Η ιστορία του μαγικού αριθμού «π»!

Η ιστορία του μαγικού αριθμού «π»!

Ο αριθμός π δεν είναι ένας τυχαίος αριθμός, είναι ένας υπερβατικός αριθμός (δηλαδή, όταν δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως αλγεβρικός) και σίγουρα δεν αποτελεί μια σύγχρονη μαθηματική επινόηση. Συμβολίζεται διεθνώς με το ελληνικό γράμμα π (από τα μέσα του 18^ου αιώνα) και θα μπορούσαμε να τον κατανοήσουμε ως «μια μαθηματική σταθερά που ορίζεται ως ο λόγος της περιφέρειας προς τη διάμετρο ενός κύκλου». Πιο συγκεκριμένα, είναι με ακρίβεια οκτώ δεκαδικών ψηφίων ίσος με 3,14159265. Ο π είναι ένας άρρητος αριθμός και επομένως η δεκαδική του απεικόνιση είναι διαρκώς επαναλαμβανόμενη με αποτέλεσμα να είναι αδύνατο να λυθεί η αρχαία πρόκληση του τετραγωνισμού του κύκλου με κανόνα και διαβήτη.

Η σπουδαιότητα του αριθμού π φαίνεται άλλωστε, από τους αρχαίους χρόνους, όταν ο Αριστοφάνης (448-385 π.Χ.) αναφέρεται στον τετραγωνισμό του κύκλου στο έργο του «Όρνιθες». Στους στίχους 1001-1009 ο γεωμέτρης Μέτων, περιγράφοντας στον Πισθέταιρο κάποια αρχιτεκτονικά του σχέδια, αναφέρει ότι θα τετραγωνίσει τον κύκλο. Ο Πισθέταιρος εντυπωσιάζεται τόσο πολύ που τον συγκρίνει με το Θαλή. Αντιλαμβανόμαστε επομένως, πόσο σπουδαίοι και σημαντικοί θεωρούντο οι άνθρωποι που προσπαθούσαν να επιλύσουν το αδύνατο. Τον αριθμό π τον συναντάμε επίσης και σε άλλους πολιτισμούς όπως στην Αίγυπτο και στη Μεσοποταμία, καθώς τον χρησιμοποιούσαν σε διάφορες μετρήσεις, ωστόσο όμως παρέμεινε ένα άλυτο μυστήριο.

Πολλοί επιστήμονες, ερευνητές και μη αποπειράθηκαν να υπολογίσουν όλα τα δεκαδικά του ψηφία, κάτι σχεδόν αδύνατον ακόμη και σήμερα. Από τους αρχαίους χρόνους ο αριθμός π είναι γνωστός μέσα από την Ευκλείδιο Γεωμετρία καθώς χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του εμβαδού ενός κύκλου. Ο δε τετραγωνισμός του κύκλου –όπως αναφέραμε παραπάνω- είναι ένα πρόβλημα που θεωρείται από τα πιο σημαντικά στην ιστορία των μαθηματικών εδώ και 2.500 χρόνια. Είναι τόση η σπουδαιότητά του, ως άλυτος προβληματισμός, που πέρασε πλέον και ως έκφραση για να τονίσει μεταφορικά ένα δυσεπίλυτο ή άλυτο θέμα. Στην αρχαία Ελλάδα, αφού «τετραγώνισαν» όλα τα ευθύγραμμα σχήματα, με την εξέλιξη της γεωμετρίας, προσπάθησαν να επέμβουν και στα καμπυλόγραμμα και πρώτα από όλα στον κύκλο. Το πρόβλημα αυτό το είχαν αρχικά αντιμετωπίσει εμπειρικά, πριν την ακμή του ελληνικού πολιτισμού και ήταν ήδη γνωστό ότι ο λόγος της περιφέρειας του κύκλου προς τη διάμετρό του είναι σταθερός. Και όμως, αυτή η τιμή που εκφράζεται με το σύμβολο π προβληματίζει διαχρονικά τους μαθηματικούς. Ακόμα και σήμερα, παρότι έχουμε πλέον στη διάθεσή μας σύγχρονα όργανα μέτρησης και η μαθηματική επιστήμη έχει εξελιχθεί, το γεγονός ότι δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς ο αριθμός π δοκιμάζει τα όρια της αντίληψής μας και «θέτει τα όρια ανάμεσα στο πεπερασμένο και το άπειρο».

Για χιλιετίες οι μαθηματικοί όλου του κόσμου προσπαθούσαν να δώσουν μια αξιόπιστη απάντηση στο άλυτο αυτό πρόβλημα. Πριν από τον 15^ο αιώνα, ο Αρχιμήδης και ο Liu Hui, μέσω γεωμετρικών τεχνικών που βασίζονταν σε πολύγωνα, προσπάθησαν να βρουν και να προσδιορίσουν με ακρίβεια την τιμή του π. Στη συνέχεια, τον 15^ο αιώνα βρέθηκαν νέοι αλγόριθμοι που σε άπειρες σειρές προσπάθησαν να προσεγγίσουν τον υπολογισμό του π και υιοθετήθηκαν από μαθηματικούς όπως ο Madhava της Sangamagrama, ο Ισαάκ Νιούτον, ο Λέοναρντ Όιλερ, ο Καρλ Φρίντριχ Γκάους, και ο Σριγιβάσα Ραμανούτζαν .

Τον 20^ο και τον 21^ο αιώνα οι σύγχρονοι μαθηματικοί και πληροφορικοί ανεκάλυψαν νέες προσεγγίσεις που –όταν συνδυάζονται με την αυξημένη υπολογιστική ισχύ- επεκτείνουν τη δεκαδική απεικόνιση του π σε πάνω από 10 τρισεκατομμύρια ψηφία (2011). Οι επιστημονικές εφαρμογές απαιτούν κυρίως όχι περισσότερα από 40 ψηφία του π. Παρόλα αυτά, επειδή παραμένει ένα άλυτο πρόβλημα, το πρωταρχικό κίνητρο για να επιλυθεί είναι η ανθρώπινη επιθυμία να σπάσει το ρεκόρ!

Τον αριθμό π τον συναντούμε στην τριγωνομετρία και τη γεωμετρία (κύκλους, ελλείψεις ή σφαίρες) καθώς επίσης και σε άλλους επιστημονικούς κλάδους όπως η Κοσμολογία, η Θεωρία των Αριθμών, η Στατιστική, τα fractal, η Θερμοδυναμική, η Μηχανική και ο Ηλεκτρομαγνητισμός. Θωρείται δε ως μια από τις πιο ευρέως γνωστές μαθηματικές σταθερές.

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε αυτό που είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής μαθηματικών του Warwick, Ian Stewart, πως «όλοι οι αριθμοί είναι ενδιαφέροντες, μερικοί όμως είναι πιο ενδιαφέροντες από τους άλλους και το π είναι ο πιο ενδιαφέρον από όλους».

Αυτές είναι, πολύ σύντομα, λίγες από τις αναρίθμητες πληροφορίες που μπορεί να αναφέρει κανείς για αυτόν τον πραγματικά εντυπωσιακό αριθμό, που πολλοί αφιέρωσαν όλη τους τη ζωή μελετώντας τον, κανείς όμως δεν κατάφερε να τον εξηγήσει σε απόλυτο βαθμό.

Η Παγκόσμια Ημέρα της Σταθεράς Π γιορτάζεται στις 14 Μαρτίου με πάρτι σε πολλές μαθηματικές σχολές του κόσμου ακριβώς στη 1:59 μετά το μεσημέρι

Πηγές

Διπλωματική εργασία “Η ιστορία του π” της Αρώνη Παρασκευή,

Wikipedia.

Ο υπερβατικός αριθμός π, Αναγνώστου Παύλος

Σκέφτομαι άρα υπάρχω... ή υπάρχω επειδή σκέφτομαι;

Σκέφτομαι άρα υπάρχω... ή υπάρχω επειδή σκέφτομαι;

Τίποτα δεν θεωρείται αληθινό αν δεν αποδεικνύεται με σαφή, ακριβή, επαγωγικό και αδιάσειστο τρόπο. Υπάρχει μια αδιαμφισβήτητη βεβαιότητα, μια πρώτη αρχή που προηγείται των υπολοίπων: σκέφτομαι, άρα υπάρχω. Ο Ρενέ Ντεκάρτ, γνωστός και ως Καρτέσιος, θεωρείται σημαντική μορφή στην ιστορία της φιλοσοφίας, του ορθολογισμού, αλλά και της ψυχολογίας, αφού είναι από τους πρώτους που έθεσε την έννοια του “εγώ” στο επίκεντρο. Μέχρι τότε οι φιλόσοφοι μελετούσαν και προσπαθούσαν να εξηγήσουν και να ερμηνεύσουν πώς είναι ο κόσμος, εστιάζοντας στον ίδιο τον κόσμο. Ο Ντεκάρτ, υποστήριξε πως δεν μπορούμε να γνωρίσουμε τον κόσμο ,παρά μόνο να τον εξετάσουμε όπως παρουσιάζεται στη δική μας σκέψη. Δεν μπορώ να ξέρω πώς είναι ο κόσμος αυτός καθ’ εαυτόν παρά μόνο αν εξετάζω πώς παρουσιάζεται στη σκέψη μου. Ό,τι γνωρίζω για τον κόσμο το γνωρίζω μέσω της σκέψης μου. Και κάπως έτσι, μπορούμε να γνωρίσουμε και την δική μας ύπαρξη. Πώς ξέρω ότι υπάρχω; Μέσω της σκέψης μου.

Πόσο αληθινή όμως είναι αυτή η φράση;

Για να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος νους καθώς και για να αντιληφθούμε τον ίδιο μας τον εαυτό, πρέπει πρώτα να σκεφτούμε αυτές τις ιδέες. Όλα γύρω μας αλλά και μέσα μας, όσο αληθινά και αν είναι, αποτελούν σκέψεις μέσα στο κεφάλι μας. Από αυτή την άποψη λοιπόν, υπάρχει μια βάση στο σκέφτομαι άρα υπάρχω. Δεν είναι βέβαια η σκέψη που κάνει την ύπαρξη, ούτε τα πάντα εξαρτώνται από τη σκέψη και μόνο. Η σκέψη όμως μου δίνει μια ιδέα για την ύπαρξή μου. Μου δίνει την ιδέα της ύπαρξής μου.

