Σαμποτάροντας τον εαυτό μας

Ορισμένες συμπεριφορές μας μάς βλάπτουν, αλλά εμείς αδυνατούμε να το καταλάβουμε, βάζοντας έτσι συνεχώς τρικλοποδιές στον εαυτό μας. Ποιες είναι αυτές;

Υπονομεύουμε τον εαυτό μας όταν, στην προσπάθειά μας να λύσουμε ένα πρόβλημα, τελικά προκαλούμε ένα νέο ή το χειριζόμαστε με τέτοιον τρόπο που παρεμβαίνει στα μελλοντικά μας σχέδια ή αποδεικνύεται καταστροφικός για τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Αν και όλοι έχουμε κάποια στιγμή υιοθετήσει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, μια τέτοια συμπεριφορά, το πρόβλημα ξεκινά όταν αυτή επαναλαμβάνεται τακτικά, μέχρι που γίνεται συνήθεια. Το «αυτο-σαμποτάζ» είναι μια κατάσταση που επαναλαμβάνεται συστηματικά και εξελίσσεται μέσα στον χρόνο, γι’ αυτό και χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια για να σταματήσει. Στην ουσία πρόκειται για έναν λανθασμένο μηχανισμό άμυνας, για μια προσωρινή ανακούφιση, που σε βάθος χρόνου μας βλάπτει, αφού μπορεί εμείς να αρνούμαστε το πρόβλημα, αυτό όμως εξακολουθεί να υφίσταται και να διογκώνεται.

Τρεις «αυτοκαταστροφικές» συμπεριφορές
1. Η άρνηση των συναισθημάτων

Στην προσπάθειά μας να αποφύγουμε ή να αντιμετωπίσουμε τα αρνητικά συναισθήματα που μας κατακλύζουν, είναι πιθανό να υιοθετήσουμε συμπεριφορές οι οποίες, αντί να μας βοηθούν, μακροχρόνια μας βλάπτουν. Το να δραπετεύουμε από την πραγματικότητα μπορεί να φαντάζει επιθυμητό, αλλά τελικά μπορεί να μας βάλει σε μεγαλύτερες φασαρίες, επειδή, αρνούμενοι να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες καταστάσεις της ζωής μας, ουσιαστικά τις αφήνουμε να διαιωνίζονται. Βέβαια, το να καταφύγουμε στο λεγόμενο comfort food μετά από μια δύσκολη μέρα δεν θεωρείται προβληματική συμπεριφορά αν γίνεται π.χ. 2 φορές τον μήνα. Η κατάσταση εξελίσσεται σε πρόβλημα όταν γίνεται συστηματικά ή έχει επιπτώσεις στο βάρος, την υγεία και την ψυχική μας διάθεση. Αν το ξέσπασμα στο φαγητό καθιερωθεί ως τρόπος αντίδρασης απέναντι σε μια δύσκολη κατάσταση, τότε κινδυνεύουμε να εγκλωβιστούμε σε αυτόν.

Επίσης, ορισμένοι άνθρωποι εστιάζουν σε τόσο μεγάλο βαθμό στο αρνητικό γεγονός το οποίο βιώνουν, που τελικά παγιδεύονται σε μια επώδυνη κατάσταση αρνητικών συναισθημάτων. Στη συνέχεια, επιλέγουν ακραίες συμπεριφορές, ελπίζοντας ότι οι σωματικές αισθήσεις που τους προκαλούν θα είναι τόσο έντονες, ώστε να τους αποσπάσουν την προσοχή και να τους βοηθήσουν να ξεχαστούν.

Μερικές φορές, ωστόσο, σαμποτάρουμε τον εαυτό μας και λόγω «άγνοιας», εξαιτίας λανθασμένων πεποιθήσεων σχετικά με το ποια συμπεριφορά θεωρείται σωστή. Η λύπη, για παράδειγμα, συχνά μας οδηγεί στην απομόνωση. Αυτή την αντίδραση μπορεί να τη νιώθουμε σωστή, αλλά στην πραγματικότητα μας βλάπτει. Το να αποτραβιόμαστε από υγιείς καταστάσεις, όταν έχουμε κακή διάθεση, έχει ως αποτέλεσμα να την επιδεινώνουμε. Κοινό χαρακτηριστικό, πάντως, στις καταστροφικές συμπεριφορές είναι ότι νομίζουμε ότι μας βοηθούν, αλλά στην πραγματικότητα μας αποπροσανατολίζουν, βυθίζοντάς μας όλο και περισσότερο σε έναν φαύλο κύκλο.

Δυστυχώς, συχνά δεν καταλαβαίνουμε ότι μόνοι μας σαμποτάρουμε τον εαυτό μας και αυτό γιατί πολλές φορές οι συνέπειες των πράξεων και αποφάσεών μας δεν είναι άμεσες. Για να αντιληφθούμε το πώς μας επηρεάζουν, πρέπει να τις προβάλουμε σε βάθος χρόνου, να δούμε αν και κατά πόσο βλάπτουν τα μελλοντικά μας σχέδια και τις σχέσεις μας.

 

Η στροφή στις εξαρτήσεις

Η συστηματική αποφυγή ενός ανθρώπου να αντιμετωπίσει τα αρνητικά συναισθήματά του μπορεί να τον οδηγήσει σε κάποιου είδους εξάρτηση, προκειμένου να συντηρήσει την άρνησή του για το πρόβλημα ή να μην ασχοληθεί με αυτό. Η εξάρτηση, είτε αυτή εκφράζεται με τη μορφή κατάχρησης ουσιών (αλκοόλ, φάρμακα, ναρκωτικά) είτε ως προσκόλληση σε ένα άτομο, αποδεικνύεται επιβλαβής σε όλα τα επίπεδα, σωματικά και ψυχικά. Πρόκειται για μια λανθασμένη επιλογή, έναν «ανθυγιεινό» τρόπο να δραπετεύουμε από τα πράγματα που μας βασανίζουν. Ο εθισμός είναι μια δύσκολη περίπτωση -ας μη γελιόμαστε- και χρειάζεται μεγάλη δύναμη, επιμονή και θέληση για να τον ξεπεράσουμε. Η εξάρτηση μας αποδυναμώνει, γι’ αυτό και είναι σημαντική η αναζήτηση βοήθειας από έναν ειδικό και η υποστήριξη των αγαπημένων μας προσώπων.

 

Σπάμε τον φαύλο κύκλο!

*Κρατάμε ένα ημερολόγιο αναφορικά με το πώς αντιμετωπίζουμε τις στρεσογόνες καταστάσεις.

*Αναγνωρίζουμε τη συμπεριφορά που ακολουθούμε.

*Αποδεχόμαστε το πόσο μας βλάπτει.

*Εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να αντιδρά διαφορετικά, βρίσκοντας, με τη βοήθεια των δικών μας ανθρώπων ή ενός ειδικού, εναλλακτικές λύσεις αντιμετώπισης του προβλήματος, όπως π.χ. ένα νέο χόμπι.

2. Η δύναμη της αναβλητικότητας

Η αναβολή, η χρονική απόσταση που χωρίζει τις προθέσεις μας από το να γίνουν πράξη, η δράση που δεν αναλαμβάνουμε ποτέ, είναι ο πιο κοινός τρόπος να σαμποτάρουμε τον εαυτό μας. Και ενώ πιστεύουμε ότι η θέληση και οι λόγοι που γεννούν τους στόχους μας αρκούν για να μας κινητοποιήσουν, τελικά αποδεικνύεται ότι αυτό δεν ισχύει.

Η αναβλητικότητα είναι μια παράλογη καθυστέρηση. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι ψυχολογικό και όλες οι δυσκολίες που προκύπτουν ή τα εμπόδια που βάζουμε απορρέουν από αυτό. Μπορεί το μυαλό μας να γνωρίζει και να κατανοεί το τι πρέπει να κάνουμε, ωστόσο δεν έχουμε τη διάθεση να το κάνουμε. Έτσι, εστιάζουμε στα βραχυπρόθεσμα οφέλη, στο να νιώσουμε καλά αυτή τη στιγμή, θυσιάζοντας τα μακροπρόθεσμα οφέλη. Μάλιστα, όταν το πρόβλημα είναι χρόνιο και χαρακτηρίζει την καθημερινότητά μας, τότε κινδυνεύουμε να θυσιάσουμε ολόκληρη τη ζωή μας.

Υπάρχουν 4 βασικοί λόγοι για τους οποίους συνήθως κωλυσιεργούμε:

• Δεν θέλουμε να κάνουμε πράγματα που δεν μας αρέσουν ή μας αναστατώνουν με οποιονδήποτε τρόπο. Για παράδειγμα, αναβάλλουμε μια επίσκεψη στον γιατρό, γιατί δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε μια ενδεχομένως αρνητική κατάσταση, αλλά θέλουμε να συνεχίσουμε να νιώθουμε καλά.
• Συχνά οι προθέσεις μας ή/και ο στόχος μας είναι ασαφείς ή δεν είναι αρκετά ισχυροί για να μας κινητοποιήσουν. Αυτή η δίαιτα που ξεκινάει πάντα από Δευτέρα είναι ένα κλασικό παράδειγμα αναβολής.
• Η προσοχή μας αποσπάται εύκολα. Θα γράψουμε, για παράδειγμα, την επιστολή που πρέπει, αφού πρώτα απαντήσουμε στο μήνυμα της φίλης, διαβάσουμε ένα mail, τσεκάρουμε το facebook, δούμε τι καιρό θα κάνει αύριο… και ξαφνικά η μέρα πέρασε και η επιστολή δεν έχει ακόμα γραφτεί.
• Αναβάλλουμε πράγματα από φόβο, επειδή λόγου χάρη νομίζουμε ότι δεν έχουμε τις δυνάμεις και τα προσόντα που απαιτούνται ή ανησυχούμε για τα αποτελέσματα μιας πιθανής ενέργειας ή πρωτοβουλίας μας. Γενικά ο φόβος -το άγχος της αποτυχίας- είναι ένας παράγοντας που μας κρατάει πίσω.

