Του μαιευτήρα – χειρουργού γυναικολόγου Μιλτιάδη Αγγελόπουλου*
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης της Κύησης (ΣΔΚ) (Gestational diabetes mellitus-GDM) αποτελεί μία κατάσταση που εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της κύησης όταν το σώμα δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη. Η έλλειψη ινσουλίνης προκαλεί αύξηση της γλυκόζης στο αίμα άνω του φυσιολογικού. Ο διαβήτης της κύησης επηρεάζει το 2-10% των γυναικών κατά την εγκυμοσύνη. Συγκεκριμένα για την Ευρώπη, έρευνα που διεξάχθηκε το 2011 έδειξε ότι ο διαβήτης της κύησης επηρεάζει το 2-6% των κυήσεων, ενώ για την Ελλάδα δεν υπάρχουν επίσημα επιδημιολογικά δεδομένα.
Επομένως, είναι σημαντικό να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί ο σακχαρώδης Διαβήτης της κύησης όσο νωρίτερα δυνατόν, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος επιπλοκών στο έμβρυο. Επίσης είναι σημαντικό οι γυναίκες με ιστορικό ΣΔΚ να ελέγχονται και μετά την κύηση, εξαιτίας του αυξημένου κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στις επόμενες δεκαετίες.
Εξετάσεις για τη διάγνωση του ΣΔΚ
Προτείνουμε σε όλες τις εγκύους να ελέγχονται για σακχαρώδη διαβήτη της κύησης. Διαγιγνώσκοντας και αντιμετωπίζοντας τον ΣΔΚ, μειώνουμε τον κίνδυνο εμφάνισης μαιευτικών επιπλοκών, όπως είναι ο τοκετός ενός μεγάλου νεογνού (βάρος >4,1 κιλά), κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού της μητέρας ή του μωρού κατά τον τοκετό, ενώ αυξάνει την πιθανότητα καισαρικής τομής. Επίσης η προεκλαμψία, μια σοβαρή μαιευτική επιπλοκή, εμφανίζεται συχνότερα σε εγκύους με ΣΔΚ.
Η εξέταση διενεργείται συνήθως από την 24η ως την 28η εβδομάδα κύησης. Μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί νωρίτερα, εάν συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου για ΣΔΚ όπως:
• ιστορικό ΣΔΚ από προηγούμενη κύηση
• παχυσαρκία (BMI >30kg/m2)
• γλυκόζη (σάκχαρο) στα ούρα
• οικογενειακό ιστορικό διαβήτη
• προηγούμενο τοκετό μακροσωμικού νεογνού (σωματικό βάρος > 4,1 kg)
• εθνότητα υψηλού κινδύνου (ισπανοαμερικανική, αφρικανοαμερικανική, γηγενείς Αμερικανοί, νότια/ανατολική ασιατική, νησιά του Ειρηνικού)
Την ημέρα της εξέτασης, θα σας δωθούν 50 γραμμάρια γλυκόζης, συνήθως με τη μορφή σιροπιού. Θα πιείτε όλη την ποσότητα εντός λίγων λεπτών και μία ώρα αργότερα θα σας μετρήσουν το σάκχαρο στο αίμα σας. Αν το αποτέλεσμα είναι φυσιολογικό, δεν χρείαζεται άλλη εξέταση. Αν όμως το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα σας είναι πολύ υψηλό (>200mg/dl), τότε υπάρχει υψηλή πιθανότητα να έχετε ΣΔΚ.
Αν το αποτέλεσμα είναι υψηλότερο των 130-140 mg/dl, τότε χρειάζεται άλλη μία εξέταση για να διαπιστωθεί αν έχετε ΣΔΚ. Η εξέταση αυτή λέγεται δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη oral glucose tolerance test (GTT). Η δοκιμασία αυτή εκτελείται με μέτρηση του σακχάρου νηστείας στο αίμα, και έπειτα μετά από μία, δύο και τρεις ώρες αφού έχετε πιει το σιρόπι με 100 γραμμάρια γλυκόζης. Η διάγνωση του ΣΔΚ τίθεται όταν βρεθούν δύο ή περισσότερες υψηλές τιμές σακχάρου στο αίμα.
Ως άλλη μέθοδος ελέγχου συστήνεται και η λεγόμενη δύωρη δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη. Κατ’ αυτήν, μετράται το σάκχαρο νηστείας στο αίμα και έπειτα στη μία και στις δύο ώρες αφού έχετε πιει το σιρόπι με 75 γραμμάρια γλυκόζης. Αν έχετε μία ή περισσότερες τιμές γλυκόζης, τότε γίνεται η διάγνωση του ΣΔΚ.
Αντιμετώπιση ΣΔΚ
Μετά τη διάγνωση του ΣΔΚ, θα πρέπει να τροποποιήσετε τη διατροφή σας και να μάθετε να ελέγχετε το σάκχαρό σας. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να μάθετε να κάνετε ένεση ινσουλίνης.
Ο κύριος στόχος της θεραπείας του ΣΔΚ είναι η ελάττωση του κινδύνου να γεννηθεί ένα μακροσωμικό έμβρυο (με βάρος >4,1 κιλά). Το μακροσωμικό έμβρυο μπορεί να προκαλέσει δυστοκία ώμων, ενώ ο κολπικός τοκετός αυξάνει την πιθανότητα τραυματισμού του (κάταγμα κλείδας, κάκωση βραχιονίου πλέγματος), καθώς και τραυματισμού της μητέρας.
