Οι πόλεμοι χρέους και η μοίρα της Ευρώπης

Γράφει ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος

Τριάμισι χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος διάσωσης, η ελληνική οικονομία γνώρισε ήδη μια πτώση-ρεκόρ του ΑΕΠ (25% κατά τη διάρκεια της κρίσης) και εξακολουθεί να συρρικνώνεται με ρυθμό 4%-5% τώρα. Τα δύο τρίτα των νέων και πάνω από το ένα τέταρτο του γενικού πληθυσμού είναι επίσημα άνεργοι – οι πραγματικοί αριθμοί είναι αρκετά μεγαλύτεροι, λόγω των μεθόδων μέτρησης της ανεργίας.
Η Ελλάδα θα γνωρίσει δεκαετίες δυναμικής ανάπτυξης για να μπορέσει να ξαναδημιουργήσει τις θέσεις εργασίας που έχασε τα τελευταία χρόνια.
Το πιο ενεργό και καλύτερα μορφωμένο τμήμα της ελληνικής νεολαίας, αυτό που η Ελλάδα θα χρειαστεί για τη ανάπτυξή της, μεταναστεύει μαζικά στο εξωτερικό, δημιουργώντας ταυτόχρονα συνθήκες για μόνιμη απώλεια λαϊκής κυριαρχίας στη χώρα. Οι Έλληνες από την Ελλάδα και την Κύπρο κινδυνεύουν να διασκορπιστούν στον κόσμο όπως οι Εβραίοι του 1ου αιώνα, δημιουργώντας τις συνθήκες μιας «Ελλάδας χωρίς Έλληνες», για να χρησιμοποιήσουμε μια φράση του Μίκη Θεοδωράκη, μιας χώρας, δηλαδή, χωρίς λαό που θα ’ναι ιδιοκτησία του Παγκόσμιου Χρήματος – το ίδιο συμβαίνει με ακόμα ταχύτερους ρυθμούς τώρα με την Κύπρο, όπου ένας πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα ονειρευόταν την εγκατάσταση ενός αεθνικού κράτους.

Το μέσο πραγματικό εισόδημα είναι σήμερα περίπου 45% όσου ήταν τρία χρόνια πριν και πέφτει γρήγορα, χωρίς να πάρουμε υπόψη τη μείωση διαφόρων κοινωνικών βοηθημάτων. Το ελληνικό σύστημα περίθαλψης και ασφάλισης έχει σχεδόν καταστραφεί ολοσχερώς. Το επίπεδο γενικής υγείας του πληθυσμού έχει επηρεαστεί σοβαρά από την κρίση. Η κατάθλιψη έγινε ενδημική, μια επιδημία αυτοκτονιών πλήττει τη χώρα. Η αυτοπεποίθηση του πληθυσμού, η εμπιστοσύνη του στο έθνος και στο κράτος έχουν καταστραφεί, μαζί και οποιαδήποτε μορφή «κοινωνικού κεφαλαίου», πλην όσου απαντάται σε δομές αλληλεγγύης. Η ποιότητα κρατικής λειτουργίας έχει επιδεινωθεί σοβαρά. Η κατάσταση θα επιδεινωθεί πολύ περισσότερο, γιατί η χώρα ακόμα επιβιώνει με την προηγούμενη συσσώρευση, αλλά η συσσώρευση αυτή θα καταναλωθεί αναπόφευκτα σε μια ορισμένη στιγμή. Η Ελλάδα παραμένει σε σπείρα θανάτου, όπως τη βάφτισε ο Τζωρτζ Σόρος, αφού έπαιξε σημαντικό ρόλο να τη δημιουργήσει!