Η άποψη της νευροβιολογίας

Σήμερα, χάρη στη νευροβιολογία, γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε από τον “βιολογικό” μας οργανισμό, ούτε τις διανοητικές ούτε τις συναισθηματικές λειτουργίες. Για να κατανοήσουμε λοιπόν το νου μας, δεν αρκεί να πούμε πως η σκέψη είναι εγκεφαλική δραστηριότητα. Αντίθετα, πρέπει να τη δούμε σε σχέση με ολόκληρο τον οργανισμό μας. Όλες οι αισθήσεις καθώς και όλοι οι νευρώνες μας, λειτουργούν ερχόμενοι σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο που μας περιβάλλει. Από αυτά που βλέπουμε, μυρίσουμε, ακούμε, μέχρι αυτά που νιώθουμε. Για να γνωρίσουμε όμως ουσιαστικά, να κατανοήσουμε αλλά και να μπορέσουμε να περιγράψουμε την λειτουργία του νου μας, πρέπει να σκεφτούμε μια σειρά από ιδέες. Απαιτούνται πρώτα οι σκέψεις και οι ιδέες. Αν λοιπόν το δούμε από αυτή τον οπτική, υπάρχει μια ορθότητα στη φράση του Ντεκάρτ “σκέφτομαι άρα υπάρχω”. Βέβαια, δεν εξαρτώνται όλα, ή ακόμα περισσότερο η ύπαρξή μας μόνο από την σκέψη. Η σκέψη όμως είναι αυτή που μας δίνει την ιδέα και την “έννοια” της ύπαρξής μας.

Τελικά, τι είναι η σκέψη;

Ο όρος σκέψη μπορεί να αναφέρεται στις ιδέες αυτές καθεαυτές ή στη διάταξή τους η οποία προκαλείται από τη νόηση, στην τέχνη της παραγωγής σκέψεων, ή στη διαδικασία της παραγωγής σκέψεων.

Επειδή η σκέψη κρύβεται πίσω από πολλές ανθρώπινες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις, η κατανόηση της δημιουργίας, της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων της, υπήρξε αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημονικών κλάδων όπως της βιολογίας, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, ακόμα και της τεχνητής νοημοσύνης,.

Η σκέψη επιτρέπει στους ανθρώπους να ερμηνεύσουν, να απεικονίσουν και να καταλάβουν τον κόσμο τον οποίο βιώνουν, καθώς επίσης και να κάνουν προβλέψεις πάνω σε αυτόν. Είναι συνεπώς χρήσιμη σε έναν οργανισμό με ανάγκες, στόχους και επιθυμίες καθώς κάνει σχέδια ή άλλες απόπειρες για την πραγματοποίηση αυτών των σκοπών.

Σκέψη και δημιουργικότητα

Μπορεί η σκέψη μας να ενισχύσει την δημιουργικότητα και την έμπνευσή μας; Σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά στον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, τα οποία συμβάλλουν στην ενίσχυση της δημιουργικότητας. Τι κάνουν λοιπόν οι δημιουργικοί άνθρωποι;

Ανορθόδοξο των ιδεών: Σκέφτονται σε ένα πλαίσιο που δεν ταιριάζει στην έννοια της συνηθισμένης λύσης, αλλά αναζητούν καινούργιους τρόπους επίλυσης.

Χρήση της φαντασίας: Η χρήση της φαντασίας σε συνδυασμό με τη σκέψη, είναι χαρακτηριστικό αρκετών διάσημων εφευρετών όπως ο Έντισον.

Έλλειψη παγιωμένων δεδομένων: Η χρήση ερωτήσεων και έλλειψη παγίωσης των δεδομένων σε κάποιο πρόβλημα είναι πολύ συχνό χαρακτηριστικό. Δεν δέχονται κάποιες καταστάσεις ως δεδομένες, αλλά θέτουν ερωτήσεις που αμφισβητούν τη φύση του προβλήματος. Αυτή η αναζήτηση, η θέση ερωτήσεων σε ένα διαφορετικό επίπεδο ή η αμφισβήτησή τους, είναι ένα σημαντικό στοιχείο της δημιουργικότητας.

Πολλές φορές σκέφτονται το τέλος του προβλήματος ή το στόχο που θέλουν να πετύχουν και μετά χτίζουν τη στρατηγική για να τον πετύχουν: Μπορεί να χαρακτηριστεί και σαν “αντίστροφη αντιμετώπιση”. Σκέφτονται δηλαδή τη λύση και γυρνάνε πίσω στάδιο – στάδιο μέχρι να φτάσουν στην αρχή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Τόμας Έντισον, ο οποίος φαντάστηκε πρώτα τον ηλεκτρικό λαμπτήρα και μετά, γυρίζοντας πίσω, τον συνέθεσε με βάση τα υλικά που διέθετε. Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να φανταστούμε την επίτευξη ενός οποιουδήποτε στόχου μας και την προσπάθεια επίτευξής του σύμφωνα με τις δυνατότητες και τα μέσα τα οποία διαθέτουμε.

Συγκλίνουσα και αποκλίνουσα σκέψη: Σύμφωνα με τον Guilford, η συγκλίνουσα σκέψη είναι αυτή που εστιάζει στην εύρεση ορθών ή αλλιώς συμβατικών λύσεων σε κάποιο πρόβλημα. Η αποκλίνουσα σκέψη, είναι η γνωστική διεργασία με την οποία το άτομο εξετάζει μια ποικιλία δυνητικών λύσεων, χωρίς περιορισμούς “ορθότητας”. Η υπερβολική έμφαση λοιπόν στη συγκλίνουσα σκέψη, μπορεί να παρεμποδίσει τη δημιουργικότητά μας, βάση της οποίας είναι η αποκλίνουσα σκέψη. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας βέβαια, πως οι πρωτότυπες και καινοτόμες ιδέες δεν δίνουν πάντα λύσεις ή έστω καλύτερες λύσεις όπως επιθυμούμε, αυξάνουν όμως σίγουρα τις δυνατότητές μας.

Flow

Ο όρος flow επινοήθηκε από τον ψυχολόγο Mihaly Csikszentmihaly του Πανεπιστημίου του Chicago και αναφέρεται σε μια κατάσταση δημιουργικής σκέψης κατά την οποία κάνει το άτομο είναι ιδιαίτερα παραγωγικό στην εργασία του. Σε τέτοιες καταστάσεις το άτομο διαθέτει μεγάλη οξύτητα, συγκέντρωση, διαύγεια και δημιουργικότητα στη σκέψη του. Αυτό ανεβάζει την απόδοσή του, κάνοντας όμως την διαδικασία αυτή να φαίνεται πολύ εύκολη. Επιτυγχάνει δηλαδή μεγάλη επίδοση, υψηλό αποτέλεσμα, χωρίς να νιώθει κούραση ή κόπο. Όλοι μας έχουμε βιώσει στιγμές υψηλής παραγωγικότητας, δημιουργώντας συγκεντρωμένοι χωρίς τίποτα να διασπά την προσοχή μας. Για παράδειγμα ένας καλλιτέχνης που δημιουργεί μέχρι να ολοκληρώσει το έργο του και είναι απορροφημένος χωρίς τίποτα να διασπά την προσοχή του, μπορεί τελειώνοντας να μην έχει συνειδητοποιήσει πόσο χρόνο εργαζόταν και να μην νιώθει καθόλου κουρασμένος. Αυτό συμβαίνει επειδή βρίσκεται σε κατάσταση flow.

Σκέψη και ψυχική υγεία

Ανάλογα με την κάθε σχολή ψυχολογίας, η σκέψη παίζει είτε καταλυτικό είτε μικρότερο ρόλο στην ψυχική υγεία του ατόμου. Πολλές ψυχικές ασθένειες υποδηλώνουν μια φυγή από την λογική σκέψη, τουλάχιστον σε ένα μικρό τομέα. Αυτό δεν σημαίνει πως οι ψυχικά υγιείς είναι πιο “έξυπνοι” ή πιο “λογικοί” από τους άλλους ανθρώπους. Ούτε πως αυτό που συμβαίνει σε όσους αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, έχει ως μόνη αιτία τη σκέψη ή τον τρόπο σκέψης τους. Αυτό που συνήθως συμβαίνει, είναι πως μπορεί να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις με λιγότερο αισιόδοξο τρόπο, έχοντας λιγότερο αισιόδοξη σκέψη, εστιάζοντας στα αρνητικά και παραγκωνίζοντας τα θετικά στοιχεία της ζωής τους. Πολλές θεραπείες λοιπόν, εστιάζουν στην αλλαγή του τρόπου σκέψης του ατόμου, με στόχο την ενίσχυση της θετικής σκέψης και κατά συνέπεια της θετικής αντιμετώπισης των όποιων προβλημάτων μπορεί να αντιμετωπίζουν.

Βιβλιογραφία:

R Sternberg obert J. (2012) Γνωστική ψυχολογία, Αθήνα, Διάδραση

R Sternberg obert J. (2009) Ύφη σκέψης, Αθήνα, Πολύτροπον

Mithen Steven (2010), Η προϊστορία του νου, Αθήνα, Βάνιας

Συλλογικό έργο (2010) Εφαρμοσμένη γνωστική ψυχολογία, Αθήνα, Πεδίο

De Bono Edward (2006) Τα έξι καπέλα της σκέψης, Αθήνα, Αλκυών

Precht Richard-David (2014) Από τη Νάξο στην Ουτοπία, Αθήνα, Πατάκης

Ζούμε για να καταναλώνουμε ή καταναλώνουμε για να ζούμε;

Ζούμε για να καταναλώνουμε ή καταναλώνουμε για να ζούμε;

Ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία, κι αυτό το ξέρουμε όλοι μας πλέον. Ακόμη και οι γονείς μας που μεγάλωσαν σε χωριό, με λίγα αγαθά και μεγάλη αυτάρκεια, επηρεάζονται από τον καινούργιο τρόπο ζωής και γίνονται υπερκαταναλωτικοί.
Εξαιτίας αυτής της κατάστασης γεννούνται κάποια ερωτήματα, όπως ποια ανάγκη μας καλύπτεται έτσι και πως μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα με λιγότερα αγαθά.