Σημαντικό στοιχείο της αναβλητικότητας είναι η λεγόμενη αυτοεξαπάτηση, τα μικρά ψέματα που λέμε στον εαυτό μας προκειμένου να νιώσουμε καλύτερα που δεν κάνουμε αυτό που πρέπει, οι δικαιολογίες που εφευρίσκουμε ή τα προβλήματα που αφήνουμε άλυτα επειδή μας βολεύουν.

 

Ξεκινάμε σταδιακά

*Καλό είναι να θέτουμε μικρούς και εφικτούς στόχους και όχι μακρινούς και μεγάλους. Κάνοντας ένα βήμα τη φορά, θα πάρουμε θάρρος για να συνεχίσουμε και θα φτάσουμε σταδιακά στον τελικό μας στόχο.

*Φροντίζουμε να παίρνουμε συγκεκριμένες αποφάσεις και όχι να κάνουμε γενικές δηλώσεις.

*Βρίσκουμε αυτό που μας αποσπά την προσοχή και το απομακρύνουμε.

*Βάζουμε σε πρόγραμμα τη δουλειά μας και προσπαθούμε όσο γίνεται να το τηρήσουμε.

*Επιβραβεύουμε τον εαυτό μας κάθε φορά που καταφέρνουμε να τηρήσουμε το οργανόγραμμά μας.

3. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης

Μπορεί η μετριοφροσύνη να θεωρείται αρετή και ο υπέρμετρος εγωισμός να είναι κοινωνικά κατακριτέος, ωστόσο όταν το Εγώ καταπιέζεται σε υπερβολικό βαθμό, αυτό αποτελεί δείγμα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Όταν συνεχώς υποτιμούμε τον εαυτό μας, γινόμαστε οι ίδιοι τροχοπέδη στην εξέλιξή μας, αφού η αρνητική εικόνα που έχουμε για εμάς τους ίδιους μας αποτρέπει από το να πάρουμε ρίσκα ή να θέσουμε υψηλούς στόχους.

Ακόμα χειρότερα, η προβολή μιας τέτοιας εικόνας αποτρέπει και τους άλλους από το να μας πάρουν στα σοβαρά, από το να μας αναθέσουν ρόλους και ευθύνες, και μας εμφανίζει λιγότερο ικανούς στην εκτέλεση καθηκόντων. Η διαρκής αναζήτηση έγκρισης και αποδοχής στα μάτια των άλλων δεν δείχνει πάντα πόσο εκτιμάμε τη γνώμη τους, αλλά μας κάνει να φαινόμαστε αδύναμοι και λιγότερο ικανοί.

Επίσης, η εξαρχής δήλωση της «ανικανότητάς» μας, όπως, για παράδειγμα, «Δεν θέλω να οδηγήσω. Είμαι κακή οδηγός», μας καλύπτει σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Ο φόβος της έκθεσης υπάρχει και στην περίπτωση αυτή, γι' αυτό εμείς προειδοποιούμε τους γύρω μας για την έλλειψή μας, θέλοντας να εκμηδενίσουμε τις πιθανότητες αρνητικής κριτικής ή αρνητικού αποτελέσματος.

Όμως, στις ανταγωνιστικές κοινωνίες που ζούμε, όπου η ατομικότητα είναι κύριο χαρακτηριστικό, καλούμαστε συχνά να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας ως μοναδικό, να τον προβάλουμε όσο καλύτερα μπορούμε, προκειμένου να εξελιχθούμε. Ο χρόνος, όμως, που συνήθως μας δίνεται είναι ελάχιστος και μέσα στα στενά αυτά όρια πρέπει να παρουσιάσουμε τις καλύτερες και πιο δυνατές πτυχές μας, να δώσουμε τις καλές πληροφορίες που διαφορετικά δεν θα ήταν διαθέσιμες. Το να υποτιμάμε, λοιπόν, τον εαυτό μας δεν είναι δείγμα καλής συμπεριφοράς, αλλά χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Μαθήματα αυτοεκτίμησης

*Φροντίζουμε να έχουμε μια σφαιρική άποψη για τα πράγματα, εστιάζοντας ισότιμα τόσο στις θετικές όσο και στις αρνητικές πλευρές του εαυτού μας.

*Καταγράφουμε τα 10 πράγματα για τα οποία είμαστε περήφανοι. Αν δεν μπορούμε μόνοι μας, ζητάμε τη βοήθεια των γύρω μας.

*Στοχεύουμε στην ενίσχυση των θετικών μας σημείων και στη βελτίωση των αρνητικών μας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΝΑΤΑΛΙΑ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ, MSc, ψυχολόγο υγείας, υποψήφια διδάκτορα Παντείου Πανεπιστημίου, διευθύντρια Σπουδών του Κέντρου Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.

Τι αποκαλύπτουν οι σεξουαλικές μας επιθυμίες;

Επτά απορίες για το σεξ - που διστάζουμε να εκφράσουμε - βρίσκουν τις απαντήσεις τους.

Για να βγούμε από την άβολη θέση στην οποία συχνά μας φέρνει μια συζήτηση γύρω από το σεξ ή ακόμη και αυτό το ίδιο το σεξ, θα χρειαστεί να επανεξετάσουμε όρους όπως η επιθυμία, ο γάμος και οι φαντασιώσεις. Η αλήθεια είναι ότι η σεξουαλικότητα παραμένει για πολλούς ένα σκοτεινό και μυστηριώδες κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ωστόσο, διαβάζοντας το παρακάτω κείμενο, θα βρούμε απαντήσεις σε ερωτήματα που μας έχουν απασχολήσει, αλλά θα διστάζαμε να συζητήσουμε με τον σύντροφό μας ή ακόμη και να ομολογήσουμε στον ίδιο τον εαυτό μας.

Γιατί δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε για σεξ;Ή με άλλα λόγια: Γιατί δυσκολευόμαστε να συζητήσουμε τις ανάγκες μας με τον σύντροφό μας; Οι αιτίες φαίνεται να είναι διαφορετικές για τις γυναίκες και τους άνδρες. Πολλές γυναίκες δεν έχουν εξοικειωθεί με το σώμα τους και άρα με τις πτυχές της σεξουαλικότητάς τους, με αποτέλεσμα να μένουν ανικανοποίητες στη σεξουαλική τους ζωή, χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο. Είναι πιθανό να νιώθουν ντροπή, να έχουν αναστολές ή να μην αισθάνονται αποδεκτές από τον σύντροφό τους. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι οι ίδιες που απέχουν από τη σεξουαλικότητά τους. Από την άλλη πλευρά, οι άνδρες είναι πιθανό να ντρέπονται για ένα συγκεκριμένο πρόβλημα (π.χ. στύσης ή πρόωρης εκσπερμάτισης), το οποίο θεωρούν πλήγμα στον ανδρισμό τους, και μπροστά στην άρνηση να το συνειδητοποιήσουν, να το αποδεχτούν και να το αντιμετωπίσουν, προτιμούν να μη μιλάνε καθόλου γι’ αυτό. Η δυσκολία μας, πάντως, να μιλήσουμε ανοιχτά για σεξουαλικά ζητήματα προέρχεται και από κοινωνικές επιταγές. Το σεξ είναι το πιο απλό και όμορφο πράγμα του κόσμου, μπορεί όμως να γίνει δύσκολο, ακόμα και επώδυνο. Ο καταιγισμός ερωτικών μηνυμάτων της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, τα άπειρα «πρέπει» στο σεξ, τα σεξουαλικά πρότυπα που μας επιβάλλουν να ακολουθούμε, κατέληξαν να διαλύσουν τον πηγαίο και ενστικτώδη χαρακτήρα της ερωτικής συνεύρεσης δύο ατόμων. Έτσι, το σεξ γίνεται όλο και πιο δύσκολο και εμείς μπορεί ως αντίδραση του σώματος και του ψυχισμού μας να δείχνουμε άρνηση και αδιαφορία γι’ αυτό.

Γιατί δεν αποκαλύπτουμε τις φαντασιώσεις μας;Η φαντασίωση είναι ένα φανταστικό σενάριο, άρρηκτα συνδεδεμένο με τη σεξουαλικότητα και βασισμένο στο υποσυνείδητό μας, το οποίο περιέχει τις ασυνείδητες ή απωθημένες επιθυμίες μας. Στο πλαίσιο αυτό, συντελείται ένας συμβιβασμός μεταξύ ενορμήσεων και ηθικών απαγορεύσεων που εμφανίζεται με συμβολικό τρόπο και χρειάζεται αποκωδικοποίηση (όπως συμβαίνει και με ταόνειρα). Οι φαντασιώσεις συνήθως λειτουργούν διεγερτικά, εμπλουτίζοντας την ερωτική μας ζωή, εξηγούν οι ειδικοί. Τότε, γιατί διστάζουμε να μιλήσουμε γι' αυτές στον σύντροφό μας; Για αρκετούς από εμάς, οι φαντασιώσεις συνοδεύονται από ντροπή, ενοχή και μυστικότητα, ενώ συχνά τις θεωρούμε προθάλαμο ερωτικήςαπιστίας. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι ακίνδυνες. Άλλωστε, τα πρόσωπα που πιθανώς εναλλάσσονται στο σενάριο, όπως και οι ρόλοι τους, είναι συμβολικά και λειτουργούν διεγερτικά. Επιπλέον, επειδή δεν έχουμε όλοι την ίδια εξοικείωση με τη σεξουαλικότητά μας και συχνά την αντιμετωπίζουμε με δισταγμό και αναστολές, η φαντασίωση μας βοηθά να πειραματιστούμε με ασφάλεια, χωρίς να καταπιεζόμαστε ή να κινδυνεύουμε να εκτεθούμε, οπότε σταδιακά αυτό μπορεί να αυξήσει την ερωτική μας επιθυμία και να μας «δέσει» συναισθηματικά με τον σύντροφό μας.