Οι ελληνικές στατιστικές αντιπροσωπεύουν τη χειρότερη οικονομική και κοινωνική καταστροφή στην ιστορία του σύγχρονου δυτικού καπιταλισμού, βαθύτερη κι απ’ αυτή που σημειώθηκε κατά το Κραχ στις ΗΠΑ (1929-1933) και την τελευταία φάση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Η εφαρμογή μιας τέτοιας καταστροφικής πολιτικής δικαιολογήθηκε από την ανάγκη αντιμετώπισης των κρίσεων δημόσιου χρέους και χρόνια ελλειμματικών προϋπολογισμών. Ως αποτέλεσμα της «θεραπείας», το χρέος αυξήθηκε από 110% σε 185% και δεν θα αποπληρωθεί ποτέ, αλλά άλλαξε η δομή του, καθιστώντας το ελληνικό κράτος πολύ ασθενέστερο απέναντι στους πιστωτές του. Όσο για το έλλειμμα του προϋπολογισμού, μειώθηκε μόνο χάρη σε κόλπα και μια ανεπίσημη στάση πληρωμών στο εσωτερικό της χώρας. Ταυτόχρονα, η κοινωνική, κρατική και αμυντική υποδομή της Ελλάδας καταρρέει. Ως αποτέλεσμα του προγράμματος που συνομολόγησαν ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ για να «βοηθήσουν» την Ελλάδα, κανένα από τα προβλήματά της δεν αντιμετωπίστηκε, η χώρα εξασθένησε από κάθε άποψη, το χρέος της έγινε ένα ακόμα μεγαλύτερο όπλο εναντίον της, χρησιμοποιούμενο για την υποδούλωσή της ή/και καταστροφή της.

Το χρηματιστικό κεφάλαιο κατάφερε έτσι πρώτα να μετασχηματίσει τη δική του κρίση σε ευρωπαϊκή κρίση χρέους, πείθοντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πληρώσουν το χρέος (της Ελλάδας αρχικά) προς τους ιδιώτες πιστωτές και αυτές δάνεισαν χρήμα στη χώρα μας για να κάνει αυτή τη δουλειά, χρήμα που καταστρέφεται για να το ξεπληρώσει χωρίς να μπορεί να το ξεπληρώσει! Ιδιωτικές τράπεζες δανείστηκαν από την ΕΚΤ με 1% επιτόκιο για να δανείσουν την Ελλάδα με 4%-6%, η ΕΚΤ αγόρασε ελληνικό χρέος στο 20%-30% της αξίας του και τώρα ζητάει να πληρωθεί στην ονομαστική αξία του, δηλαδή κερδοσκοπεί εναντίον ενός κράτους-μέλους της ΕΕ! Η Γερμανία επίσης βγάζει αξιόλογα κέρδη από το πρόγραμμα διάσωσης.

Κι αυτή δεν είναι όλη η ιστορία. Σε αντάλλαγμα των κολοσσιαίων θυσιών που έκανε, ο ελληνικός λαός δεν κερδίζει τίποτα, δεν έχει καμία αναπτυξιακή προοπτική, ούτε καν μια αναπτυξιακή προοπτική στηριζόμενη σε φτηνή, απροστάτευτη εργασία. Οι στατιστικές της βιομηχανικής παραγωγής είναι καταστροφικές από την άποψη αυτή. Δεν υπάρχει σήμερα η παραμικρή προοπτική για την Ελλάδα.

Γερμανικές αντιφάσεις

Η πολιτική που ασκεί το Βερολίνο, με τη βοήθεια του διεθνούς μεγάλου χρηματιστικού κεφαλαίου, είναι μια πολιτική στενού και πρωτόγονου οικονομικού εθνικισμού, που δεν αντιμετωπίζει τις ριζικές αιτίες της βαθιάς χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης, που άρχισε το 2008. Ιδίως δεν αντιμετωπίζει τα αποτελέσματα της στροφής από τον παραγωγικό, σε τελική ανάλυση, καπιταλισμό στη «χρηματική φεουδαρχία», από το νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό σε ένα είδος «καπιταλισμού της καταστροφής». Ιδιαίτερα δεν αντιμετωπίζει την πρόκληση που θέτει στην Ευρώπη τόσο η της παγκοσμιοποίηση, όσο και η ίδια η δομή της Ευρωζώνης.