Από προσωπική πείρα σας λέω, από τα άτομα που συναναστρέφομαι πως ακόμη και οι άνεργοι κάνουν μεγάλες σπατάλες σε είδη που δεν είναι πρώτης ανάγκης. Υπάρχει κόσμος που ένα μεγάλο μέρος από το μισθό του, τον ξοδεύει σε ρούχα, παπούτσια, καλλυντικά και κέντρα αισθητικής. Ποιο είναι αυτό το συναισθηματικό κενό που προσπαθούμε να καλύψουμε αγοράζοντας άχρηστα πράγματα και υπηρεσίες; Οι άνθρωποι είμαστε ευάλωτοι και ειδικότερα σε περιόδους κρίσης για να νιώσουμε ποιο όμορφα το ρίχνουμε στα ψώνια. Πόσες φορές δεν έχουμε γυρίσει από τα μαγαζιά, με τα χέρια μας γεμάτα με σακούλες που απλώς στοιβάζουμε στην ντουλάπα; Κάποιοι άλλοι ψωνίζουν κρυφά, φέρνουν τις σακούλες σαν τον κλεφτή μέσα στο σπίτι, γιατί στο βάθος ξέρουν πως αγόρασαν πράγματα που δεν χρειάζονται.

Είναι μεγάλο το συναισθηματικό κενό που έχουμε να καλύψουμε, πολλές φορές όσο μεγάλη είναι και η σακούλα από το πολυκατάστημα που κρατάμε. Από την άλλη κάθε μέρα μας γεννούνται καινούργιες πλασματικές ανάγκες. Πήγα διακοπές και περισσότερα ήταν τα προϊόντα για περιποίηση σώματος, μαλλιών και προσώπου από τα ρούχα που πήρα. Ας μην μιλήσω για το νησί και τον κόσμο που περίμενε στην ουρά για να βάλει τα πόδια του σε κάτι γυάλες και να του φάνε κάτι ψάρια τα νεκρά κύτταρα. Αν γινόταν και για τα κύτταρα του εγκεφάλου, θα είχε τρομερή επιτυχία η ιδέα. Ας μη μιλήσουμε για μετά τις διακοπές και πόσα μας επιβάλει το μάρκετινγκ να κάνουμε, να βάψουμε ρίζα, να περιποιηθούμε τα άκρα μας, να κάνουμε καθαρισμό κι όλα αυτά όχι μόνες μας, στη ζεστασιά και στη θαλπωρή ενός κέντρου αισθητικής βεβαίως.

Σε αυτό το σημείο έρχομαι να ρωτήσω αν όντως μας γεμίζουν όλα αυτά που κάνουμε;
Δίνουμε σημασία στην εξωτερική μας εικόνα και η ψυχή μας χωλαίνει. Φτάνουμε δηλαδή στο σημείο με βλεφαρίδα κάγκελο και γαλλικό μανικιούρ να καθόμαστε στον καναπέ και να κλαίμε τη μοίρα μας. Γιατί ο καναπές μια χαρά είναι αν είναι επιλογή μας, αν δεν είναι όμως κάπου έχουμε κάνει κάποιο λάθος. Αυτή η κατάσταση είναι σαν φαύλος κύκλος, όπως όταν κλαις που πάχυνες και αρπάζεις το παγωτό από την κατάψυξη για να σου φύγει η στεναχώρια.

Η ζωή είναι στα μικρά πράγματα, στις μικρές απολαύσεις, στις μικρές χαρές. Αν μπορείς να πάρεις τα ακριβά παπούτσια με γεια σου με χαρά σου, κοίταξε όμως μήπως σου μείνουν στην ντουλάπα, γιατί στις διακοπές οι σαγιονάρες είναι χρήσιμες.
Φυσικά και θα κάνουμε και μια απερίσκεπτη αγορά, αλλά πάντα με μέτρο. Είναι ωραίο να κακομαθαίνουμε τον εαυτό μας κάποιες φορές, αλλά για να έχει αξία η πράξη μας πρέπει να γίνεται όντως κάποιες φορές μόνο. Έχετε δει παιδικά δωμάτια γεμάτα παιχνίδια και το παιδάκι να βαριέται και να μην παίζει; Είμαστε ανικανοποίητοι από τη φύση μας και αυτό πρέπει να κοντρολάρουμε λίγο. Να βάλουμε ένα μέτρο, ένα όριο, ο καθένας αυτό που θεωρεί ανάλογα με τις δυνατότητες του.

Ας κάνουμε μια βόλτα σε βουνό ή θάλασσα, αμέσως νιώθουμε πλήρεις, γιατί ερχόμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας και είμαστε στο
φυσικό μας περιβάλλον. Εκεί δεν μετράει ο μισθός, οι καταθέσεις, οι τσάντες, τα ρολόγια, τα ρούχα, τα αυτοκίνητα, εκεί πρέπει να αναμετρηθούμε με τον ίδιο τον εαυτό μας και όσο πιο καλά του έχουμε φερθεί και έχουμε κανακέψει την ψυχή μας, τόσο πιο εύκολα θα εναρμονιστούμε με το περιβάλλον και με τους άλλους γύρω μας.

«Ο άνθρωπος δεν θέλει πολλά για να ’ναι ευτυχισμένος. Φτάνει να ’χει δυο-τρεις φίλους να τον αγαπούνε πραγματικά, και χρήματα τόσα για να μπορεί να τους κερνά».

Νίκος Ξυλούρης

Λεονάρντο Ντα Βίντσι: Καλλιτέχνης, επιστήμονας, ερευνητής.

Λεονάρντο Ντα Βίντσι: Καλλιτέχνης, επιστήμονας, ερευνητής.

H Παγκόσμια Ημέρα Τέχνης (World Art Day) καθιερώθηκε το 2012 από τον Διεθνή Οργανισμό Τέχνης (IAA), με τη διακήρυξη της Γκουανταλαχάρα. Έκτοτε, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Απριλίου, ημερομηνία γέννησης του Λεονάρντο Ντα Βίντσι.

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, επελέγη λόγω του ότι θεωρείται εξέχουσα μορφή αναγεννησιακού καλλιτέχνη και επιστήμονα, καθώς και μια προσωπικότητα προικισμένη, γεμάτη υπαρξιακές και ανθρωπολογικές ανησυχίες και αναζητήσεις.

Ζωγραφική

Από πολύ μικρή ηλικία έδειξε το ταλέντο του. Έτσι, σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών στάλθηκε ως μαθητευόμενος στο εργαστήριο του φλωρεντίνου ζωγράφου και αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερόκιο.

Ο πρώτος πίνακάς του, θεωρείται από πολλούς η «Παναγία με το Γαρύφαλλο», που σήμερα βρίσκεται στην Παλαιά Πινακοθήκη του Μονάχου.

Κατά διαστήματα, σημείωνε τα έργα του. Από τις σημειώσεις αυτές, γνωρίζουμε πως στα πρώτα χρόνια της παραμονής του στη Φλωρεντία ζωγράφισε αρκετούς πίνακες με την Παναγία. Παράλληλα, όμως, ασχολήθηκε πολύ και με φανταστικά θέματα, μέσα από τα οποία μπορούσε να εκφράσει όλες τις ανησυχίες του. Ωστόσο, η θεματολογία αυτού του είδους δεν ήταν τόσο αποδεκτή εκείνη την εποχή.

Το 1482 μετακόμισε στο Μιλάνο, μία από τις σπουδαιότερες ευρωπαϊκές πόλεις της εποχής. Εκεί, η αδελφότητα των φραγκισκιανών μοναχών, του ανέθεσε -σε συνεργασία με δύο ακόμα ζωγράφους- ένα σημαντικό έργο, αφιερωμένο στη γιορτή της Άμωμης Σύλληψης. Πρόκειται για την «Παναγία των Βράχων», έναν πίνακα που τον καθιέρωσε ως ζωγράφο.

Την περίοδο 1487 - 1490 έγινε μέλος της αυλής του ηγεμόνα του Μιλάνου, Λουδοβίκου Σφόρτσα, όπου καθιερώθηκε ως προσωπογράφος. Χαρακτηριστικό δείγμα των προσωπογραφιών του, είναι το πορτρέτο της Cecillia Gallerani, γνωστό και ως «Η κυρία με την ερμίνα».

Το διάστημα 1495-1498, έπειτα από παραγγελία του Λουδοβίκου Σφόρτσα, ζωγράφισε τον «Μυστικό Δείπνο» στο μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντε λε Γκράτσιε, το οποίο απογείωσε τη φήμη του.

Το Μάρτιο του 1503 επιστρέφει και πάλι στη Φλωρεντία, όπου ο Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο του αναθέτει να ζωγραφίσει το πορτρέτο της συζύγου του, της περίφημης Τζοκόντα. Ο πίνακας αυτός θεωρείται το γνωστότερο έργο του κι ένας από τους διασημότερους του κόσμου.

Αρχιτεκτονική

Στα τέλη της δεκαετίας του 1480 άρχισε να ασχολείται πιο συστηματικά με την αρχιτεκτονική. Την περίοδο 1487 - 1490 έγινε μέλος της αυλής του ηγεμόνα του Μιλάνου, Λουδοβίκου Σφόρτσα, όπου προσέφερε τις υπηρεσίες του ως μηχανικός, ζωγράφος και γλύπτης και την ίδια περίπου περίοδο, εργάστηκε ως σύμβουλος αρχιτέκτονας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου βοηθώντας στη αποπεράτωση της κεντρικής αψίδας του και εκπονώντας σχέδια για την εκ νέου κατασκευή πυργίσκου που είχε υποστεί διάβρωση.

Τον Ιούνιο του 1502 διορίζεται από τον Καίσαρα Βοργία «στρατιωτικός αρχιτέκτονας και μηχανικός». Μαζί του ταξίδεψε στην κεντρική και άνω Ιταλία, σχεδιάζοντας διάφορα οχυρωματικά έργα και χάρτες για τις εκστρατείες του Καίσαρα.