Γιατί μας διεγείρει η στολή;Έχει να κάνει με τη φαντασίωση, με τον ρόλο που εξυπηρετεί κάθε στολή (π.χ. ρόλος κυριαρχίας ή υποταγής). Μέσω μιας συγκεκριμένης ένδυσης, μπορούμε να μπούμε σε έναν διαφορετικό ρόλο, να γίνουμε κάποιοι άλλοι και το σεξ να είναι (ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να γίνει) όπως ακριβώς το έχουμε φανταστεί. Η στολή θεωρούνταν ανέκαθεν ένα «φετίχ», το οποίο διεγείρει γιατί παραπέμπει σε συγκεκριμένες προσλαμβάνουσες που έχει ο καθένας από εμάς, όπως είναι ηπειθαρχία, η επιβολή ή η υποταγή, και οι οποίες -έως έναν βαθμό- προσθέτουν ενδιαφέρον και επομένως παραπάνω ερωτισμό στο σεξουαλικό παιχνίδι. Κατά παρόμοιο τρόπο λειτουργεί στην ερωτική μας διάθεση και η επιλογή του μέρους που θέλουμε να κάνουμε σεξ. Μέρη όπως η τουαλέτα του εστιατορίου ή του αεροπλάνου προκαλούν διέγερση επειδή ενέχουν το φαντασιωσικό στοιχείο, το κρυφό, το παράνομο, το άγχος ότι κάποιος θα μας δει, στοιχεία δηλαδή που ενδεχομένως δημιουργούν ενδιαφέρον στην ερωτική συνεύρεση.

Σκοτώνει ο γάμος το σεξ;Ο γάμος έχει δαιμονοποιηθεί ως δολοφόνος της σεξουαλικής επιθυμίας. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είναι ο γάμος που απομακρύνει ερωτικά τους συντρόφους, αλλά οι συμπεριφορές που εμείς οι ίδιοι μπορεί να έχουμε κατά τη διάρκεια του γάμου, οι οποίες ενδεχομένως να προκαλέσουν προβλήματα στο σεξ. Στα παντρεμένα ζευγάρια υπάρχει, για παράδειγμα, συχνά η αίσθηση ότι ο ένας σύντροφος είναι κτήμα του άλλου, λόγω του «συμβολαίου» που έχουν υπογράψει, και επομένως παύουν να προσπαθούν για τη σχέση. Οι άνθρωποι, όμως, δεν «κατοχυρώνονται», ούτε «ανήκουν». Πρόκειται για μια επίπλαστη αίσθηση που δεν έχει να κάνει με τον γάμο, αλλά με το πώς εμείς οι ίδιοι λειτουργούμε ως παντρεμένοι, πώς μεταφράζουμε και ίσως παρερμηνεύουμε την έννοια «εις γάμου κοινωνίαν». Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι όταν υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια, τότε εκ των πραγμάτων αλλάζουν οι συνθήκες της συμβίωσης του ζευγαριού και συχνά το παιχνίδι της σεξουαλικής επιθυμίας και του ερωτισμού μπορεί να χαθεί, εκτός και αν το ζευγάρι φροντίσει να προστατεύσει και να διαφυλάξει την ερωτική του ζωή.

Γιατί μας αρέσει η πορνογραφία;Στην ερωτική ζωή των ζευγαριών η πορνογραφία μπορεί να λειτουργήσει ως ερέθισμα που αυξάνει τη σεξουαλική διέγερση, ως ερωτικό παιχνίδι ή ως πηγή από όπου γεννιούνται καινούργιες ιδέες για τους δύο συντρόφους, με σκοπό τον πειραματισμό και την ανανέωση των σεξουαλικών τους πρακτικών. Αυτό που μας ελκύει στην πορνογραφία είναι ίσως το διαφορετικό, το καινούργιο, η «ζωντανή» αποτύπωση των φαντασιώσεών μας. Άλλωστε, η σχέση του ανθρώπου με την πορνογραφία έχει τις ρίζες της βαθιά στους αιώνες, ενώ οι επιστήμονες έχουν αποδείξει και τη βιολογική της εξήγηση, κατά την οποία η διέγερση προκαλείται στον άνθρωπο από την οπτική επαφή με το πορνογραφικό υλικό, που ενεργοποιεί συγκεκριμένους νευρώνες του εγκεφάλου. Το πορνό, λοιπόν, μπορεί να συμβάλλει στην ερωτική μας ζωή, αρκεί να μην περάσουμε στο άλλο άκρο και το θεωρήσουμε απαραίτητη προϋπόθεση διέγερσης και σεξουαλικής επαφής.

Τι μας γοητεύει στο ξενοδοχείο;Ειδικά στο πλαίσιο μιας μακροχρόνιας σχέσης, το σεξ καταλήγει, λόγω καθημερινότητας, να γίνεται σε συγκεκριμένο χώρο, που συνήθως είναι η κρεβατοκάμαρα. Το ίδιο το σεξ (δηλαδή την ικανοποίηση της κορύφωσης) μπορεί να μην το βαριόμαστε, όταν όμως μια πρακτική επαναλαμβάνεται συνεχώς με τον ίδιο τρόπο, χάνει το ενδιαφέρον της. Συνήθως αυτό δεν έχει να κάνει με το πώς αισθανόμαστε με τον σύντροφό μας, αλλά με την κατάσταση μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα η ερωτική πράξη στην καθημερινότητά μας. Χρειάζονται, λοιπόν, εναλλαγές που προσθέτουν ενδιαφέρον, αν θέλουμε να συνεχίσουμε να επιζητούμε το σεξ με την ίδια συχνότητα. Η επιλογή του ξενοδοχείου είναι ένας χώρος διαφορετικός, ο οποίος παραπέμπει ταυτόχρονα σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία δημιουργούν παραπάνω διέγερση (π.χ. είναι ταυτισμένο με τα παράνομα ζευγάρια). Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα της «συνάντησης» και της «προσμονής», που μας φέρνει πίσω στα πρώτα χρόνια της σχέσης και μας υπενθυμίζει ότι, πέρα από τους υπόλοιπους ρόλους μας, είμαστε και εραστές.

Γιατί τα ψίχουλα στην κουζίνα επηρεάζουν το σεξ;Λίγα ψίχουλα στο τραπέζι της κουζίνας, ένα άδειο μπουκάλι νερό στο ψυγείο ή ένα ξέστρωτο κρεβάτι μπορεί να αποτελούν ικανές αιτίες καβγά με τον σύντροφό μας. Πράγματα που δεν έχουν σημασία παίρνουν υπόσταση, γιατί εκείνη τη στιγμή προσπαθούμε να πούμε κάτι άλλο. Θυμώνουμε με τον σύντροφό μας για τις δουλειές του σπιτιού, ενώ αυτό που θα θέλαμε στην πραγματικότητα να του πούμε είναι: «Δεν με προσέχεις, με αγνοείς, δεν με καταλαβαίνεις, αδιαφορείς για τις ανάγκες μου». Αντίστοιχα, ο σύντροφός μας ενδεχομένως να νιώθει αδικημένος ή και κουρασμένος από την προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της συμπεριφοράς μας, με αποτέλεσμα να συνεχίζει με τη σειρά του μια λανθασμένη στάση και αντί να αναρωτηθεί τι κρύβεται πίσω από τα λόγια μας, να περιορίζεται στην εύκολη λύση, στο να χρησιμοποιεί χαρακτηρισμούς όπως γκρινιάρα, απαιτητική, οξύθυμη, καταπιεστική. Έτσι, μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο που γεμίζει και τους δυο μας με αισθήματα θυμού και απογοήτευσης, τραυματίζει τη σεξουαλική μας ζωή και τελικά δεν μας επιτρέπει να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει και πώς να το αντιμετωπίσουμε.


ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΕΛΕΑΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ, ΜΑ, ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεύτρια-κλινική θεραπεύτρια σεξουαλικών διαταραχών, πτυχιούχο Ψυχολογίας.

Τα κιλά μας αποκαλύπτουν τον χαρακτήρα μας Τα κιλά μας αποκαλύπτουν τον χαρακτήρα μας

Επηρεάζει η ψυχοσύνθεσή μας τον Δείκτη Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.); Έτσι φαίνεται, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα. Τι είδους άνθρωποι είναι οι αδύνατοι και ποια η προσωπικότητα όσων έχουν περιττά κιλά;

Οι αισιόδοξοι ζουν περισσότερα χρόνια, οι αγχώδεις χαρακτήρες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν έλκος στομάχου και οι συναισθηματικά ασταθείς πίνουν και καπνίζουν. Πράγματι, λοιπόν, η προσωπικότητά μας δίνει στοιχεία για την υγεία μας. Τι γίνεται, όμως, με το βάρος μας; Ορίζει ο χαρακτήρας μας το κατά πόσο θα είμαστε αδύνατοι ή όχι στη ζωή μας;

Η έρευνα Πρόσφατη έρευνα αποκαλύπτει ότι ο χαρακτήρας μας αντανακλάται και στο... βάρος μας. Επιστήμονες από το Εθνικό Ινστιτούτο Γηριατρικής των ΗΠΑ, με επικεφαλής τη νευροεπιστήμονα Angelina Sutin, ερεύνησαν στοιχεία που αφορούσαν 2.000 ανθρώπους για περισσότερα από 50 χρόνια, προσπαθώντας να βρουν κατά πόσον υπάρχει σύνδεση μεταξύ προσωπικότητας και βάρους. Για να τα καταφέρουν, βασίστηκαν στους «Πέντε Μεγάλους Παράγοντες της Προσωπικότητας» ή «Big Five» (πρόκειται για χαρακτηριστικά ικανά να περιγράψουν την ανθρώπινη συμπεριφορά στις διάφορες εκφάνσεις της), οι οποίοι είναι: εξωστρέφεια, ευσυνειδησία, δεκτικότητα, συγκαταβατικότητα και συναισθηματική σταθερότητα. Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη έρευνα που μελέτησε τη σχέση μεταξύ προσωπικότητας και διακυμάνσεων του βάρους σε βάθος χρόνου. Τα αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν πριν από λίγους μήνες στη διαδικτυακή έκδοση του «Journal of Personality and Social Psychology».