Η Γερμανία προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα βασισμένη σε τρεις αρχές:

- Οι Γερμανοί δεν πρέπει να πληρώσουν τίποτα για άλλους.
- Η Νότια Ευρώπη πρέπει να γίνει μια περιοχή μη προστατευόμενης φτηνής εργασίας, ένα είδος Τρίτου Κόσμου μέσα στην Ευρώπη, ικανού να βοηθήσει την ήπειρο στον ανταγωνισμό της με τον... κανονικό Τρίτο Κόσμο και καθιστάμενη η ίδια εργαλείο για την προοδευτική κατεδάφιση του κράτους πρόνοιας στον ευρωπαϊκό πυρήνα.
- Η Ευρώπη πρέπει να ενωθεί ουσιαστικά με «πειθαρχικά» μέτρα, δηλαδή με την εφαρμογή των δογμάτων του ΔΝΤ, το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο και με τη χρήση του χρέους ως όπλου, με την απειλή αποκλεισμού των απείθαρχων χωρών από τη χρηματοδότηση. Ένα τέτοιο σχήμα μοιάζει περισσότερο με φυλακή παρά με Ένωση.

Στην πράξη οι ανώτερες τάξεις της Γερμανίας, ακολουθούμενες από τις ανώτερες τάξεις της Ευρώπης (περιλαμβανομένων και αυτών των κρατών-θυμάτων, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Πορτογαλία) μετασχηματίζουν την Ευρωζώνη και την Ένωση σε μια δικτατορία των Αγορών, του μεγάλου χρηματιστικού κεφαλαίου. Αντί να ενώσουν την ήπειρο γύρω από ένα σχέδιο και να ηγηθούν της υπεράσπισης της Ευρώπης από τις «αγορές», οι Γερμανοί κάλεσαν την GoldmanSachs, το παγκόσμιο χρήμα και το ΔΝΤ στα ευρωπαϊκά πράγματα και τους επέτρεψαν να «κάνουν το νόμο» μέσα στο ευρωπαϊκό σπίτι, ακόμη και εναντίον ιστορικών ευρωπαϊκών εθνών όπως η Γαλλία – λέγεται ο ότι Πρόεδρος Σαρκοζί ξυπνούσε καθημερινά ρωτώντας αν οι Οίκοι Αξιολόγησης είχαν υποβαθμίσει τη χώρα του.

Δρώντας κατά τέτοιον τρόπο, η ίδια η Γερμανία κινδυνεύει αύριο να μην μπορεί να αντισταθεί στην πίεση του παγκόσμιου χρήματος. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός-καζίνο δεν φτιάχτηκε για Γερμανούς, φτιάχτηκε για Αμερικανούς, Βρετανούς και Εβραίους – όλοι αυτοί δεν φημίζονται για υπερβολικό έρωτα προς τους Γερμανούς. Κανένας πελάτης σε καζίνο δεν κέρδισε ποτέ τον ιδιοκτήτη του. Η Γερμανία όφειλε να το γνωρίζει αυτό από την ίδια τη δική της εμπειρία πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν δεν μπόρεσε να κεφαλαιοποιήσει τα εκπληκτικά επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματά της λόγω της βρετανικής χρηματιστικής κυριαρχίας. Ταυτόχρονα, η σημερινή γερμανική πολιτική αφαιρεί ζήτηση από την παγκόσμια οικονομία και εντείνει τη διεθνή οικονομική κρίση.