Οραματιζόταν μια πόλη ιδανική πόλη, με λεωφόρους, κανάλια υδρεύσεως, σιντριβάνια, πλατείες, κήπους, στοές και οχυρά. χωρισμένη σε περιοχές για κάθε ξεχωριστό κοινωνικό στρώμα.. 'Έτσι ασχολήθηκε με το σχεδιασμό πολεοδομικών συγκροτημάτων και σχεδίασε οδικά δίκτυα προβλέποντας τα της ύδρευσης και της αποχέτευσης (έτσι, θα αραίωναν οι κάτοικοι που συνωστίζονταν και θα ελαττωνόταν η μεταφορά διάφορων ασθενειών) και μηχανές για αυτόματο πλύσιμο των δρόμων με τη χρήση ενός συστήματος υδροτροχών.

Εφευρέσεις

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1480, καταπιανόταν σχεδόν με όλα τα επιστημονικά πεδία. Στα διασωθέντα σχέδιά του περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων άρματα μάχης, ευφάνταστες ιπτάμενες μηχανές. Τα σχέδια και οι εφευρέσεις του συχνά ξεπερνούσαν κατά πολύ τις τεχνικές δυνατότητες της εποχής.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1470 άρχισε να σχεδιάζει πολεμικές αμυντικές ή επιθετικές μηχανές.Σε χειρόγραφο του 1478 εντοπίζουμε μερικά σχέδια μηχανικών επινοήσεων, τα οποία δεν ξέρουμε αν κατασκευάστηκαν.

Το 1481 επινόησε ένα υγρόμετρο με σκοπό τη γνώση των ιδιοτήτων και της πυκνότητας του αέρα αλλά και της χρονικού σημείου πρόκλησης βροχής.

Το 1487-1490 έχουμε τα πρώτα σχέδιά του για πτητικές συσκευές,με το πιο διάσημο από αυτό την αεροέλικα ή ελικόπτερο του Λεονάρντο, ένα ξύλινο πλέγμα με μια πάνινη έλικα από πάνω του, η οποία στροβιλίζεται για να προκαλέσει ανύψωση. Ωστόσο αν και στηρίζονταν σε ορθές αρχές της αεροδυναμικής στερούνταν της κατάλληλης πηγής ενέργειας προκειμένου να ανυψωθεί. Για δεκαπέντε χρόνια περίπου σχεδίαζε μηχανικές πτέρυγες στα πρότυπα των φτερών των νυχτερίδων. Σχεδίαζε επίσης αλεξίπτωτα και συστήματα ασφαλείας για την πτητική μηχανή του.

Ένας επιστήμονας της εποχής του

O Λεονάρντο προσπαθούσε να επαληθεύσει τις ιδέες του με με ακριβείς παρατηρήσεις, μετρήσεις και πειράματα. Αν ένα πείραμα δεν ταίριαζε με την αρχική του ιδέα, τότε την επεξεργαζόταν από την αρχή. Αν και δεν είχε γνώσεις μαθηματικών, προώθησε τη μελέτη της οπτικής και της ανατομίας, ενώ προσπάθησε να αναπτύξει την τεχνολογία. Ήταν ερευνητικό, αναλυτικό, μεθοδικό μυαλό, με δημιουργική φαντασία, αδέσμευτη από την παράδοση, ενώ δημιουργούσε θαυμάσια σχέδια πάντα με ενδιαφέροντα σχόλια.

Η potenze: Μια πρωτοποριακή θεωρία

Βασισμένος σε απόψεις του Αριστοτέλη, νεοπλατωνικές απόψεις και θεωρίες του Αρχιμήδη, διαπίστωσε πως τέσσερις δυνάμεις ήταν υπεύθυνες για την λειτουργία του σύμπαντος: η κίνηση, το βάρος, η δύναμη και η κρούση. Αυτές τις δυνάμεις τις ονόμαζε potenze.

Το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο

Τον Απρίλιο του 1489 ξεκίνησε τη συγγραφή ενός βιβλίου υπό τον τίτλο «Περί της ανθρώπινης μορφής», το οποίο όμως δεν ολοκλήρωσε ποτέ. Έκανε διάφορες μελέτες πάνω στην ανθρώπινη ανατομία, συγκρίνοντας όλα τα συμπεράσματα και τις θεωρίες του με τη μοναδική σωζόμενη σχετική θεωρία που υπήρχε την εποχή εκείνη, τον Άνθρωπο του Βιτρούβιου. Ο Βιτρούβιος είχε καταλήξει στο συμπέρασμα πως α) το ανθρώπινο σώμα -με τα χέρια σε έκταση- μπορούσε να χωρέσει στα δύο τέλεια γεωμετρικά σχήματα, τον κύκλο και το τετράγωνο και β) πως το κέντρο του σώματος ήταν ο αφαλός.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, με τις δικές του μελέτες, διόρθωσε κάποιες ανακολουθίες του Βιτρούβιου. Αν και η γνώση των ανθρώπινων διαστάσεων και αναλογιών ήταν δεδομένη για πολλούς από τους καλλιτέχνες του 15ου αιώνα, ήταν ο μοναδικός που επιχείρησε τόσο λεπτομερείς μελέτες.

Είναι ακόμα γνωστό από αρκετά σχέδια του, πως μελετούσε τις διαστάσεις του ανθρώπινου κρανίου και τις "κοιλότητες" του εγκεφάλου. Σε ένα από τα σχέδια του, αποτυπώνει την αντίληψη που κυριαρχούσε κατά τον Μεσαίωνα, σύμφωνα με την οποία ο εγκέφαλος αποτελείται από τρία τμήματα, το ένα πίσω από το άλλο, με το πρώτο να προσλαμβάνει τα ερεθίσματα, το δεύτερο να τα επεξεργάζεται και το τρίτο να τα αποθηκεύει.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι διατύπωσε διάφορες απόψεις σχετικά με την επίδραση και τη λειτουργία ουσιών που συνδέονται με διαφορετικά μέρη του σώματος καθώς και απόψεις για το πώς τα ανθρώπινα συναισθήματα συνδέονταν με συγκεκριμένα όργανα του σώματος. ανθρώπινων συναισθημάτων, Πίστευε χαρακτηριστικά πως τα δάκρυα προέρχονταν από την καρδιά, την οποία θεωρούσε το κέντρο όλων των συναισθημάτων.

Πηγές:

Vasari Giorgio (2010) Τρεις καλλιτέχνες της Αναγέννησης, Εκδόσεις Ερατώ

Zöllner Frank (2007) Λεονάρντο ντα Βίντσι Ζωγραφικά άπαντα, πίνακες και σχέδια Εκδότης Γνώση

White Michael (2004) Λεονάρντο ντα Βίντσι Ο πρώτος επιστήμονας, Εκδότης Κάτοπτρο

Vinci Leonardo da (2006) Leonardo da Vinci The Complete Works, Εκδότης David & Charles

ΔΕΠ - Υπερκινητικότητα

ΔΕΠ - Υπερκινητικότητα

Ο Μιχάλης ήταν πάντα ένα «δύσκολο» μωρό. Ως βρέφος έκλαιγε πολύ, έδειχνε μονίμως ανικανοποίητο και οι στιγμές που έμενε ήρεμο ήταν σπάνιες. Μεγαλώνοντας, έγινε ένα υπερβολικά δραστήριο παιδί. Έτρεχε συνέχεια, δεν έπαιζε με το ίδιο παιχνίδι για περισσότερα από πέντε λεπτά και κουνούσε διαρκώς τα πόδια και τα χέρια του. Οι γονείς του τον θεωρούσαν απλώς ζωηρό. Όταν όμως η δασκάλα του νηπιαγωγείου τους μίλησε για τη δυσκολία του Μιχάλη να συγκεντρωθεί στην τάξη, να συνεργαστεί με τα άλλα παιδιά και να παρακολουθήσει το μάθημα, τότε αναζήτησαν τη βοήθεια ειδικού. Η διάγνωση ήταν «Διαταραχής ελλειματικής προσοχής/υπερκινητικότητας». Χαρακτηριστικά της είναι η απροσεξία και η υπερκινητικότητα. Όμως αυτά τα χαρακτηριστικά υπάρχουν σε πάρα πολλά παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πάσχουν από τη συγκεκριμένη διαταραχή. Για να το πούμε αυτό, θα πρέπει κάποια από αυτά τα συμπτώματα να έχουν παρουσιαστεί πριν την ηλικία των 7 ετών, να εμφανίζονται τακτικά (και όχι, για παράδειγμα, μια μέρα που ενδεχομένως το παιδί ήταν εκνευρισμένο) και να έχουν παρατηρηθεί δυσκολίες και προβλήματα σχετικά με αυτά τα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.

Τα συμπτώματα αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία και μάλιστα γίνονται πιο έντονα όταν το παιδί πρέπει να λειτουργήσει μέσα στα πλαίσια μιας ομάδας. Έτσι, ένα παιδί 4-6 ετών με διαταραχή ελλειματικής προσοχής/υπερκινητικότητα τρέχει πολύ από την μια μεριά του δωματίου στην άλλη, δεν προσέχει τα παιχνίδια του και συχνά τα καταστρέφει, δεν κοιτάζει δεξιά και αριστερά σ’ ένα δρόμο πριν τον διασχίσει, σκαρφαλώνει πάνω στα έπιπλα, δεν μπορεί να καθίσει σε ένα μέρος, κουνά συχνά τα πόδια του και θέλει συνέχεια να ασχολείται με κάτι καινούριο (π.χ. δεν μπορεί να παίξεί για πολύ ώρα με ένα παιχνίδι). Όταν φτάσουν σε ηλικία που θα ενταχθούν στο σχολικό περιβάλλον τα παιδιά αυτά μπορεί να μοιάζουν αφηρημένα, να σηκώνονται από τη θέση τους, να μην προσέχουν τι λέει ο δάσκαλος, να διασπάται εύκολα η προσοχή τους, να ξεχνούν, να μην περιμένουν τη σειρά τους, να μην ακολουθούν τους κανόνες των παιχνιδιών, να δυσκολεύονται να μπουν με τη σειρά τους στην τάξη. Η συγκεκριμένη διαταραχή παρουσιάζεται σε ποσοστό 5% έως 20% των παιδιών, με τα αγόρια να έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να την εμφανίσουν. Η διάγνωσή της δεν είναι ιδιαίτερα απλή υπόθεση. Τα καλά νέα είναι ότι όσο το παιδί μεγαλώνει μαθαίνει να ελέγχει όπου χρειάζεται την παρόρμησή του και να ζει μ’ αυτή. Έτσι, καθώς ωριμάζει, τα συμπτώματα γίνονται λιγότερο εμφανή, ώστε στην εφηβεία η όλη απροσεξία /υπερκινητικότητα/ παρορμητισμός να παρουσιάζεται συνήθως σαν ανησυχία απέναντι σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα. Μετά την ενηλικίωση, τα συμπτώματα είναι εμφανή μόνο στο 8% των περιστατικών. Συνήθως βελτίωση επέρχεται μετά την ηλικία των δεκαέξι ετών, εκτός κι αν συνυπάρχει ταυτόχρονα και άλλη διαταραχή, οπότε οι πιθανότητες βελτίωσης της κατάστασης είναι περιορισμένες.