Το προφίλ των υπέρβαρων Άνθρωποι παρορμητικοί, ανταγωνιστικοί και συναισθηματικά ασταθείς είναι, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, πιο πιθανό να καταλήξουν υπέρβαροι κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Παρορμητικοί Ο παρορμητισμός είναι η πιο σημαντική ένδειξη ότι κάποιος θα γίνει υπέρβαρος στο μέλλον. Οι συμμετέχοντες που αποτελούσαν το 10% των πιο παρορμητικών ζύγιζαν κατά μέσο όρο 10 κιλά περισσότερο από το 10% των ατόμων με το χαμηλότερο σκορ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι παρορμητικοί ενδίδουν εύκολα στον πειρασμό και δεν διαθέτουν την πειθαρχία που απαιτείται προκειμένου να προσχεδιάσουν μελλοντικές τους κινήσεις (π.χ. σχεδιασμός διαιτολογίου), να αντιμετωπίσουν δυσκολίες ή εκνευρισμούς. Η υγιεινή διατροφή και η συστηματική άσκηση που απαιτούνται για να συντηρήσει κανείς το βάρος του στα ίδια επίπεδα είναι δύο παράγοντες που προϋποθέτουν δέσμευση, αλλά και συγκράτηση των παρορμητικών τάσεων, πράγμα δύσκολο για όσους χαρακτηρίζονται από παρορμητισμό. Ένας παρορμητικός χαρακτήρας μπορεί π.χ. να έχει τη διάθεση να πάει στο γυμναστήριο, αλλά ξαφνικά κάτι προκύπτει και αντί για τη γυμναστική επιλέγει να ακολουθήσει την παρόρμησή του.

Ανταγωνιστικοί Οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι φαίνεται να έχουν περισσότερο άγχος, ενώ μελέτες έχουν συσχετίσει τα υψηλά επίπεδα της κορτιζόλης (ορμόνης του στρες) με την αύξηση του βάρους.

Καταθλιπτικοί Οι άνθρωποι που πέφτουν στην παγίδα του «φαινομένου γιογιό» (γνωστό και ως «ανακύκλωση του βάρους», αφορά την απώλεια κιλών και τη σταδιακή επανάκτησή του) συνήθως διακρίνονται για τη συναισθηματική τους αστάθεια, ενώ έχουν και χαμηλή ευσυνειδησία. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά οδηγούν, σύμφωνα με τη μελέτη της Angelina Sutin και της ομάδας της, σε αρνητικά συναισθήματα, παρορμητισμό και καταθλιπτικές σκέψεις, τα οποία σχετίζονται με τη σειρά τους με αυξομειώσεις του βάρους. Τα καταθλιπτικά άτομα συνήθως παρουσιάζουν αλλαγές στην όρεξή τους, οπότε είναι πολύ εύκολο να βιώσουν το «φαινόμενο γιογιό». Η συναισθηματική αυτή αστάθεια, σε συνδυασμό με έλλειψη αυτοελέγχου που συνδέεται με τη χαμηλή ευσυνειδησία, αποτελούν τη συνταγή της αποτυχίας: συνεχείς διακυμάνσεις του βάρους.

Το προφίλ των αδύνατων Ευσυνείδητοι είναι συνήθως οι άνθρωποι που διατηρούν έναν υγιή Δ.Μ.Σ. σε όλη τους τη ζωή, σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας. Αυτού του είδους τα άτομα είναι κατά κανόνα αδύνατα, ενώ το βάρος τους δεν υφίσταται μεγάλες αυξομειώσεις κατά την ενήλικη ζωή τους. Οι επιστήμονες αποδίδουν το γεγονός στο ότι έχουν αυτοέλεγχο και είναι σε θέση να ρυθμίζουν το βάρος τους.

Δίαιτες με βάση τον χαρακτήραΣτηριζόμενοι στα αποτελέσματα αυτής της έρευνας, θα ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό να δημιουργήσουμε προγράμματα απώλειας βάρους τα οποία να ανταποκρίνονται στον ιδιαίτερο χαρακτήρα του καθενός. Το να ορίσουμε π.χ. συγκεκριμένες ώρες γευμάτων και να προσχεδιάσουμε μια δίαιτα είναι κινήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν αρκετούς να χάσουν τα κιλά που θέλουν, όχι όμως και τους παρορμητικούς, οι οποίοι θα είχαν καλύτερα αποτελέσματα αν π.χ. συμβουλεύονταν όποτε επιθυμούσαν ένα διαιτολογικό πρόγραμμα από το Ίντερνετ. «Ελπίζουμε με την πλήρη διαλεύκανση της σχέσης μεταξύ προσωπικότητας και παχυσαρκίας να μπορέσουμε να αναπτύξουμε θεραπείες προσαρμοσμένες στις ανάγκες του καθενός», καταλήγει η νευροεπιστήμονας Angelina Sutin.

Τζόκερ. Φτιάξτε την τύχη σας

Είναι η τύχη κάτι ανεξέλεγκτο, που κανείς δεν μπορεί να ορίσει, ή τελικά ακόμα και αυτή είναι στο χέρι μας; Πόσο εύκολο είναι να κερδίσει κανείς το τζόκερ ή τον πρώτο λαχνό του λαχείου; Ο τροχός μπορεί να γυρίσει και η τύχη μας να αλλάξει, αρκεί να προσπαθήσουμε κι εμείς.

Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι είχαν αναγάγει την τύχη σε θεότητα, τις θεές Τύχη και Φορτούνα αντίστοιχα, ενώ εμείς σήμερα χρησιμοποιούμε στον καθημερινό μας λόγο εκφράσεις και ρήσεις που περιγράφουν την καλοτυχία ή την κακοτυχία («Είχε τύχη βουνό», «Αν έχεις τύχη διάβαινε...» κ.ά.). Ωστόσο, στις περιπτώσεις αυτές η τύχη -καλή ή κακή- αποδίδεται σε μία δύναμη έξω από τον άνθρωπο, σε ένα «χάρισμα» με το οποίο κάποιοι από εμάς έχουν γεννηθεί και κάποιοι όχι. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Είναι η τύχη κάτι ανεξέλεγκτο, που κανείς δεν μπορεί να ορίσει, ή τελικά ακόμα και αυτή είναι στο χέρι μας;

Του Θεού ή του ανθρώπου; Οι Άγγλοι για την τύχη έχουν δύο λέξεις, luck (= τύχη) και chance (= ευκαιρία). Στην περίπτωσή μας, δεν θα αναφερθούμε στην τύχη εννοώντας τη μοίρα -που επίσης αποτελεί θεότητα στην αρχαία Ελλάδα-, αλλά στην τύχη με την έννοια της ευκαιρίας. Οι ειδικοί, λοιπόν, ορίζουν την τύχη ως ένα σύνολο χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που δημιουργεί ευκαιρίες και δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να τις αδράξει. Με άλλα λόγια, αυτό που θεωρούμε τύχη δεν είναι τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα των αντιλήψεων, των ικανοτήτων, των επιλογών και των πράξεών μας, από τη στάση μας απέναντι στη ζωή, την ενέργεια που βάζουμε στα πράγματα που μας ενδιαφέρουν, αλλά και τον τρόπο που αντιδρούμε σε όσα μας συμβαίνουν, παράμετροι που είναι στο χέρι μας να ελέγξουμε. Η καλή τύχη, επομένως, δεν είναι και τόσο τυχαία.

Τύχη & ατυχία: Θέµα αντίληψης; Και όμως. Η καλοτυχία ή η κακοτυχία είναι θέμα αντίληψης και προσωπικής προσπάθειας. Το αν όλα μας πηγαίνουν δεξιά εξαρτάται από το πόσο τυχερό ή άτυχο θεωρούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας. Αυτό που έχει σημασία στη ζωή δεν είναι τα «χαρτιά» που ίσως μας έχει μοιράσει μια «ανώτερη δύναμη», αλλά το πώς παίζουμε τα «χαρτιά» αυτά. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ειδικούς, οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους τυχερό τείνουν να είναι και στην πράξη πιο τυχεροί. Η θετική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, αλλά και η προβολή της εικόνας αυτής στους γύρω μας, μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα και να γυρίσει υπέρ μας τα «χαρτιά».

Ποιος είναι «τυχερός»; Εκείνοι που θεωρούν τον εαυτό τους τυχερό είναι συνήθως άνθρωποι ανοιχτόμυαλοι, εξωστρεφείς, ανοιχτοί σε εμπειρίες, αισιόδοξοι και με αυτοπεποίθηση. Επίσης, βιώνουν λιγότερο αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος που οδηγεί σε φόβο, η κατάθλιψη που οδηγεί σε απραγία, ο θυμός, οι ενοχές, παράγοντες ανασταλτικοί για την εξερεύνηση του περιβάλλοντος. Επιπλέον, οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό τους τυχερό συνηθίζουν να δημιουργούν ευκαιρίες μέσα από νέες κοινωνικές επαφές, να διατηρούν ένα ευρύ δίκτυο γνωριμιών και να ανακαλούν στη μνήμη τους θετικά γεγονότα του παρελθόντος.
Από την άλλη, εκείνοι που θεωρούν τον εαυτό τους άτυχο έχουν την τάση να μένουν στα αρνητικά. Είναι δύσκαμπτοι και τα βλέπουν όλα μαύρα ή άσπρα, επικίνδυνα ή χωρίς μέλλον. Φοβούνται την αλλαγή και το άγνωστο και προτιμούν τα σίγουρα, ακόμα και όταν δεν τους κάνουν ευτυχισμένους.

Θετική ενέργεια Η θετική ενέργεια προσελκύει την καλή τύχη. Γιατί; Επειδή προβάλλοντας μια αίσθηση ζωντάνιας και ενθουσιασμού, αποπνέοντας ζεστασιά και ενεργητικότητα, κάνουμε τους άλλους να αισθάνονται καλά και τους αφήνουμε μια καλή εντύπωση.
Επίσης, η θετική ενέργεια είναι μεταδοτική. Η συναναστροφή, δηλαδή, με ανθρώπους που δεν βλέπουν τη μίζερη όψη των πραγμάτων μπορεί να δώσει και σε εμάς κίνητρα και μια νέα προοπτική που δεν είχαμε σκεφτεί.

Οι πιο τυχεροί Οι νεαροί σε ηλικία άνθρωποι, καθώς και εκείνοι που ζουν σε θερμότερες περιοχές φαίνεται να είναι πιο τυχεροί. Γιατί; Για τον λόγο ότι οι πρώτοι είναι πιο «ανοιχτοί» σε νέες εμπειρίες από τους μεγαλύτερους σε ηλικία και οι δεύτεροι γιατί περνούν περισσότερες ώρες έξω από το σπίτι, άρα έρχονται σε επαφή με περισσότερο κόσμο και είναι πιο κοινωνικοί.