Αλλαγές στη διατροφή
Για να διαμορφώσετε τη διατροφή σας, θα πρέπει να επισκεφθείτε διαιτολόγο-διατροφολόγο. Τα παρακάτω αποτελούν κάποιες γενικές διατροφικές προτάσεις:
• Αποφεύγετε σνακ και επιδόρπια με πολλέ θερμίδες, όπως ανθρακούχα με ζάχαρη, ruit punch, καραμέλες, τσιπς, μπισκότα, κέηκ και παγωτά.
• Μπορείτε να χρησιμοποιείτε γλυκαντικά, όπως aspartame (Nutrasweet®), sucralose (Splenda®), stevioside (Stevia®) ή acesulfame potassium (Sunnet®). Αυτά τα γλυκαντικά δεν συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών.
• Τρώτε πολλά φρούτα και λαχανικά, τουλάχιστον 5 μερίδες την ημέρα. Κάποια φρούτα όπως σταφύλι και αποξηραμένα ενδέχεται να αυξήσουν το σάκχαρό σας και πρέπει να καταναλώνονται σε περιορισμένες ποσότητες.
• Προτιμάτε τροφές ολικής αλέσεως, όπως ψωμί, ακατέργαστο ρύζι, ζυμαρικά ολικής αλέσεως.
• Μπορείτε να τρώτε κόκκινο κρέας σε μικρή ποσότητα και λίγες φορές την εβδομάδα, χωρίς λίπος. Αφαιρείτε την πέτσα από το κοτόπουλο ή τη γαλοπούλα.
• Επιλέξτε γαλακτομικά με χαμηλά λιπαρά.
• Για το μαγείρεμα, προτιμάτε ελαιόλαδο, αντί για βούτυρο ή μαργαρίνη.
Αρχικά, οι περισσότερες γυναίκες πρέπει να μετρούν το σάκχαρό τους 4 φορές την ημέρα: το πρωί νηστικές, μία ώρα μετά το πρωινό, το μεσημεριανό και το βραδύνό τους. Έτσι μπορεί να διαπιστωθεί εάν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα κυμαίνονται στο επιθυμητό. Αλλιώς, θα πρέπει να ξεκινήσετε τη χορήγηση ινσουλίνης και να μετράτε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα 6 φορές ημερησίως: πριν και μια ώρα μετά από κάθε γέυμα.
Άσκηση
Αν και η άσκηση δεν αποτελεί αναγκαίο κομμάτι της θεραπείας του ΣΔΚ,μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του σακχάρου. Μπορείτε να συνεχίσετε την άσκηση, ακόμα και μετά τη διάγνωση. Οι περισσότερες γυναίκες εφ’όσον δεν έχουν μαιευτική επιπλοκή, ενδείκνυται να ασκούνται ήπια για 30 λεπτά ημερησίως τουλάχιστον, όπως προτείνει το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων-Γυναικολόγων.
Μετά τον τοκετό
Οι περισσότερες γυναίκες με ΣΔΚ, μετά τον τοκετό θα έχουν φυσιολογικά επίπεδα σακχάρου και δεν θα χρειαστούν περαιτέρω θεραπεία με ινσουλίνη και θα επιστρέψουν στην προηγούμενη διατροφή τους. Ο θηλασμός ενδείκνυται και ενθαρρύνεται. Η κύηση απο μόνη της δεν είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη τύπου 2. Όμως ο ΣΔΚ αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔ τύπου 2 στη μετέπειτα ζωή.
Μόλις ολοκληρωθεί η περίοδος της λοχείας, οι γυναίκες με ΣΔΚ, πρέπει να εξεταστούν για ΣΔ τύπου 2, στις 6 εβδομάδες μετά τη λοχεία, με τη δύωρη δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη (GTT).
Το 1/3 με 2/3 των εγκύων με ΣΔΚ θα ξαναεμφανίσουν σε επόμενη εγκυμοσύνη. Επίσης, αυξάνει ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, ιδιαίτερα αν έχουν και άλλους παράγοντες κινδύνου (πχ. παχυσαρκία, οικογενειακό ιστορικό ΣΔ τύπου 2). Η πιθανότητα αυτή επηρεάζεται σημαντικά από το σωματικό βάρος. Οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν 50-75% πιθανότητα εμφάνισης ΣΔ τύπου 2, σε σύκριση με τις νορμοσωμικές οι οποίες έχουν <25% πιθανότητα.
Η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA) συστήνει σε όλες τις γυναίκες με ιστορικό ΣΔΚ να εξετάζονται για διαβήτη τύπου 2 τουλάχιστον κάθε 3 χρόνια μετά την κύηση, ενώ μετά την ηλικία των 45, πρέπει να εξετάζονται κάθε χρόνο.
Όσον αφορά την αντισύλληψη, οι γυναίκες αυτές μπορούν να επιλέξουν όποιο είδος αντισύλληψης επιθυμούν.
Συμπερασματικά, ο ΣΔΚ αποτελεί μια χρόνια μεταβολική διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά κατά την κύηση, θέτοντας έτσι σε εγρήγορση τη γυναίκα για διαρκή επανέλεγχο σε τακτά χρονικά διαστήματα. Απώτερος σκοπός είναι η συμβουλευτική και θεραπευτική επέμβαση αλλά και η πρόληψη μιας χρόνιας νόσου που θα έχει σοβαρό σωματικό και ψυχικό αντίκτυπο στη ζωή της γυναίκας, αλλά και επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
* Μιλτιάδης Αγγελόπουλος MD., MSc.
Μαιευτήρ-Χειρουργός Γυναικολόγος Συνεργάτης Κλινικής Ιασώ, Λητώ, Ρεα & Γαια
Βασιλίσσης Σοφίας 115
τηλ/φαξ: 2105324215
κιν: 6937980134 / 6972507553
mangelop@med.uoa.gr
mangelopoulos@gmail.com
