπει να ξέρει το λόγο για τον οποίο του απαγορεύετε να κάνει κάτι, διότι μόνο έτσι δεν θα το επαναλάβει. Αντί να πείτε «μην παίζεις με το μαχαίρι», εξηγήστε το γιατί: «μην παίζεις με το μαχαίρι, γιατί μπορεί να κοπείς και μετά θα πονάς». Ακόμα, οι απαντήσεις «έτσι» ή «γιατί το λέω εγώ» δεν βοηθούν το παιδί σας να καταλάβει.

• Πολλές φορές τα παιδιά σας προκαλούν προκείμενου να μάθουν τα όρια σας. Είναι μέρος της ανάπτυξής τους. Προσπαθήστε λοιπόν στις απαγορεύσεις να έχετε το ανάλογο ύφος και τόνο της φωνής σας όταν λέτε «ΟΧΙ».

• Μην υποχωρήσετε σε πείσματα, θυμούς ή επιθετικές συμπεριφορές. Αν το παιδί είναι σε μέρος που δεν μπορεί να βλάψει τον εαυτό του, αγνοήστε το.

• Προσπαθήστε να εξηγήσετε στο παιδί σας πως όταν φωνάζει ή κλαίει προκειμένου να αποκτήσει αυτό που θέλει, εσείς δεν μπορείτε να το καταλάβετε. Εκφράστε τα συναισθήματά σας κάθε φορά που συμπεριφέρεται με τον τρόπο αυτό.

• Όταν το παιδί σας συμπεριφέρεται παράλογα διεκδικώντας τις επιθυμίες του, προσπαθήστε να το ηρεμήσετε και ελάτε σε διάλογο μαζί του. Ρωτήστε πως νιώθει και ζητήστε του να σας εξηγήσει γιατί πέταξε το τηλεκοντρόλ στο πάτωμα ή το παιχνίδι που κρατούσε στα χέρια του. Το παιδί θα προσπαθήσει να εκφράσει τα συναισθήματά του. Εξηγήστε του τότε με ήρεμο τόνο πως όταν θέλουμε κάτι θα πρέπει να το ζητάμε ευγενικά και πως δεν γίνεται να έχουμε πάντα όλα. Με τον τρόπο αυτό το βοηθάτε να εκφράζει τα θέλω του και συνειδητοποιεί το λάθος του.

• Να θυμάστε πως το ξύλο ή οι φωνές δεν αποτελούν μέσο πειθαρχίας. Μπορεί το παιδί σας να σας βγάζει εκτός εαυτού αλλά δείξτε ψυχραιμία και διατηρήστε τον έλεγχο σας. Αποφύγετε, να χρησιμοποιήσετε σωματική βία (ξυλιές στον ποπό, χαστούκια, τράβηγμα μαλλιού κ.λπ.). Το ξύλο αποτελεί τη χειρότερη μορφή άσκησης βίας και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί μέσο διαπαιδαγώγησης, αφού το παιδί δεν καταλαβαίνει τι ακριβώς σας ενόχλησε στη συμπεριφορά του και συνεπώς μπορεί να το επαναλάβει. Έχετε κατά νουν πως χτυπώντας το του περνάτε το μήνυμα πως αυτή η συμπεριφορά είναι ένας αποδεκτός τρόπος εκδήλωσης του θυμού, ενώ ταυτόχρονα «γκρεμίζεται» η εμπιστοσύνη του προς εσάς. Την επόμενη φορά λοιπόν που το μικρό σας «παίξει» με τα νεύρα σας,