Παίρνοντας ρίσκα Καλύτερα από όλους το είχε πει ο Δημόκριτος: «Οι άνθρωποι επινόησαν τη θεά Τύχη για να δικαιολογήσουν τη δική τους έλλειψη θέλησης». Κλασικό παράδειγμα οι αμέτρητες φορές που έχουμε πει σε φίλους «Αχ και να κέρδιζα το λόττο», αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουμε παίξει αυτό το παιχνίδι περισσότερες από μία φορά στη ζωή μας. Η τύχη, όμως, έχει να κάνει με το ρίσκο και την έκθεση, ακόμα και όταν δεν είμαστε σίγουροι ή φοβόμαστε. Αν θέλουμε να αρπάξουμε μια ευκαιρία, πρέπει ορισμένες φορές να εκτεθούμε, να αφήσουμε την ασφαλή επιλογή. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα θελήσουμε να πάρουμε μια απόφαση ας αναρωτηθούμε ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα γίνει κάτι ανεπανόρθωτο, το οποίο δεν θα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Μετά, ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας τι θα μετανιώσουμε περισσότερο: την ευκαιρία που δεν αφήσαμε να φύγει μέσα από τα χέρια μας ή το ότι προτιμήσαμε την ασφάλεια; Η απάντηση είναι εύκολη και θα καθορίσει τις πράξεις μας.

Κοιτώντας την… ατυχία Ο «άτυχος» βιώνει σε μεγάλο βαθμό τον φόβο της αποτυχίας ως μια απειλή για την προσωπικότητά του. Αυτό σημαίνει ότι την αποδίδει στον εαυτό του και τον χαρακτήρα του, γι’ αυτό και δεν την ξεπερνάει εύκολα. Νιώθει άχρηστος και το μυαλό του «κολλάει» σε δύο επιλογές, χωρίς να ψάχνει εναλλακτικές λύσεις. Μένει στην ευκαιρία που χάθηκε και δεν προχωράει στην επόμενη. Επανέρχεται στην κακή εμπειρία, βάζοντας τον εαυτό του σε έναν φαύλο κύκλο. Μετά την αποτυχία, εγκαταλείπει, περνάει στην αυτολύπηση.

Η άλλη όψη της αποτυχίας Εντάξει, σε κανέναν δεν αρέσει να αποτυγχάνει. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει μια αποτυχία να μας κάνει να αμφισβητήσουμε τον εαυτό μας ή τον στόχο μας. Όσοι αισθάνονται τυχεροί δεν τα… βάφουν μαύρα όταν κάτι δεν πάει καλά. Αντίθετα, είναι ελαστικοί, προσαρμόζονται στα νέα δεδομένα και ετοιμάζουν νέα σχέδια για να φτάσουν στον στόχο τους. Όσοι ανήκουν στην κατηγορία αυτή γνωρίζουν ότι για να φτάσουν στον προορισμό τους υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι. Ακόμα και αν χάσουν μια ευκαιρία, ξέρουν ότι η επόμενη μπορεί να τους χτυπήσει την πόρτα την επόμενη κιόλας στιγμή. Αντί να κλαίγονται και να μεμψιμοιρούν, επιλέγουν να αξιολογήσουν την κατάσταση και τις κινήσεις που τους οδήγησαν σε αυτήν, μελετούν τα λάθη τους και μέσα από αυτό το ταξίδι αυτογνωσίας και αυτοκριτικής δυναμώνουν, καλλιεργούν τον χαρακτήρα τους, έτσι ώστε να είναι περισσότερο έτοιμοι στην επόμενη ευκαιρία που θα τους δοθεί. Οι τυχεροί δέχονται τις αποτυχίες τους, δεν νιώθουν ότι τους χαρακτηρίζουν και τις αποδίδουν σε εξωτερικούς παράγοντες, χωρίς ωστόσο να πέφτουν στην παγίδα της υπεραισιοδοξίας.

Αλλαγή εστίασης Φυσικά και είναι καλό να αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια στη δουλειά μας ή να αφοσιωνόμαστε σε μια δραστηριότητα που μας αρέσει. Ωστόσο, το να κλείνουμε τα μάτια στον υπόλοιπο κόσμο κατά τη διάρκεια της απασχόλησής μας και να πορευόμαστε με τυφλή προσήλωση μπορεί μεν να μας οδηγήσει γρηγορότερα στον συγκεκριμένο στόχο, αλλά παράλληλα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να χάσουμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε νέα μονοπάτια, απρόσμενα, που μερικές φορές αποδεικνύονται καλύτερα σε βάθος χρόνου.

Σπάστε τη συνήθεια

• Η ρουτίνα περιορίζει τις πιθανότητες να μας συμβεί κάτι καλό, γι’ αυτό καλό είναι να προσπαθούμε να αλλάζουμε μικρές καθημερινές συμπεριφορές, όπως, για παράδειγμα, να δεχτούμε μια πρόσκληση που μας βγάζει από το πρόγραμμα ή να πάρουμε καφέ από ένα άλλο μαγαζί.
• Δημιουργούμε μόνοι μας ευκαιρίες. Μπορούμε, για παράδειγμα, να πιάσουμε κουβέντα με έναν άγνωστο ή να ζητήσουμε επιτέλους αυτή τη συνάντηση με το αφεντικό μας για να του αναπτύξουμε μια νέα ιδέα. Η πιθανή επιτυχία, πέρα από ικανοποίηση, θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή μας και την όρεξη για ανάληψη μελλοντικών ρίσκων και πρωτοβουλιών.
• Εκπαιδεύουμε το μυαλό μας ώστε να είναι ανοιχτό σε νέες επιλογές και να αναγνωρίζει εναλλακτικές πορείες και απόψεις. Μπορούμε π.χ. να επιλέξουμε ένα θέμα -ακόμη και το πιο περίεργο- και να προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε 5 διαφορετικές απόψεις σχετικά με αυτό.
• Καλό είναι να μην προδιαγράφουμε την πορεία και την κατάληξη των πραγμάτων.
• Κατά τη διάρκεια μιας εργασίας φροντίζουμε να κάνουμε τακτικά διαλείμματα. Έτσι, όχι μόνο θα ξεκουράζουμε το μυαλό μας και θα σκεφτόμαστε πιο καθαρά, αλλά θα αφήνουμε και ένα παράθυρο ανοιχτό στην έκπληξη. Η έμπνευση μπορεί να έρθει από παντού, ακόμη και από μια μπίρα με τους φίλους μετά τη δουλειά ή από μια γρήγορη περιήγηση στο Ίντερνετ.

Η ψυχολογία της τύχηςΟ Richard Wiseman, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Hertfordshire στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι γνωστός για τις έρευνες που έχει πραγματοποιήσει σε περίεργους τομείς της ψυχολογίας, ανάμεσά τους η τύχη, το χιούμορ, η αυταπάτη. Μάλιστα, τα αποτελέσματα της πολυετής έρευνάς του στο κομμάτι της τύχης, στην οποία συμμετείχαν εκατοντάδες τυχεροί και άτυχοι άνθρωποι, οδήγησε στην έκδοση του διάσημου πια βιβλίου του «The luck factor» («Ο παράγοντας της τύχης»).
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον ίδιο, οι τυχεροί άνθρωποι χρησιμοποιούν 4 βασικές αρχές για να προσελκύσουν την καλοτυχία στη ζωή τους. Ποιες είναι αυτές;

• Μεγιστοποιούν τις πιθανότητες για μία ευκαιρία.
• Φροντίζουν να προσέχουν το ένστικτό τους.
• Περιμένουν να τους συμβούν καλά πράγματα.
• Μετατρέπουν την κακοτυχία σε καλοτυχία.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΠΑΝΩΡΑΙΑ ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΥ, ψυχολόγο, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο «New York College», υπ. διδάκτορα Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Υπάρχει σχέση μετά την απιστία;

«Είμαι ερωτευμένη με άλλον», «Ήταν απλώς μια περιπέτεια», «Δεν μπόρεσα να αντισταθώ στον πειρασμό». Και μετά τι; Μπορεί να συνεχιστεί κανονικά η ζωή μετά την απιστία;

Η απιστία είναι κάτι που σίγουρα δημιουργεί πρόβλημα σε μια σχέση, κυρίως αν γίνει γνωστή αλλά συχνά ακόμα και αν δεν γίνει, αφού είναι πολύ πιθανό να προκαλεί τύψεις και ενοχές στο μέλος εκείνο του ζευγαριού που τη διέπραξε, με αποτέλεσμα να φέρεται διαφορετικά στο/στη σύντροφό του/της. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι τόσο εύκολο να την αποκηρύξουμε, καθώς δεν είναι σπάνιο να τη σκεφτούμε, να φτάσουμε ένα βήμα πριν υποκύψουμε στον πειρασμό να δοκιμάσουμε τον απαγορευμένο καρπό, το φλερτ, την ερωτική συνεύρεση ή ακόμα και τη δημιουργία μιας παράλληλης σχέσης με έναν άλλον άνθρωπο. Γιατί, όμως, απιστούμε; Ποιοι υποκύπτουν συχνότερα; Και κατά πόσον μπορούμε να συνεχίσουμε κανονικά τη σχέση μας μετά από μια απιστία;

1. Πρόκειται πράγµατι για απιστία; Το ερώτημα μπορεί να μας φαίνεται κατ’ αρχάς απλοϊκό, αλλά συχνά δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε πότε έχουμε πράγματι να αντιμετωπίσουμε μια πιθανή απιστία. Στο μυαλό μας η απιστία είναι συνήθως συνυφασμένη με το σεξ. Αν, όμως, φτάσουμε ακριβώς πριν υποκύψουμε στον πειρασμό του σεξ και δεν το κάνουμε τελικά, τότε τι συμβαίνει; Για να το κάνουμε πιο εύκολο, μπορούμε να ξεχωρίσουμε 3 συστατικά της απιστίας: Το πρώτο είναι να είναι η σχέση ή οι συναντήσεις μυστικές. Το δεύτερο στοιχείο είναι η συναισθηματική εμπλοκή με το άλλο πρόσωπο, όταν δηλαδή εμπιστευόμαστε στον άλλο μυστικά που δεν γνωρίζει ο σύντροφός μας. Το τρίτο στοιχείο είναι η ερωτική έλξη, ακόμα κι αν αυτή δεν έχει ακόμα εκφραστεί. Παρ’ όλα αυτά, η σεξουαλική επαφή παραμένει καταλυτική για τη διάπραξη της απιστίας, αφού είναι η μόνη χειροπιαστή απόδειξη τόσο γι’ αυτόν που απατά όσο και γι’ εκείνη που απατάται.