Συμπεριφερόμενοι όπως συμπεριφέρονται προς τους Ευρωπαίους εταίρους τους, οι Γερμανοί χάνουν γρήγορα το πολιτικό κεφάλαιο που κατάφεραν να συσσωρεύσουν στη διάρκεια των μεταπολεμικών δεκαετιών. Το μόνο που τώρα προτείνουν στους Ευρωπαίους εταίρους τους είναι να πληρώνουν για να κυριαρχούνται από αυτούς και από τους τραπεζίτες – και, σε μερικές περιπτώσεις, όπως στην Ελλάδα και την Κύπρο, να πληρώνουν μόνο για να καταστρέφονται! Μια τέτοια πολιτική, ενώ δεν αντιμετωπίζει τις βασικές αιτίες ούτε της διεθνούς οικονομικής ούτε της ευρωπαϊκής κρίσης, τροφοδοτεί ισχυρά αντιγερμανικά αισθήματα και τάσεις μέσα στην Ευρώπη.

Μια τέτοια κατάσταση υπονομεύει το όλο ευρωπαϊκό σχέδιο και ιδιαίτερα κάθε σχέδιο ευρωπαϊκής ανεξαρτησίας από τις ΗΠΑ, που ενδεχομένως θα επιθυμούσε, σε κάποιο βαθμό, το Βερολίνο. Πριν από δέκα χρόνια, όταν το Βερολίνο και το Παρίσι ηγούντο της εκστρατείας εναντίον του Πολέμου στον Κόλπο, οι ΗΠΑ προσπάθησαν να οργανώσουν τη «Νέα Ευρώπη» κατά της Γερμανίας και της Γαλλίας. Αλλά τότε το αμερικανικό σχέδιο στηριζόταν μόνο στην εξάρτηση του ανατολικοευρωπαϊκού πολιτικού προσωπικού από τις ΗΠΑ. Τώρα είναι η ίδια η Γερμανία που με την πολιτική της δημιουργεί τις αντικειμενικές, οικονομικές και, κατά συνέπεια, πολύ ισχυρότερες βάσεις για μια αντιγερμανική «Νέα Ευρώπη», δηλαδή υπονομεύει η ίδια τη δική της ηγεμονία στην ήπειρο, την ενότητα και σταθερότητα του δικού της ζωτικού χώρου!

Η στρατηγική του Χρήματος

Η Αυτοκρατορία του Χρήματος συμμάχησε με τις γερμανικές και ευρωπαϊκές ανώτερες τάξεις στις ευρωπαϊκές τους πολιτικές. Αλλά είναι αυτή μια συμμαχία διαρκείας; Ή θα συγκρουστούν στο τέλος Χρήμα και Γερμανία; Βλέπουμε ήδη μια πρώτη γεύση τέτοιας σύγκρουσης στη διαμάχη Γερμανίας και ΔΝΤ για το ελληνικό χρέος.

Η Ελλάδα έχει τώρα μετατραπεί σε μια «βόμβα Βαϊμάρης» μέσα στην Ευρωζώνη και η Κύπρος ακολουθεί με ταχύτητα. Μπορεί να εκραγεί ή να τη σκάσουν, μπορεί να παράγει αυταρχικά καθεστώτα, εμφύλιες συγκρούσεις, να καταλύσει μια σοβαρότερη, «υπαρξιακή» κρίση εντός της Ευρώπης. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από εξωευρωπαϊκές δυνάμεις για να «εκραγεί» με τέτοιον τρόπο, που να καταστρέψει την ΕΕ.

Ακόμα και σήμερα η ΕΕ μοιάζει μια πολύ ισχυρή δομή. Δεν είναι, όπως δεν ήταν η ΕΣΣΔ, παρόλο που έμοιαζε να είναι. Η ΕΕ βασίζεται σε μια πολύ λεπτή ισορροπία και στον αυστηρό σεβασμό των Συνθηκών. Υποχρεωμένη να συνδυάζει είκοσι οκτώ πολύ διαφορετικά κράτη, βασίζεται στην αυστηρή τήρηση του νόμου, δηλαδή ενός λαβυρινθώδους δικτύου συνθηκών. Στα χαρτιά και στη θεωρία, μπορεί να κάνει κανείς σχέδια, π.χ. να διώξει την Ελλάδα από την Ευρωζώνη, αν αίφνης αρνηθεί αύριο να πάρει περαιτέρω από τη δηλητηριώδη «θεραπεία» στην οποία την υποβάλλουν τώρα οι εταίροι της. Αλλά πρακτικά κάθε προσπάθεια να γίνει κάτι τέτοιο θα προκαλέσει έναν εφιάλτη από πολύπλοκα πολιτικά, οικονομικά και νομικά προβλήματα.