Πού οφείλεται

Πολλοί ερευνητές πιστεύουν πως τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας και της μειωμένης προσοχής είναι χαρακτηριστικά της λειτουργίας του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος. Πολλές καταστάσεις που πιστεύεται πως προκαλούν νευρολογικά προβλήματα όπως είναι η δηλητηρίαση από μόλυβδο, το Εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο, Νευροεκφυλιστικές καταστάσεις, αλλά και η κακοποίηση του παιδιού, το άγχος των γονέων και η αδυναμία τους να οριοθετήσουν τη συμπεριφορά του. Γενετικοί παράγοντες έχουν επίσης συσχετισθεί με την ΔΕΠ, αν και δεν είναι σαφές εάν γενετικοί ή περιβαλλοντικοί παράγοντες ή ο συνδυασμός τους ευθύνεται για τη διαταραχή αυτή. Συγγενείς πρώτου και δευτέρου βαθμού ατόμων που πάσχουν από ΔΕΠ έχουν πιο πολλές πιθανότητες να έχουν την ίδια διαταραχή σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε

Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου στην αντιμετώπιση της διαταραχής είναι πολύ σημαντικός, αφού τα συμπτώματά της μπορεί να είναι από είναι ελάχιστα έως απόντα σε συγκεκριμένες συνθήκες, όπως όταν:

*το άτομο βρίσκεται κάτω από αυστηρό έλεγχο,

*αντιμετωπίζει κάποια καινούρια κατάσταση,

*ασχολείται με κάτι που του φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον,

*αλληλεπιδρά με ένα μόνο άτομο ή επιβραβεύεται συστηματικά για την καλή του συμπεριφορά.

Ωστόσο, η σωστή αντιμετώπισή της προϋποθέτει θεραπεία συμπεριφοράς σε συνεργασία με ειδικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο που θα λάβει υπόψη του το χαρακτήρα, την ηλικία του παιδιού, τις ατομικές του ανάγκες, το οικογενειακό του περιβάλλον και πολλούς άλλους παράγοντες. Σε ακραίες περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή που διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά η θεραπεία αυτή είναι καλύτερο να χρησιμοποιείται μόνο ως ύστατη λύση, με μεγάλη προσοχή και πάντα με ιατρική παρακολούθηση.

Τα είδη της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ), πρωταρχικά υπερκινητικού-παρορμητικού τύπου:

Χαρακτηρίζεται κυρίως από αυξημένη κινητική δραστηριότητα, δυσκολία προσοχής στις καθημερινές δραστηριότητες, συχνή διάσπαση προσοχής, παρορμητικότητα και δυσκολία του παιδιού να ελέγξει τον εαυτό του.

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ), πρωταρχικά τύπου μειωμένης προσοχής:

Χαρακτηρίζεται από διάσπαση και δυσκολία του παιδιού να διατηρήσει τη προσοχή του σε κάτι, δυσκολία συγκράτησης λεπτομερειών, και δυσκολία στην ολοκλήρωση αυτού που κάνει. Σε αντίθεση με το προηγούμενο είδος, συνήθως το παιδί είναι ντροπαλό, αφηρημένο και αγχώδες.

Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ) μικτού τύπου:

Είναι η πιο συχνή μορφή ΔΕΠ. Σε αυτή την κατηγορία συνυπάρχουν τα χαρακτηριστικά των δύο προηγούμενων.

Η σημασία της σωστής διάγνωσης

Ένας παράγοντας που μπερδεύει στην Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής είναι πως πολλές φορές τα βασικά της χαρακτηριστικά παρουσιάζουν μια ασυνέπεια ή μπορεί κάποια από αυτά να απουσιάσουν τελείως. Για παράδειγμα η μειωμένη προσοχή και η αυξημένη κινητική δραστηριότητα δεν παρουσιάζονται σε όλες τις περιστάσεις.

Για να δοθεί η διάγνωση της ΔΕΠ ένα παιδί θα πρέπει να παρουσιάζει τα σχετικά χαρακτηριστικά σε τουλάχιστον δύο περιστάσεις (π.χ. και στο σπίτι και στο σχολείο).

Τα βασικά συμπτώματα της ΔΕΠ

Δυσκολεύεται να εστιάσει την προσοχή σε λεπτομέρειες και λάθη από απροσεξία

Δυσκολεύεται στην οργάνωση δραστηριοτήτων

Δυσκολεύεται στην ολοκλήρωση εργασιών

Δυσκολεύεται σε εργασίες που απαιτούν αρκετή ώρα σκέψης και συγκέντρωσης, π.χ. σχολικές εργασίες για το σπίτι

Η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα

Συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες

Κινά νευρικά μέρη του σώματος ή και όλο το σώμα

Δυσκολεύεται να παραμείνει σε ένα σημείο

Δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα

Βιάζεται να δώσει απαντήσεις χωρίς να προσέξει την ερώτηση

Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του

Συχνά διακόπτει τους άλλους

Έχει εκρήξεις θυμού, εναλλαγές στο συναίσθημα, ανυπομονησία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλή επίδοση στο σχολείο μπορεί να παρουσιάζονται.

Για να υπάρχει η διαταραχή δεν είναι απαραίτητο το παιδί να έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, αλλά πρέπει τα συμπτώματα να παρουσιάζονται κάτω από δυο τουλάχιστον διαφορετικές συνθήκες (π.χ. σπίτι και σχολείο).

Μερικές Αρχές Χειρισμού των Προβλημάτων για τους δασκάλους

Δημιουργήστε ευκαιρίες για θετική προσοχή (αξιοποιείστε τα ενδιαφέροντα του παιδιού)

Εντοπίστε τις περιπτώσεις στις οποίες το παιδί αποδίδει καλύτερα

Να είστε σαφείς-συγκεκριμένοι σ’ αυτό που ζητάτε. Το βοηθάτε έτσι να εστιάσει την προσοχή του

Οργανώστε και δομήστε τις δραστηριότητες, τους κανόνες, τη ρουτίνα της τάξης

Ελαττώστε τις διασπάσεις αυξάνοντας τα επιθυμητά ερεθίσματα, ελαττώνοντας τα ανεπιθύμητα, λάβετε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει το συγκεκριμένο παιδί

Προστατέψτε και ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού δημιουργώντας ευκαιρίες για επιτυχία, επικοινωνώντας με ζεστασιά και αποδοχή. Χρησιμοποιείστε επιβραβεύσεις

Σπάστε τις δραστηριότητες σε στάδια (σύντομες δραστηριότητες): Τα παιδιά με ΔΕΠΥ χρειάζονται πιο συχνή και πιο άμεση επανατροφοδότηση

Μικρές και άμεσες επιβραβεύσεις είναι πιο αποτελεσματικές

Ήπιες τιμωρίες μπορεί να είναι αποτελεσματικές όταν χρησιμοποιούνται αραιά και όταν είναι πολύ συγκεκριμένες

Ενημέρωση και ανασκόπηση των δραστηριοτήτων βοηθά το παιδί να κατανοήσει τι αναμένεται από το ίδιο και να καταλάβει τι κάνει

Μην επαναλαμβάνετε με απόγνωση, ξανά και ξανά το ίδιο πράγμα στο παιδί

Τα παιδιά αποδίδουν καλύτερα σε ομάδες των δύο, παρά μεγαλύτερες.

Τηλεόραση και παχυσαρκία.

Τηλεόραση και παχυσαρκία.

Σοφές αποδεικνύονται οι γιαγιάδες μας που έλεγαν ότι όταν τρώμε βλέποντας τηλεόραση, καταναλώνουμε μηχανικά το φαγητό μας και συνεπώς τρώμε πολύ.

Ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια πραγματοποίησαν
μελέτη με 24 παιδιά προσχολικής ηλικίας, διαπιστώνοντας ότι όσα είχαν μάθει να τρώνε βλέποντας καρτούν κατανάλωναν 33% περισσότερο φαγητό απ’ όσο δίχως τα κινούμενα σχέδια.

Η μελέτη είχε, όμως, και ένα απρόσμενο εύρημα: η υπερκατανάλωση φαγητού αφορούσε μόνον τα πιτσιρίκια που είχαν μάθει να τρώνε μπροστά στην TV. Όσα δεν είχαν αυτή την συνήθεια, αλλά αναγκάσθηκαν να βλέπουν κινούμενα σχέδια για τους σκοπούς της μελέτης, «χάζευαν» τόσο πολύ την τηλεόραση ώστε… ξεχνούσαν να φάνε!

«Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι, όπως ακριβώς συμβαίνει στους ενήλικες έτσι και στα παιδιά, η συστηματικά κατανάλωση τροφής μπροστά στην τηλεόραση έχει ως συνέπεια να αποσπάται η προσοχή τους από τα μηνύματα που δίνει ο οργανισμός για τον κορεσμό της πείνας», σχολιάζει η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Λόρι Φράνσις, επίκουρη καθηγήτρια Βιοσυμπεριφορικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο.

«Μοιραία, λοιπόν, τρώνε περισσότερο – γεγονός που μπορεί να τα οδηγήσει στην παχυσαρκία», προσθέτει.