2. Πόσο πιθανό είναι να µας συµβεί Συχνά, ενώ βρισκόμαστε σε μια μακροχρόνια σχέση, θα έρθει κάποια στιγμή στη ζωή μας που θα νιώσουμε κάποια συναισθήματα για έναν άλλον άνθρωπο εκτός από το σύντροφό μας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η απιστία σχετίζεται περισσότερο με το σεξ στα μάτια των ανδρών, ενώ οι γυναίκες τείνουν να θεωρούν πως στην απιστία υπάρχει και συναισθηματική έλξη. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί γι’ αυτή τη διαπίστωση να φταίνε και τα στερεότυπα, που θέλουν τους άνδρες πιο «σκληρούς» και τις γυναίκες πιο ευαίσθητες.

3. Ποιοι είναι πιο επιρρεπείς στην απιστία;Οι άνθρωποι που είναι πιο κοινωνικοί λόγω του χαρακτήρα τους ή του επαγγέλματός τους. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή έχουν περισσότερες ευκαιρίες να γνωρίσουν κόσμο, να φλερτάρουν κλπ. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι άνθρωποι που θεωρούν πως είναι υποχρεωμένοι να ενδώσουν σε κάθε ερωτική πρόκληση. Επίσης, εδώ πρέπει να εντάξουμε και όσους δεν καταφέρνουν να βρουν τη συναισθηματική ολοκλήρωση μέσα σε μια σχέση που σοβαρεύει και αναζητούν συνέχεια νέες συγκινήσεις. Υπάρχουν, επίσης, κάποιοι που απατούν συστηματικά εξαιτίας βαθύτερων φόβων και ανασφαλειών. Αντίθετα, όσον αφορά το ποιοι δεν απατάνε, ένας γενικός κανόνας είναι πως όσο πιο ώριμος και συνειδητοποιημένος για το τι κερδίζει από την πίστη σε μια στενή συναισθηματική σχέση αλλά και «χορτασμένος» από τη ζωή του είναι κανείς, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να απατήσει.

4. Γιατί απατάµε; Σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι πιθανό να αναζητήσουμε καινούργιες ερωτικές εμπειρίες εκτός της σχέσης ή του γάμου σε διάφορες στιγμές της ζωής μας. Για παράδειγμα, αν φτάσει κάποια στιγμή που νιώθουμε πως δεν ζήσαμε και δεν δοκιμάσαμε όσα «θα έπρεπε», μπορεί να αναζητήσουμε τις εμπειρίες που θεωρούμε ότι μας λείπουν σε παράλληλες σχέσεις. Επίσης, το ίδιο μπορεί να κάνουμε και όταν βρισκόμαστε σε μια φάση ή στιγμή της ζωής μας κατά την οποία νιώθουμε πως μειώνεται η γοητεία μας, μεγαλώνουμε ή έχουμε γενικά πρόβλημα αυτοπεποίθησης. Αντίστοιχα, αν έχουμε προβλήματα στη σχέση μας, είναι αρκετά πιθανό να στραφούμε προς την αναζήτηση ενός άλλου συντρόφου, που θα μας κάνει να ξεχάσουμε και να ανανεωθούμε. Ας μην ξεχνάμε ότι ένας άνθρωπος που παραμελείται από το σύντροφό του -λόγω της αδιαφορίας, της πολλής δουλειάς ή των προβλημάτων του τελευταίου-, μπορεί επίσης να καταφύγει στην απιστία για να επιβεβαιωθεί και να νιώσει καλύτερα. Επιπλέον, συχνά αιτία της απιστίας είναι βαθύτερες ανασφάλειες, ο φόβος κάποιου να αφεθεί και να εμπιστευτεί, αλλά και η προσπάθεια να «προλάβει» τον άλλον, να απιστήσει δηλαδή πριν προδοθεί. Αυτό, όμως, που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι πως δεν υπάρχει ασφαλής «συνταγή» για την απιστία· μια γυναίκα που παραμελείται από τον άνδρα της δεν είναι απαραίτητο πως θα τον απατήσει, όπως αντίστοιχα δεν μπορούμε να πούμε κάτι τέτοιο για έναν άνδρα που νιώθει ότι μεγαλώνει και χάνει τη γοητεία του. Όλα εξαρτώνται από την προσωπικότητα των συντρόφων, τις εμπειρίες, τα βιώματά τους, τα αποθέματά τους για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, τις αξίες τους και, βέβαια, τις συνθήκες στις οποίες θα βρεθούν σε μία ανάλογη περίπτωση.

5. Μπορεί να φταίει το DNA µας; Σύμφωνα με έρευνα του σουηδικού Ινστιτούτου Καρολίνσκα της Στοκχόλμης, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, η τάση ενός άνδρα να είναι άπιστος στη σύντροφό του επηρεάζεται από τα γονίδιά του. Οι άνδρες (αλλά όχι οι γυναίκες!) που έχουν κληρονομήσει μια γενετική παραλλαγή η οποία επηρεάζει μια συγκεκριμένη ορμόνη, τη βασοπρεσίνη, είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν ασθενέστερες σχέσεις και προβληματικούς γάμους. Φυσικά, οι επιστήμονες τονίζουν ότι το αν θα είναι ένας άνδρας μονογαμικός ή όχι δεν μπορεί να καθορίζεται μόνο από τα γονίδιά του, αλλά και από τον τρόπο που έχει μεγαλώσει, τις αρχές του, το χαρακτήρα του κλπ.

6. Η προδοσία χειρότερη από την απιστίαΌταν ο ένας από τους δύο συντρόφους μαθαίνει πως απατήθηκε, αυτό που σίγουρα νιώθει είναι προδοσία, και αυτό πληγώνει περισσότερο από το γεγονός ότι ο σύντροφός του είχε σεξουαλικές σχέσεις με κάποιον άλλον. Ο απατημένος σύντροφος νιώθει πως διαλύονται όλα γύρω του, αφού διαψεύδεται με τον πιο οδυνηρό τρόπο η εμπιστοσύνη που είχε στο σύντροφό του, αλλά παράλληλα συχνά νιώθει να πλήττεται και η ίδια η προσωπικότητα και η αξιοπρέπειά του. Δεν είναι, μάλιστα, απίθανο να νιώθει ότι η απιστία σημαίνει πως η σχέση καταστράφηκε και μαζί με αυτήν και ολόκληρη η ζωή του. Από την άλλη πλευρά, όταν η απιστία δεν γίνεται γνωστή, όλα εξαρτώνται από τις τύψεις και τις ενοχές που αισθάνεται αυτός ή αυτή που διαπράττει την απιστία. Τότε, το μέλος του ζευγαριού που απίστησε φέρεται στο σύντροφό του μάλλον διαφορετικά και πολλές φορές περίεργα, με το να απομακρύνεται, να βυθίζεται σε σκέψεις ή αντίθετα να γίνεται ακόμα πιο ρομαντικός/ή και τρυφερός/ή. Συνήθως, πάντως, μετά την απιστία η σχέση θα περάσει μια μικρή ή μεγαλύτερη κρίση. Αν βέβαια, ο σύντροφος που απατήθηκε δεν μάθει το συμβάν και αυτό δεν επαναληφθεί ή δεν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για το άλλο μέλος του ζευγαριού, τότε μάλλον η κρίση ξεπερνιέται πιο εύκολα. Αν το γεγονός μαθευτεί, τότε έχει μεγάλη σημασία το πώς θα αντιδράσει τόσο ο σύντροφος που απάτησε όσο και ο απατημένος. Σε κάθε περίπτωση, οι αντιδράσεις των δύο συντρόφων, τόσο αυτού που απίστησε όσο και αυτού που απατήθηκε, έχουν να κάνουν, εκτός των άλλων, και με την προσωπικότητα, τις αξίες, τα βιώματα, τις αντιλήψεις που έχουν ο καθένας για τη ζωή και τις σχέσεις.