Μεταχειριζόμενη την Ελλάδα και άλλες περιφερειακές χώρες με τον τρόπο που το έκανε, η Γερμανία δημιούργησε η ίδια τα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν εξωτερικές δυνάμεις για να προκαλέσουν μια σοβαρή κρίση στο εσωτερικό της Ευρώπης, κρίση με το δυναμικό καταστροφής της Ένωσης. Σε πολύ μεγάλο βαθμό, δηλαδή, αυτό που έκαναν με την ΕΣΣΔ.

Το παράδειγμα διάλυσης μιας πολύ μεγάλης και σχετικά ισχυρής δομής, όπως η ΕΣΣΔ, με την ανατίναξη των εσωτερικών αντιθέσεών της, μπορεί να είναι σχετικό και για την ΕΕ. Ένα τέτοιο σενάριο προϋποθέτει την ύπαρξη ενός υποκειμένου ισχυρότερης στρατηγικής ευφυΐας σε κεντρικά σημεία της δομής λήψης αποφάσεων και της ισχύος των μέσων. Τέτοια υποκείμενα είναι η «Αυτοκρατορία του Χρήματος» και πιθανώς το «βαθύ» κράτος των ΗΠΑ. Αυτές οι δυνάμεις ήταν «στρατηγικά» ευφυέστερες από τους Σοβιετικούς μεταρρυθμιστές, περισσότερο έξυπνες και ανεξάρτητες από το μεγαλύτερο μέρος του γερμανικού, γαλλικού ή ευρωπαϊκού πολιτικού προσωπικού. Αυτές είναι στρατηγικές, οι άλλες τακτικές δυνάμεις, οι μεν παγκόσμιοι, οι άλλες το πολύ πολύ περιφερειακοί παίκτες.

Η καταστροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Έχουν όμως οι υψηλοί κύκλοι του Χρήματος και το βαθύ κράτος των ΗΠΑ λόγους να θέλουν να καταστρέψουν την ΕΕ; Πιθανώς ναι, τις ακόλουθες:

- Το ευρώ υπονομεύει μακροχρονίως το μονοπώλιο του δολαρίου, δηλαδή την ικανότητα των ΗΠΑ να χρηματοδοτούν την οικονομία τους.
- Οι αγορές μισούν μεγάλες, ισχυρές πολιτικές ολότητες (ιδίως αν είναι υπό γερμανική επιρροή) και, παρά τη νεοφιλελεύθερη λογική της, η ΕΕ διατηρεί το δυναμικό μεταβολής της σε μια ισχυρή πολιτική ολότητα.
- Δεν υπάρχει πια η ΕΣΣΔ που υποχρέωνε και την Ουάσιγκτον και τις μεγάλες Τράπεζες σε ένα είδος πειθαρχίας έναντι του κυρίου αντιπάλου τους.