Τα 24 παιδιά που συμμετείχαν στη μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε σε παιδικό σταθμό, είχαν ηλικία 3-5 ετών και δεν αντιμετώπιζαν (ακόμα) πρόβλημα βάρους.

Επί δύο ημέρες, τα παιδιά έτρωγαν σε μικρές ομάδες, βλέποντας μία ταινία κινουμένων διαρκείας 22 λεπτών. Για άλλες δύο μέρες, εξάλλου, έτρωγαν όλα μαζί δίχως να βλέπουν τηλεόραση.

Και τις τέσσερις ημέρες σερβιρίστηκε στα παιδιά το ίδιο… λουκούλλειο μεσημεριανό γεύμα: πίτσα, καρότα και στη συνέχεια μηλόπιτα και γάλα με 2% λιπαρά.

Για απογευματινό, εξάλλου, τα παιδιά έπιναν γάλα και έτρωγαν κράκερ και μπανάνες.

Στη μελέτη συμμετείχαν και οι μητέρες των παιδιών, οι οποίες συμπλήρωσαν ειδικά ερωτηματολόγια για τις διατροφικές συνήθειές τους: πόσο συχνά έτρωγαν σνακ βλέποντας τηλεόραση, πόσο συχνά έτρωγαν τα κύρια γεύματά τους μπροστά στην TV και πόσο συχνά ήταν αναμμένη η τηλεόραση όταν έτρωγε όλη η οικογένεια μαζί.

Οι μητέρες κατέγραψαν επίσης πόσες ώρες συνολικά έβλεπαν τα πιτσιρίκια τηλεόραση.

Σύμφωνα με τις απαντήσεις τους, τα παιδιά έβλεπαν κατά μέσον όρο 1,5 ώρα τηλεόραση την ημέρα, ενώ οκτώ από αυτά (το 33%) σπανίως έτρωγαν δίχως να παρακολουθούν τις αγαπημένες τους εκπομπές.

Όπως έγραψαν οι ερευνητές στην «Επιθεώρηση της Αμερικανικής Διαιτητικής Εταιρείας», τα παιδιά που είχαν μάθει από το σπίτι τους να τρώνε και να βλέπουν τηλεόραση έτρωγαν ένα τρίτο περισσότερο φαγητό απ’ όσο όταν έτρωγαν με κλειστή την TV, ενώ όσα δεν είχαν αποκτήσει την συνήθεια του φαγητού μπροστά στην TV έτρωγαν λιγότερο.

Πρακτικά, τα ευρήματα αυτά σημαίνουν ότι για να μάθουν τα παιδιά να τρώνε όσο χρειάζεται ο οργανισμός τους, θα πρέπει να μάθουν να συγκεντρώνονται στο πιάτο τους και να καταναλώνουν το φαγητό σε περιβάλλον που δεν θα αποσπά την προσοχή τους, τονίζουν οι ερευνητές. Με άλλα λόγια, όχι φαγητό μπροστά στην TV...

ΠΗΓΗ: Journal of American Dietetic Association (April 2006)

Τι είναι οι μαθησιακοί τύποι;

Τι είναι οι μαθησιακοί τύποι;

Υπάρχουν παιδιά που δείχνουν να μην είναι προορισμένα να γίνουν ο καλύτερος μαθητής ή μαθήτρια της τάξης τους. Αντίθετα, δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις σχολικές απαιτήσεις. Συχνά, οι γονείς τους αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά ως «ύποπτα» για μαθησιακές δυσκολίες ή –ακόμα πιο απλοϊκά- καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι… δεν παίρνουν τα γράμματα. Όμως πολλές φορές στις σχολικές επιδόσεις του παιδιού δεν παίζει ρόλο μόνο η αντιληπτική του ικανότητα αλλά και οι μέθοδοι με τις οποίες μεταδίδεται η γνώση. Γιατί κάθε παιδί έχει ένα δικό του τρόπο να αφομοιώσει καλύτερα τις πληροφορίες, έχει αυτό που ονομάζεται το δικό του «μαθησιακό τύπο».

Τι είναι ο μαθησιακός τύπος

Στη βιβλιογραφία υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ορισμοί για τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει κάθε άνθρωπος. Κάποιοι από αυτούς είναι «γνωστικοί τύποι», «μαθησιακοί τύποι», «γνωστικοί έλεγχοι», «τύποι επεξεργασίας πληροφορίας», «τύποι σκέψης», «μαθησιακά στυλ». Όπως κι αν την ονομάσει κανείς, πρόκειται για μια έννοια πολυδιάστατη που σχετίζεται με τις γνωστικές διαδικασίες (αντίληψη και επεξεργασία πληροφοριών), την προσωπικότητα (χαρακτηριστικά προσωπικότητας, συναισθηματικές αντιδράσεις), το κοινωνικό πλαίσιο (μαθησιακό περιβάλλον) και βέβαια τις φυσιολογικές παραμέτρους (εγκεφαλική λειτουργία) που συνθέτουν το ιδιαίτερο «παζλ» της διαδικασίας της μάθησης. Με άλλα λόγια τον τρόπο με τον οποίο κάθε άτομο δέχεται, οργανώνει, επεξεργάζεται και αφομοιώνει τις πληροφορίες. Κατανοώντας σε ποιον τέτοιο τύπο ανήκει κάθε μαθητής, μπορούμε να συμβάλλουμε ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει καλύτερα στις σχολικές υποχρεώσεις, αφομοιώνοντας στο μέγιστο βαθμό τις γνώσεις που του παρέχει το εκπαιδευτικό σύστημα.

Τα χαρακτηριστικά κάθε τύπου

Οι μαθησιακοί τύποι μπορούν σχηματικά να χωριστούν σε πέντε κατηγορίες που έχουν ως βάση τους δύο αντίθετους πόλους, καθένας από τους οποίους έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Οπτικός /Ακουστικός

Ο οπτικός τύπος αυτός αντιλαμβάνεται καλύτερα τις πληροφορίες μέσω εικόνων, θυμάται καλύτερα αυτό που βλέπει (π.χ. εικόνες, διαγράμματα, σχεδιαγράμματα, φωτογραφίες, ταινίες). Αντίθετα, ο ακουστικός παίρνει περισσότερα από τις λέξεις, τις γραπτές και προφορικές επεξηγήσεις.

Λεκτικός

Προσλαμβάνει καλύτερα τις πληροφορίες μέσω του λόγου, γραπτού και προφορικού, θυμάται λέξεις, γραπτά και προφορικά δεδομένα.

Σειριακός / Σφαιρικός

Ο σειριακός χρειάζεται να ακολουθήσει συγκεκριμένα «βήματα» για να κατανοήσει τις πληροφορίες ή για να μπορέσει να βρει λύση. Για να αντιληφθεί κάτι πρέπει να μπορεί και να το εξηγήσει, ενώ διαθέτει μεγάλη αναλυτική ικανότητα. Ο σφαιρικός έχει περισσότερο ολιστικό τρόπο προσέγγισης, πολλές φορές συλλαμβάνει τις πληροφορίες ξαφνικά και μπορεί να επιλύσει προβλήματα χωρίς κι ο ίδιος να καταλάβει πώς το έκανε. Έχει την ικανότητα να συνδέει δεδομένα και πληροφορίες που οι άλλοι δεν βλέπουν ή δεν μπορούν να συνδέσουν.

Ενεργητικός / Στοχαστικός

Ο ενεργητικός τύπος αντιλαμβάνεται καλύτερα την πληροφορία όταν εμπλέκεται σε αυτή ενεργητικά. Γι’ αυτόν δεν έχει νόημα απλά να ακούσει παθητικά ένα μάθημα, αλλά θέλει να συμμετάσχει μέσω της επίλυσης προβλημάτων ή της συμμετοχής σε μια μικρή ομάδα μελέτης. Ο στοχαστικός για να κατανοήσει την πληροφορία πρέπει να την αναλύσει και να την σκεφτεί πολλές φορές. Μελετά καλύτερα μόνος του και χρειάζεται χρόνο να συλλέξει και να επεξεργαστεί τις πληροφορίες.

Αισθητηριακός / Διαισθητικός

Ο αισθητηριακός τύπος είναι περισσότερο πρακτικός, βασίζεται σε γεγονότα και παρατήρηση, , λύνει προβλήματα χρησιμοποιώντας μεθοδικές διαδικασίες και δίνει έμφαση στη λεπτομέρεια. Λειτουργεί αργά αλλά πάντα προσεκτικά. Ο διαισθητικός προτιμά τις έννοιες, τις ερμηνείες, θέλει την ποικιλία, κουράζεται από τις λεπτομέρειες και τις επαναλήψεις και είναι γρήγορος αλλά συχνά απρόσεχτος.

Ο ρόλος των εγκεφαλικών ημισφαιρίων

Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μαθησιακού τύπου του παιδιού, παίζει η λειτουργία του εγκεφάλου του, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός του επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Ο τρόπος αυτός διαφέρει σημαντικά από τον έναν άνθρωπο στον άλλο, ανάλογα με το ημισφαίριο που επικρατεί. Ο εγκέφαλός μας αποτελείται από δύο ημισφαίρια, το αριστερό και το δεξιό. Το καθένα από αυτά εξειδικεύεται σε συγκεκριμένες λειτουργίες και αξιοποιεί τους δικούς του αισθητήρες και επεξεργαστές πληροφοριών. Σε κάθε άνθρωπο υπερισχύει, σε μεγάλο ή μικρό βαθμό, ένα από τα δύο ημισφαίρια. Αυτό σημαίνει πως ο καθένας μας έχει το δικό του μοναδικό τρόπο να αντιλαμβάνεται και να επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον. Το αριστερό ημισφαίριο ειδικεύεται στην σειριακή επεξεργασία πληροφοριών. Δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στα επιμέρους στοιχεία και όχι τόσο στο σύνολο. Ένα άτομο με ανεπτυγμένο αριστερό ημισφαίριο είναι καλό στη μεθοδολογία και την έρευνα. Συνήθως μπορεί να χειρίζεται πολύ καλά τη γλώσσα και έχει σκέψη μαθηματική, λογική και «επιστημονική». Προσέχει πρώτα τις λεπτομέρειες και μετά τη συνολική εικόνα των πραγμάτων ή των εικόνων και αφού αναλύσει τα επιμέρους στοιχεία σχηματίζει τη συνολική του εκτίμηση. Αντίθετα το δεξιό ημισφαίριο, ειδικεύεται στο σύνολο και όχι στις λεπτομέρειες. Επεξεργάζεται τα δεδομένα που έχει ταυτόχρονα, συνολικά και μετά προχωρά στη λεπτομέρεια. Ένα άτομο με ανεπτυγμένο το δεξιό ημισφαίριο έχει δημιουργική σκέψη, διαίσθηση, φαντασία, πρακτική ευφυΐα, καλή οπτική απεικόνιση των πραγμάτων και ιδιαίτερη έμφαση στην καλλιτεχνία. Προσέχει τα στοιχεία πρώτα στο σύνολό τους και μετά τις λεπτομέρειές τους για να σχηματίσει τη συνολική του εικόνα.