7. Υπάρχει σχέση µετά την απιστία; Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός άνδρα που απάτησε τη γυναίκα του. Ο μόνος που μπορεί να αποφασίσει αν πρέπει να της το πει ή όχι είναι αυτός ο ίδιος, κρίνοντας ίσως το πόση σημασία είχε αυτό που συνέβη, το πόσο ειλικρινής θέλει να είναι μαζί της, το πόσο θα την πληγώσει κλπ. Όλα αυτά, βέβαια, θα τα αποφασίσει βασιζόμενος στο σύστημα αξιών του, σε προηγούμενες εμπειρίες του, ίσως και στα στερεότυπα που έχει στο μυαλό του σχετικά με τις γυναίκες, τους άνδρες και την απιστία. Ο άνδρας αυτός είναι πιθανό να νιώσει τύψεις, ενοχές ή να ξεπεράσει πολύ εύκολα το συμβάν. Αυτό, όμως, που είναι βέβαιο, είναι πως θα πρέπει σίγουρα να προβληματιστεί, κυρίως αν τα συναισθήματά του για την άλλη γυναίκα είναι πολύ έντονα και η απιστία είναι κάτι που συνεχίζεται ή επαναλαμβάνεται. Από την άλλη πλευρά, αν η «απατημένη» σύζυγος του παραδείγματος μάθει για την απιστία του άνδρα της, σίγουρα θα νιώσει πληγωμένη και προδομένη. Σημαντικό ρόλο για το πώς θα αντιδράσει και για το πώς θα δεχτεί το συμβάν αυτό παίζουν πολλά πράγματα, όπως για παράδειγμα ποιες ήταν οι συνθήκες της απιστίας, ποια ήταν η άλλη γυναίκα, το αν η ίδια έχει απιστήσει, πόσο ασφαλής νιώθει η ίδια για τον εαυτό της κλπ. Σίγουρα η μεταμελημένη και ειλικρινής συμπεριφορά του συζύγου της θα παίξει σημαντικό ρόλο στο να την ανακουφίσει και να της δημιουργήσει ξανά το αίσθημα της εμπιστοσύνης. Το αν αυτή η γυναίκα θα μπορέσει τελικά να συγχωρέσει τον άνδρα της και να ξεχάσει είναι κάτι που δεν μπορεί να προβλεφθεί. Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι, στην αρχή τουλάχιστον, οι αντιδράσεις της μπορεί να είναι περίεργες και απότομες και ο άνδρας της θα πρέπει να δείξει κατανόηση και υπομονή.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, πάντως, η καλύτερη λύση για την αντιμετώπιση της απιστίας είναι η καλή επικοινωνία. Το ζευγάρι πρέπει, δηλαδή, να συζητήσει, να μιλήσει, αλλά και να ακούσει σχετικά με τους λόγους για τους οποίους συνέβη η απιστία. Για να μπορέσει να συνεχιστεί η κοινή ζωή του ζευγαριού με ισότιμους όρους, θα πρέπει το ζήτημα της απιστίας, εφόσον έχει γίνει γνωστό, να επιλυθεί. Διαφορετικά, θα είναι πολύ δύσκολο να μπορέσει να συνεχιστεί η σχέση. Τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα θα πρέπει να σκεφτούν και να βρουν τους λόγους για τους οποίους συνέβη αυτό. Αν μπορέσουν αυτοί να εξαλειφθούν, τότε η σχέση θα βελτιωθεί και η απιστία ίσως συγχωρεθεί και δεν επαναληφθεί.
Σημαντικό βήμα σε αυτή τη διαδικασία είναι να μπορέσει ο απατημένος σύντροφος, με τη βοήθεια του άλλου, να επεξεργαστεί το γεγονός, να συνειδητοποιήσει τις δικές του ευθύνες, αλλά και του άλλου, και έτσι να συγχωρέσει και να ξεπεράσει την προδοσία και να ξαναβρεί την εμπιστοσύνη, που είναι θεμελιώδης σε μια σχέση.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΗ, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακής-συμπεριφοριστικής προσέγγισης.

Όνειρα: τι μας λένε;

Ένα αόρατο χέρι μάς σπρώχνει μπροστά σε μια σκάλα, από όπου βγαίνουν φωτιές. Βαλίτσες και χάρτες αιωρούνται ανάμεσα σε χρωματιστά μπαλόνια. Και όλα αυτά συμβαίνουν στο πατρικό μας σπίτι. Ένα ασυνάρτητο όνειρο ή το ιδανικό πεδίο για να ανακαλύψουμε καταπιεσμένες επιθυμίες και ανείπωτους φόβους;

«Το όνειρο μοιάζει με ένα παλιό χειρόγραφο ή ένα γράμμα από το οποίο λείπει η αρχή και το τέλος και το οποίο ένας ιστορικός καλείται να αποκωδικοποιήσει», είχε πει ο άγγλος ανθρωπολόγος Gregory Bateson. Στην ψυχοθεραπεία, τη θέση του ιστορικού έχει ο θεραπευτής. Μπορεί, λοιπόν, τα ψάρια στο όνειρό μας να μην υποδηλώνουν λαχτάρα, όπως διατείνεται ο ονειροκρίτης, αλλά χωρίς αμφιβολία τα όνειρά μας κρύβουν φόβους, επιθυμίες και επιδιώξεις που έχουμε βαθιά καταχωνιασμένες μέσα μας. Γι' αυτό και η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί τα όνειρα ως εργαλείο, έτσι ώστε να φτάσει στα άδυτα του ψυχισμού μας και να μας βοηθήσει να εκφράσουμε ανείπωτα συναισθήματα και σκέψεις.

Τα στάδια του ύπνουΑς πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο ύπνος μας περιλαμβάνει 2 βασικά στάδια. Μόλις κοιμόμαστε μπαίνουμε στη φάση των «βραδέων κυμάτων» (NREM: Non Rapid Eye Movement), που αποτελεί ουσιαστικά τον βαθύ ύπνο. Ο ύπνος NREM διακόπτεται από τη φάση REM (Rapid Eye Movement), όπου έχουμε ταχείες οφθαλμικές κινήσεις (ενώ τα μάτια μας είναι κλειστά) και είναι η στιγμή που ονειρευόμαστε. Στην πραγματικότητα το σώμα μας εκείνη τη στιγμή είναι σαν παράλυτο, ακριβώς για να μην μπορούμε να ακολουθήσουμε όσα βλέπουμε στο όνειρό μας. Οι δύο αυτές φάσεις εναλλάσσονται μεταξύ τους και κατά τη διάρκεια μιας νύχτας έχουμε συνήθως 4-6 τέτοιους κύκλους εναλλαγής της φάσης NREM και REM.

Γιατί ονειρευόμαστε;Το ερώτημα αυτό απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Σε αρχαίες κοινωνίες, από στους Σουμερίους και τους Βαβυλωνίους μέχρι τους Έλληνες και τους Αιγυπτίους, τα όνειρα θεωρούνταν προφητικά μηνύματα από τους θεούς ή από τον Κάτω Κόσμο. Από τότε μέχρι σήμερα, πλήθος επιστημόνων έχει προσπαθήσει να ρίξει φως στην αιτία που μας κάνει να ονειρευόμαστε. Οι επικρατέστερες εξηγήσεις είναι οι παρακάτω:

*Ακριβώς επειδή ο εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια του ύπνου, δραστηριοποιούνται διάφοροι νευρώνες, οι οποίοι ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να παράγονται τυχαίες εικόνες σε διάφορες φάσεις του ύπνου, τις οποίες όταν ξυπνήσουμε τις συνδυάζουμε σαν μία ενιαία ιστορία.

*Μια άλλη εξήγηση είναι ότι εισπράττουμε ορισμένα εξωτερικά ερεθίσματα (π.χ. φως, ήχο), τα οποία ενσωματώνουμε στα όνειρά μας. Για παράδειγμα, μπορεί να χτυπήσει το τηλέφωνο και εμείς να το δούμε να συμβαίνει στον ύπνο μας.

*Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι τα όνειρα είναι ουσιαστικά η επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο εγκέφαλός μας πιθανόν να μην πρόλαβε να επεξεργαστεί όλο τον όγκο των πληροφοριών στον οποίο υποβλήθηκε μέσα στην ημέρα και αποφασίζει να το κάνει κατά τη διάρκεια του ύπνου.

*Αρκετοί επίσης υποστηρίζουν ότι στον ύπνο μας βλέπουμε ανθρώπους, πράγματα ή καταστάσεις που μας προκαλούν έντονο ενδιαφέρον μέσα στην ημέρα ή όσα μας πιέζουν ψυχολογικά.

*Φυσικά, τα όνειρα είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον πασίγνωστο ψυχαναλυτή Σίγκμουντ Φρόιντ και την κλασική φροΐδική ερμηνεία, την οποία αναλύει στο βιβλίο του «Η ερμηνεία των ονείρων». Σύμφωνα με αυτήν, όσο βρισκόμαστε σε κατάσταση εγρήγορσης το Συνειδητό μας δεν μας αφήνει να αντλήσουμε πληροφορίες από το Ασυνείδητο, όπου βρίσκονται όλα όσα έχουμε κατατάξει ως απαγορευμένες πληροφορίες ή συγκινήσεις. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, λοιπόν, που δεν υπάρχει λογοκρισία, αναδύονται όλες οι ασυνείδητες επιθυμίες, οι φόβοι και οι επιδιώξεις μας. Με άλλα λόγια, αυτό που δεν τολμάμε να εκφράσουμε συνειδητά, έρχεται στα όνειρά μας, συνήθως καλυμμένο πίσω από κάποια άλλη πληροφορία, την οποία καλούμαστε να αποκωδικοποιήσουμε αν θέλουμε να πλησιάσουμε το Ασυνείδητό μας.

Έχουν σημασία τα όνειρα;Όποια εξήγηση από τις παραπάνω και αν επιλέξουμε, τα όνειρα έχουν σημασία, αφού μπορούν να μας φανούν χρήσιμα με διάφορους τρόπους, από το να μας υποδείξουν τι είναι σημαντικό για εμάς, μέχρι το να αποτελέσουν το μέσο για να ανακαλύψουμε τις καταπιεσμένες μας επιθυμίες. Το κατά πόσον, βέβαια, μπορούν να προβλέψουν το μέλλον -όπως αρκετοί πιστεύουν-, αυτό είναι κάτι για το οποίο δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση.

Ψάχνοντας για νόημαΗ ψυχοθεραπεία προτείνει και αυτή ενός είδους ερμηνεία ή καλύτερα μετάφραση του ονείρου, πολύ διαφορετική βέβαια από αυτήν του ονειροκρίτη. Στόχος της είναι να χρησιμοποιήσουμε τα όνειρά μας ως εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να φτάσουμε στα άδυτα του ψυχισμού μας και να ανοίξουμε κλειδαμπαρωμένες πόρτες της προσωπικότητάς μας. Το να αξιοποιήσει ο καθένας μόνος τα όνειρά του είναι δύσκολο, γι’ αυτό χρειάζεται τη βοήθεια ενός ειδικού. Η μετάφραση των ονείρων χρησιμοποιείται ουσιαστικά στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας ως ένας τρόπος να ξεκλειδώσει το Ασυνείδητο του θεραπευόμενου και μάλιστα είναι χαρακτηριστικό της θεραπευτικής του πορείας. Άνθρωποι που κάνουν ψυχοθεραπεία για σύντομο χρονικό διάστημα μπορούν να επιλύσουν μέσω των ονείρων τους δυσκολίες που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους, ενώ στην περίπτωση μακροχρόνιας ψυχοθεραπείας, σε πρώιμο στάδιο τα όνειρα μπορούν να βοηθήσουν τον θεραπευόμενο στη «διατύπωση του αιτήματος» (τι θέλω να πετύχω με την ψυχοθεραπεία), σε επόμενα επίπεδα δίνουν την ευκαιρία να συζητηθούν με τον ψυχοθεραπευτή θέματα που αποφεύγονται και προς το τέλος της θεραπείας συμβάλλουν στην αξιολόγηση της προόδου της θεραπείας. Μάλιστα, συνήθως αλλάζουν και τα ίδια μας τα όνειρα ανάλογα με το στάδιο της ψυχοθεραπείας στο οποίο βρισκόμαστε. Προς το τέλος της ψυχοθεραπείας, μπορούμε να λειτουργήσουμε ως θεραπευτής του εαυτού μας. Χαρακτηριστικό είναι το όνειρο ενός θεραπευόμενου σε τελικό στάδιο της θεραπείας, ο οποίος είδε ότι το γραφείο του ψυχοθεραπευτή του βρισκόταν μέσα στο δικό του σπίτι και πως μπορούσε να ανοίγει την πόρτα και να τον συμβουλεύεται κάθε φορά που το επιθυμούσε.