Η Ευρώπη είναι ένας εν δυνάμει εχθρός των ΗΠΑ και του Χρήματος, παρ’ όλες τις παραχωρήσεις που οι Ευρωπαίοι έκαναν σε αμφότερες, αν αποφασίσει μια μέρα να μετασχηματιστεί σε μια «κανονική» υπερδύναμη ή να μπει σε συμμαχία με έναν άλλο «πόλο» του παγκόσμιου συστήματος, όπως π.χ. η Ρωσία ή άλλες δυνάμεις των BRIICS. Στο κάτω κάτω, η Ευρώπη ήταν, αν και σύμμαχος των ΗΠΑ και παραμένουσα η ίδια μια ιμπεριαλιστική και αποικιακή δύναμη, που δοκίμασε να «μαλακώσει» τον ιμπεριαλισμό των Ηνωμένων Πολιτειών στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Από τον Σαρλ Ντε Γκωλ που αντιτάχθηκε στον πόλεμο του Βιετνάμ στη δεκαετία του 1960, διακηρύσσοντας την αρχή μιας Ευρώπης «από τον Ατλαντικό στα Ουράλια», έως τον Σιράκ, τον Βιλπέν και τον Σρέντερ, πριν από δέκα χρόνια, που καταδίκασαν την εκστρατεία στο Ιράκ. Η ευρωπαϊκή Δημοκρατία, τα ευρωπαϊκά κοινωνικά κινήματα, παρ’ όλους τους συμβιβασμούς τους και τις συνθηκολογήσεις απέναντι στον ευρωπαϊκό καπιταλισμό και στην αποικιοκρατία, ιδίως χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα το σεβασμό των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», παραμένουν πάντως μια δύναμη συνείδησης σε όλο τον κόσμο.

Για όλες αυτές τις αιτίες, το Χρήμα και οι ΗΠΑ δοκίμασαν επί δεκαετίες, και ιδίως μετά την πτώση του σοβιετικού κομουνισμού, να κάνουν είδος αεροπειρατείας στην Ευρώπη, καταστρέφοντας εκ των ένδον οποιαδήποτε ικανότητά της να δράσει κατά αυτόνομο τρόπο, ανεξάρτητο από τα αμερικανικά και χρηματιστικά desiderata. Δεν μπορούμε να ξέρουμε και να προβλέψουμε αν θα φτάσουν μέχρι το σημείο να προκαλέσουν μια καταστροφή του όλου ευρωπαϊκού σχεδίου, αφού, μάλιστα, η Ευρώπη είναι εντέλει τμήμα της Δύσης, δεν αντιπροσωπεύει αυτό που αντιπροσώπευε η Ρωσία. Εντούτοις, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε aprioriκάτι τέτοιο. Επιπλέον, το ευρωπαϊκό σχέδιο μπορεί να εκραγεί εξαιτίας των δικών του αντιφάσεων.

Αγώνας για τη σωτηρία της Ευρώπης

Μόνο η εμφάνιση μιας ηπειρωτικής ηγεσίας με το κουράγιο να παραγάγει μια δημοκρατική εναλλακτική λύση για την Ευρώπη, ικανή να οργανώσει ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο γύρω από έναν νέο αντι-παγκοσμιοποιητικό κεϋνσιανισμό, που θα λάβει υπόψη του τα θεμελιώδη, φυσικά όρια ανάπτυξης και θα κατευθυνθεί προς μια πολυ-πολιτική παγκόσμια τάξη, θα μπορούσε ίσως να ξεκινήσει τον αγώνα για τη σωτηρία της Ευρώπης από τις δύο απαράδεκτες δυνατότητες μπροστά της:

- τη μεταβολή της σε μια δικτατορία των Αγορών
- τη διάλυσή της σ’ έναν αστερισμό μικρών και μεσαίων κρατών, που θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να αποσπάσουν ένα τμήμα μιας μειούμενης οικονομικής ζήτησης, υπό τη γεωπολιτική κυριαρχία δυνάμεων εκτός Ευρώπης.

Ένα τέτοιο πολιτικό υποκείμενο, ικανό να ηγηθεί του αγώνα για την υπεράσπιση των ευρωπαϊκών λαών και εθνών από την Αυτοκρατορία, οφείλει να συνδυάζει κοινωνικές και αντιηγεμονικές ευαισθησίες. Η Σοσιαλδημοκρατική Αριστερά δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, όσο καιρό είναι σύμμαχος των ΗΠΑ, ούτε και τα κινήματα της εθνικής Δεξιάς, όσο υιοθετούν μια αντικοινωνική, νεοφιλελεύθερη στάση υπέρ του Χρήματος.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ (Τεύχος 213)