Tips

Αν το παιδί είναι τύπος…

…οπτικός: Διαγράμματα, σκίτσα ή φωτογραφίες θα το βοηθήσουν πολύ στην κατανόηση του μαθήματος. Μάθετέ του να υπογραμμίζει με έντονο χρώμα τα σημαντικά κομμάτια που πρέπει να θυμάστε και, όποτε είναι εφικτό, ενισχύστε τη διαδικασία της μάθησης με σχετικά CDROM.

…ακουστικός: Η εργασία με ομάδα είναι πολύ χρήσιμη, αφού θα μπορεί να συζητάει για το μάθημα και να ακούει όσα θα πρέπει να θυμάται.

…λεκτικός: Ο προφορικός αλλά και ο γραπτός λόγος είναι το δυνατό του σημείο, γι’ αυτό προτιμά τα θεωρητικά μαθήματα, αλλά χρησιμοποιώντας τον μπορεί να εξελίξει τις ικανότητές τους και στα πιο πρακτικά.

…σειριακός: Ακολουθεί τη θεωρία βήμα βήμα χωρίς να παραλείπει τίποτα. Δώστε του τα δεδομένα και βοηθήστε το να τα βάλει σε μια σειρά για να μπορεί να τα θυμάται καλύτερα.

…σφαιρικός: Μια περίληψη του μαθήματος είναι χρήσιμη βοήθεια για να μπορέσει να το κατανοήσει λεπτομερώς. Βοηθήστε το επίσης να συνδέσει τη νέα ύλη με αυτά που ήδη έχει μάθει.

…ενεργητικός: Η συνεργασία με τους συμμαθητές του και οι συζητήσεις μαζί τους (ή μαζί με εσάς) για το μάθημα και τις πληροφορίες που διδάχτηκαν θα το βοηθήσουν πολύ.

…στοχαστικός: Βεβαιωθείτε ότι κάνει συχνά διαλείμματα στη διάρκεια της μελέτης σας και ότι προσπαθεί να μην αποστηθίζει απλώς το μάθημα αλλά να το κατανοεί σε βάθος. Εάν κρατά σημειώσεις την ώρα του μαθήματος ή γράψει μια δική του περίληψη θα βοηθηθεί επίσης στο να το μάθει καλύτερα.

…αισθητηριακός: Βρείτε χειροπιαστά και πρακτικά παραδείγματα για να το βοηθήσετε να κατανοήσει καλύτερα τις αφηρημένες έννοιες και τις θεωρίες.

…διαισθητικός: Αντιστοιχίστε τις πληροφορίες που πρέπει να μάθει με γενικότερες θεωρίες. Αφιερώστε χρόνο στην επανάληψη και επιστήσατε την προσοχή του στην πιθανότητα να κάνει λάθη από βιασύνη.

Ξέρετε ότι η νοημοσύνη δεν είναι μια;

Ξέρετε ότι η νοημοσύνη δεν είναι μια;

«Το παιδί μου είναι πολύ έξυπνο!», «Είμαι σίγουρη πως η νοημοσύνη του είναι πολύ υψηλή», «Κάθε χρόνο γίνεται και πιο έξυπνο». Πόσο συχνά ακούμε τέτοιες εκφράσεις από τους γονείς που νιώθουν γεμάτοι περηφάνια κάθε φορά που το παιδί τους κάνει κάποιο καινούριο επίτευγμα, ή κάθε φορά που κάνει κάτι που στα μάτια τους φαίνεται πολύ έξυπνο. Και μέχρι πριν από κάποια χρόνια η φράση αυτή καθώς και η αντίληψη πως το έξυπνο, ευφυές και προικισμένο παιδί είναι αυτό που έχει υψηλό δείκτη νοημοσύνης επικρατούσαν. Τα τελευταία χρόνια όμως, η θεωρία αυτή άλλαξε, αφού τώρα πια όταν αναφέρουμε πως ένα παιδί έχει ανεπτυγμένη ευφυΐα, πρέπει να γνωρίζουμε για ποια από τις οχτώ ευφυΐες του μιλάμε!

To 1983 ο καθηγητής Gardner, δημοσίευσε το βιβλίο Frames of Mind, στο οποίο απέρριπτε τη θεωρία του ενός δείκτη νοημοσύνης. Αντίθετα, υποστήριζε πως δεν υπάρχει ένα είδος νοημοσύνης το οποίο καθορίζει την εξυπνάδα μας ή την επιτυχία μας στη ζωή, αλλά οχτώ διαφορετικά μεταξύ τους είδη, το κάθε ένα από τα οποία πηγάζει από διαφορετικό κομμάτι του εγκεφάλου. Και ενώ όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν και τα οχτώ αυτά είδη νοημοσύνης, λόγω των γενετικών τους καταβολών και των διαφορετικών περιβαλλοντικών επιδράσεων, δεν υπάρχουν ούτε δύο άνθρωποι στον κόσμο που να έχουν το ίδιο προφίλ νοημοσύνης, ακόμη και αν αυτοί είναι δύο απαράλλακτοι δίδυμοι! Και αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώνει την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και του κάθε παιδιού.

Ας γνωρίσουμε λοιπόν τα οχτώ είδη νοημοσύνης μας:

Λεκτική νοημοσύνη

Η γλωσσική ή λεκτική νοημοσύνη, της οποίας πηγή είναι ο αριστερός κροταφικός λοβός, αφορά όλες τις λεκτικές ικανότητες του ανθρώπου. Περιλαμβάνει τους τρόπους με τους οποίους παράγουμε τη γλώσσα, αλλά και την κατανόηση και τη δημιουργία λεπτών αποχρώσεων στην έκφραση του λόγου, όπως είναι η αλλαγή της σημασίας των λέξεων, η αντίληψη των κανόνων, του μέτρου και των ρυθμών της ανάλογα με το κυμάτισμα της φωνής, η ικανότητα πλοκής των λέξεων, αλλά και η ικανότητα εκμάθησης και ομιλίας διαφορετικών γλωσσών. Εμπεριέχει επίσης την ικανότητα εξήγησης γεγονότων, πράξεων ή απλών λέξεων και ορισμών με λόγια, την ικανότητα διδασκαλίας, μάθησης, ανάλυσης, μνήμης, αλλά και την ικανότητα για χιούμορ και λογοπαίγνια. Τα παιδιά που έχουν ανεπτυγμένη την λεκτική νοημοσύνη, μπορούν να μάθουν καλύτερα με τη βοήθεια του προφορικού και του γραπτού λόγου. Οι ενήλικες που έχουν ανεπτυγμένη την ευφυΐα αυτή, μπορεί να είναι ποιητές, λογοτέχνες, δημοσιογράφοι και πολιτικοί.

Αριθμητική/ λογική νοημοσύνη

Η μαθηματική νοημοσύνη, της οποίας πηγή είναι το δεξί ημισφαίριο, είναι η ικανότητα της επαγωγικής αλλά και της αναγωγικής και της επιστημονικής λογικής. Περιλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να ερευνά κατηγορίες και σχέσεις, να μπορεί να χειρίζεται τα μαθηματικά σύμβολα και τις αριθμητικές σχέσεις και να εκτελεί σύνθετους υπολογισμούς, να συγκρατεί σειρά από λεπτομέρειες στη μνήμη του. Επιστήμονες, μαθηματικοί, φιλόσοφοι, προγραμματιστές, στατιστικολόγοι, λογιστές και ντέντεκτιβ, βασίζονται σ’ αυτή τη νοημοσύνη. Τα παιδιά με ανεπτυγμένη μαθηματική νοημοσύνη μαθαίνουν καλύτερα μέσα από αριθμούς και λογική σκέψη, να υπολογίζουν και να οργανώνουν τις διάφορες πληροφορίες που έχουν ως δεδομένα, ενώ στοχεύουν στη λύση των προβλημάτων και στην αναζήτηση της σχέση αιτίας αποτελέσματος σε οποιοδήποτε πρόβλημα, μαθηματικό και μη.

Συναισθηματική νοημοσύνη

*Διαπροσωπική νοημοσύνη

Η διαπροσωπική νοημοσύνη βασίζεται στην ικανότητα του ανθρώπου να καταλαβαίνει τους άλλους Να μπορεί να επισημάνει τους σκοπούς, τα κίνητρα και τα ενδιαφέροντά τους, να κατανοήσει τη συμπεριφορά τους και να δουλέψει μαζί τους αποτελεσματικά. Περιλαμβάνει την αποτελεσματική λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, την ικανότητα παρατήρησης και ανάλυσης των ατομικών διαφορών και την ικανότητα συνεργατικής σχέσης και δουλειάς. Η κύρια πηγή της ευφυΐας αυτής, βρίσκεται στο μετωπιαίο λοβό και στο νέο φλοιό. Δάσκαλοι, γονείς, πολιτικοί, ψυχολόγοι και πωλητές, διευθύνοντες, θεραπευτές, αλλά και θρησκευτικοί ηγέτες βασίζονται στη διαπροσωπική νοημοσύνη. Τα παιδιά αναπτύσσουν σταδιακά τη διαπροσωπική τους νοημοσύνη, αποκτώντας με το πέρασμα του χρόνου εμπειρίες μέσα από τη ζωή τους στην οικογένεια, στις παρέες, στο σχολείο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μέσα από την σταδιακή συμμετοχή τους σε ομάδες εργασίας οι οποίες δουλεύουν για έναν κοινό σκοπό, μαθαίνοντας να συνεργάζονται και να αλληλεπιδρούν με τα άλλα παιδιά, γνωρίζοντας τη διαφορετικότητά τους και μαθαίνοντας να αντιδρούν στις διαθέσεις τους και εξελίσσοντας τον εαυτό τους μέσα από τα λάθη και τις εμπειρίες τους, αναπτύσσουν την διαπροσωπική τους νοημοσύνη. Αλλά και μέσα από τις σχέσεις τους με τους ενηλίκους. Όταν πείθουν διακριτικά το δάσκαλό τους για παράταση χρόνου ώστε να τελειώσουν την εργασία τους, ή όταν διαπραγματεύονται με τους γονείς τους για το πόση ώρα θα παίξουν με το αγαπημένο τους παιχνίδι και πότε θα διαβάσουν.

*Ενδοπροσωπική νοημοσύνη

Η ενδοπροσωπική νοημοσύνη, δίνει την ικανότητα στον άνθρωπο να κατανοήσει τα βαθύτερα αισθήματα, επιθυμίες και ιδέες του ίδιου του του εαυτού. Αποτελεί την ικανότητα της προσωπικής γνώσης που στρέφεται προς τον εαυτό μας. Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της αυτοσυγκέντρωσης, της επιμέλειας, της προσοχής, της υψηλής μεθοδικότητας στη σκέψη και στη λογική, της κατανόησης των πολλών και διαφορετικών αισθημάτων μας, τα οποία και ευθύνονται για την εκάστοτε συμπεριφορά μας. Η κύρια πηγή της ευφυΐας αυτής, βρίσκεται στο μετωπικό λοβό και στο νέο φλοιό. Υπάρχει όμως κάτι που κάνει την ευφυΐα αυτή ξεχωριστή σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες. Αυτό βρίσκεται στην δυνατότητά της να ενοποιεί όλες τις άλλες μορφές νοημοσύνης! Αφού με το να επιτυγχάνει τη γνώση του εαυτού μας, επιτυγχάνει τη γνώση γύρω από τη σημασία της ζωής, προωθεί την κατανόηση του εαυτού ως μέρους της ευρύτερης πραγματικότητας, την προσαρμογή του και την καλή αντιμετώπιση καταστάσεων με τη βοήθεια στρατηγικών, ενώ του δίνει την δυνατότητα να αποκτήσει ικανότητες διαίσθησης, ενόρασης και ενότητας. Όσοι έχουν αναπτυγμένη την ευφυΐα αυτή, αξιοποιούν και εμπλέκουν αποτελεσματικά όλα τα άλλα είδη νοημοσύνης, γνωρίζουν τις αδυναμίες τους και είναι προσεχτικοί στις αποφάσεις και στις επιλογές τους. Αυτοί είναι οι ψυχοθεραπευτές, οι φιλόσοφοι και οι αυτοδημιούργητοι άνθρωποι. Τα παιδιά με ανεπτυγμένη ενδοπροσωπική νοημοσύνη, μαθαίνουν καλύτερα μέσα από μετα-διανοητικές διεργασίες, δηλαδή παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και εξελίσσοντας τον, βελτιώνοντας τον εαυτό τους και τα θετικά και τα αρνητικά κομμάτια του, αλλά βελτιώνοντας και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και κατανόησης και χειρισμού των συναισθημάτων τους.

Σωματική/κιναισθητική νοημοσύνη

Η σωματική νοημοσύνη βασίζεται στην ικανότητα του ανθρώπου να μπορεί να χρησιμοποιεί ανεξάρτητα αλλά και συνδυαστικά τις κινητικές του δεξιότητες. Δίνει στο ανθρώπινο σώμα την δυνατότητα να λειτουργήσει αρμονικά και συνεργατικά με τον εγκέφαλο και με τη βοήθειά του να λύνει προβλήματα, να εκφράζει ιδέες, γνώσεις και συναισθήματα. Η πηγή της ευφυΐας αυτής, βρίσκεται στην αλληλεπίδραση του εγκεφαλικού φλοιού με το νωτιαίο μυελό. Η αλληλεπίδραση αυτή, μας δίνει τη δυνατότητα να συνδυάσουμε την αντίληψη με την κίνηση, κάτι που προκαλεί την εκτέλεση συγκεκριμένων κινήσεων των μυών, αλλά και τον κατάλληλο συνδυασμό τους όταν χρειάζεται. Αθλητές, χειρουργοί, χορευτές, χορογράφοι, γραφίστες, ηθοποιοί, τεχνίτες, χρησιμοποιούν τη σωματική νοημοσύνη. Τα παιδιά που έχουν ανεπτυγμένη τη νοημοσύνη αυτή, απολαμβάνουν τα παιγνίδια και τις κινητικές δραστηριότητες, ενώ έχουν ιδιαίτερο ταλέντο στις μιμητικές δεξιότητες. Είναι πιο εύκολο γι’ αυτά να μαθαίνουν μέσα από την κίνηση, είτε αυτή είναι αδρή όπως για παράδειγμα μέσα από τον χορό, εκφράζοντας ιδέες και συναισθήματα, είτε λεπτή, μέσα από το χειρισμό διάφορων αντικειμένων ή υλικών και κατασκευάζοντας με τη βοήθειά τους γλυπτά, πίνακες ή άλλες δημιουργίες.

Μουσική/ρυθμική νοημοσύνη

Η μουσική νοημοσύνη στηρίζεται στην απόλαυση και στην κατανόηση της μουσικής. Πηγή της ευφυΐας αυτής είναι το δεξί ημισφαίριο, στο οποίο γίνεται η επεξεργασία όλων των ακουσμάτων. Εμπεριέχει την ικανότητα του ανθρώπου να νιώθει το ρυθμό, την χροιά του ήχου, τη μελωδία, το συνδυασμό των οργάνων και των μουσικών μέτρων, την αντίληψη της διαφορετικότητας των ειδών της μουσικής, αλλά και τη συνάφειά τους. Εμπεριέχει επίσης την ικανότητα για συναισθηματική έκφραση του ατόμου μέσα από τη μουσική, είτε μέσω της σύνθεσης, είτε μέσω της εκτέλεσης. Και η εκτέλεση περιλαμβάνει το παίξιμο ενός οργάνου, το τραγούδι, το χορό. Συνθέτες, οργανοπαίχτες, μουσικοί, τραγουδιστές, χρησιμοποιούν αυτήν τη νοημοσύνη. Τα παιδιά με καλή μουσική νοημοσύνη μαθαίνουν καλύτερα μέσα από ήχους, τραγούδια και ρυθμούς, ενώ μπορούν να εκφράσουν ιδέες, γνώσεις και συναισθήματα μέσα από τη μουσική. Πολλές φορές μάλιστα εκφράζονται μέσα από τα δικά τους μουσικά κομμάτια από την βρεφική τους κιόλας ηλικία, τα οποία αποτελούνται από σύνθετους ή απλούς ρυθμούς με τη βοήθεια οποιουδήποτε αντικειμένου. Ακόμα και με μια κατσαρόλα!

Χωρική νοημοσύνη

Η χωρική νοημοσύνη, δίνει την ικανότητα στον άνθρωπο να μπορεί να αναπαραστήσει το χώρο που βλέπει στο μυαλό του. Τον βοηθά να παρατηρεί και να χειρίζεται με επιδεξιότητα μια μορφή ή ένα αντικείμενο, να παρατηρεί και να δημιουργεί συνθέσεις με έναν ιδιαίτερα παραστατικό τρόπο, φτιάχνοντας ένα ακριβές αντίγραφο αυτού που παρατηρεί. Η πηγή της ευφυΐας αυτής βρίσκεται στο δεξιό πλευρικό λοβό. Περιλαμβάνει την ικανότητα της δραστικής φαντασίας, του καλού προσανατολισμού στο χώρο, του χειρισμού των εικόνων, την αναγνώριση σχέσεων αντικειμένων και διαστημάτων και την καλή θεώρηση των πραγμάτων από διαφορετική οπτική γωνία. Αυτή η νοημοσύνη είναι απαραίτητη στους αρχιτέκτονες, στους γλύπτες, στους διακοσμητές, στους καλλιτέχνες, στους μηχανικούς, στους εφευρέτες, στους πιλότους, στους καπετάνιους και στους οδηγούς. Τα παιδιά με καλή χωρική νοημοσύνη μαθαίνουν καλύτερα χρησιμοποιώντας τα οπτικά μέσα που τους δίνονται κάθε φορά και τείνουν να οργανώνουν τη σκέψη τους στο χώρο και να συγκροτούν τις ιδέες τους πριν να τις γράψουν. Ενδιαφέρονται να μελετούν γραφήματα και χάρτες και τους αρέσει να σκέφτονται με εικόνες, καθώς επίσης και να τις δημιουργούν.

Νατουραλιστική νοημοσύνη

Η νατουραλιστική νοημοσύνη, εμπεριέχει την ικανότητα του ανθρώπου να αναγνωρίζει τη χλωρίδα και την πανίδα, να ξεχωρίζει τα διάφορα ζωντανά όντα, φυτά και ζώα, να διακρίνει αντικείμενα και διαδικασίες από το φυσικό κόσμο και να τα χρησιμοποιεί εποικοδομητικά. Τα άτομα αυτά αγαπούν όχι μόνο να αναγνωρίζουν αλλά και να κατηγοριοποιούν το φυτικό και ζωικό βασίλειο. Τέτοια ευφυΐα έχουν οι βιολόγοι, οι βοτανολόγοι, οι γεωργοί , οι κυνηγοί, οι γεωλόγοι, οι σεφ. Τα παιδιά με ανεπτυγμένη νατουραλιστική νοημοσύνη μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την αλληλεπίδραση με τη φύση και το περιβάλλον, όπως με εκδρομές στη φύση, με εργασίες που σχετίζονται με την παρακολούθηση των φυσικών φαινομένων, όπως είναι η καλλιέργεια οσπρίων και τα πειράματα στη φύση ή στην τάξη και με τη φροντίδα φυτών και ζώων.