Μεταφράζοντας το ΑσυνείδητοΟρισμένα σημεία-«κλειδιά» της ερμηνείας των ονείρων είναι τα παρακάτω:

*Η καταγραφή του ονείρου είναι πολύ σημαντική προκειμένου να μπορούμε στη συνέχεια να το συζητήσουμε με τον θεραπευτή. Γι’ αυτό, καλό είναι να έχουμε στο κομοδίνο μας ένα σημειωματάριο και ένα μολύβι, για να το σημειώσουμε όσο ακόμα το θυμόμαστε.

*Με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή, ουσιαστικά αξιοποιούμε το συναίσθημα που μας βγάζει το όνειρο και μάλιστα αυτό που μας αφήνει στο τέλος του.

*Η γλώσσα των ονείρων είναι κυρίως εικονογραφική και σε συνδυασμό με τη συνειρμική ικανότητα, που είναι ανεξάντλητη, δημιουργούνται εξαιρετικά ευφάνταστες και φαινομενικά ασυνάρτητες ιστορίες στα όνειρά μας, τις οποίες ο θεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να αποκωδικοποιήσουμε.

*Οι λύσεις που δίνονται στο όνειρο έχουν σημασία, όπως και το συναίσθημα που έχουμε κατά τη διάρκεια του ονείρου και κυρίως στο τέλος του, προκειμένου να αξιολογήσει ο θεραπευτής πόσο ικανοποιητική ήταν η λύση που δόθηκε.

*Το ζητούμενο είναι η διαδικασία ερμηνείας ή καλύτερα μετάφρασης του ονείρου να γίνεται από τον ίδιο τον ονειρευόμενο. Ωστόσο, μπορεί και ο θεραπευτής να κάνει υποθέσεις για τον τρόπο ερμηνείας, γιατί οι γλωσσικοί κώδικες που χρησιμοποιούνται στα όνειρα πέρα από προσωπικοί είναι και συλλογικοί.

*Η μετάφραση ενός ονείρου μπορεί να οδηγήσει συνειδητά ή ασυνείδητα σε κάποια μορφή δράσης. Μία από αυτές είναι το να αλλάξουμε τη ροή του ονείρου, δίνοντας λύση σε κάτι που μας απασχολεί. Αν τα καταφέρουμε, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να δράσουμε και στον ξύπνιο μας.

5 + 1 απορίες για τα όνειρα
Πόσο διαρκούν;Συνήθως κάποια δευτερόλεπτα ή λίγα λεπτά. Κατά κανόνα βλέπουμε διακεκομμένα όνειρα κάθε φορά που μπαίνουμε στη φάση REM του ύπνου, τα οποία στη συνέχεια συνδυάζουμε μεταξύ τους δημιουργώντας μια ενιαία ιστορία.

Δεν θυμάμαι κανένα όνειρο. Μήπως δεν ονειρεύομαι;Όλοι ονειρευόμαστε. Απλώς ορισμένες φορές πέφτουμε σε πραγματικά βαρύ ύπνο, οπότε δεν θυμόμαστε τα όνειρά μας.

Υπάρχουν άνθρωποι που ονειρεύονται λιγότερο από τους υπόλοιπους;Οι ηλικιωμένοι ονειρεύονται λιγότερο, γιατί συνήθως κοιμούνται λιγότερες ώρες, επομένως πέφτουν λιγότερο σε REM ύπνο (γιατί απαιτείται χρόνος για να φτάσει κανείς σε αυτή τη φάση).

Ονειρεύονται τα ζώα;Υποθέτουμε ότι βλέπουν όνειρα, επειδή, σύμφωνα με έρευνες, φαίνεται να έχουν ταχείες οφθαλμικές κινήσεις, επομένως μπαίνουν στη φάση REM του ύπνου.

Τι συμβαίνει με τα μωρά και τα παιδιά;Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα νεογέννητα βλέπουν όνειρα, ενώ υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι ονειρευόμαστε ήδη από την εμβρυϊκή μας ζωή. Τα παιδιά φαίνεται να ονειρεύονται περισσότερο - ίσως επειδή κοιμούνται περισσότερες ώρες από τους ενηλίκους και κάνουν επομένως περισσότερους κύκλους REM. Συχνά μάλιστα τα όνειρά τους είναι πιο έντονα και γι’ αυτό μπορεί να έχουν ταραγμένο ύπνο.

Τι είναι οι εφιάλτες;Πρόκειται ουσιαστικά για ταραγμένα όνειρα, τα οποία συνήθως διακόπτουν τον ύπνο μας (πεταγόμαστε τρομαγμένοι). Οι ψυχολόγοι τους θεωρούν χρήσιμους, αφού υποδηλώνουν την ένταση που βιώνει το άτομο και αποκαλύπτουν τους φόβους του. Οι άνθρωποι που βλέπουν συστηματικά εφιάλτες θα πρέπει να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό, γιατί μπορεί να υποκρύπτεται κάποια αγχώδης διαταραχή ή φοβία. Συχνά ταυτίζουμε τον εφιάλτη με τον λεγόμενο «νυχτερινό τρόμο», όπου το άτομο όταν ξυπνά τρομαγμένο δεν μπορεί να ανακαλέσει το όνειρο που του δημιούργησε αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα και επομένως δυσκολεύεται να ηρεμήσει. Ο νυχτερινός τρόμος παρουσιάζεται συνήθως στα παιδιά.


ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΝΑΤΑΛΙΑ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗ, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.

Ενοχές: πώς να απαλλαγούμε από το φορτίο τους

Πότε πήρα τελευταία φορά τηλέφωνο τη μητέρα μου; Μήπως δεν έπρεπε να παραγγείλω γλυκό; Ήμουνα πολύ αυστηρή με την κόρη μου; Τι γίνεται όταν οι ενοχές κατακλύζουν τη σκέψη μας και βαραίνουν την ψυχή μας;

Οι ενοχές δεν είναι κατ’ ανάγκην αρνητικές. Το αντίθετο μάλιστα. Από τη στιγμή που είμαστε μέλη μιας κοινωνίας, είναι εξαιρετικά σημαντικό να διαθέτουμε έναν κώδικα ηθικής, ο οποίος θα μας προειδοποιεί σε περίπτωση που σκοπεύουμε να παραβιάσουμε τα όρια των άλλων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ενοχές είναι χρήσιμες. Τι γίνεται, όμως, όταν αποκλειστικό κριτήριο της συμπεριφοράς μας γίνονται η αποδοχή και οι προσδοκίες των γύρω μας, όταν οι ενοχές που νιώθουμε κατακλύζουν το μυαλό μας και δυσκολεύουν την καθημερινότητά μας;

ΤΡΕΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΟΧΩΝ
Υγιής ενοχή: Νιώθουμε μετανιωμένοι για κάτι που κάναμε ή που αποτύχαμε να υλοποιήσουμε. Λειτουργεί σαν ένα είδος εσωτερικού συναγερμού που μας βοηθά να αναγνωρίζουμε και να αλλάζουμε εγκαίρως κάποια συμπεριφορά που έρχεται σε αντίθεση με τις ηθικές μας αξίες. Αυτό το είδος ενοχής θα μας οδηγήσει, για παράδειγμα, στο να επιστρέψουμε στον κάτοχό του το πορτοφόλι που βρήκαμε στο πεζοδρόμιο.

Τοξική ενοχή: Πρόκειται για την αρνητική μορφή των ενοχών, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στην παιδική μας ηλικία. Ουσιαστικά, έχουμε μάθει από νωρίς να συνδέουμε αυτό που κάνουμε ή δεν κάνουμε με αυτό που είμαστε, με αποτέλεσμα να κατηγορούμε τον εαυτό μας ως κακό ή ανεπαρκή ακόμα και για ασήμαντα γεγονότα. Για παράδειγμα, το να ξεχάσουμε να πάρουμε έναν φίλο μας τηλέφωνο στη γιορτή του μας γεμίζει ενοχές, ενώ θα μπορούσαμε, λόγου χάρη, να τον καλέσουμε την επόμενη μέρα.

Υπαρξιακή ενοχή: Βασίζεται στη σκέψη ότι όλοι είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτά που συμβαίνουν γύρω μας και στην επίγνωση ότι είναι αδύνατο να ζήσει κανείς πάνω στη Γη χωρίς να ασκήσει καμία αρνητική επιρροή στους άλλους ή στο περιβάλλον. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν, λόγου χάρη, οι ενοχές για το ότι οι πόροι της Γης εξαντλούνται, για το ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν να φάνε κ.λπ.

Μεγαλώνοντας παιδιά χωρίς ενοχέςΗ ενοχή είναι ένα συναίσθημα που είμαστε «κατασκευασμένοι» να το βιώνουμε, επειδή ως ένα βαθμό έχει προστατευτική δράση. Παράλληλα, όμως, εκπαιδευόμαστε και από το περιβάλλον μας να νιώθουμε ενοχικά. «Φανταστείτε ότι οι ενοχές μας είναι ένα κουμπί, το οποίο όσο πιο συχνά πατάνε οι γύρω μας (π.χ. οι γονείς ή οι δάσκαλοι) όταν είμαστε παιδιά, τόσο πιο ευάλωτοι γινόμαστε σε αυτές ως ενήλικοι», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια κ. Ελένη Κατσάμπα. Στην πραγματικότητα, χτίζεται από την παιδική ηλικία ένας ενοχικός τρόπος σκέψης, που μπορεί να συμπυκνωθεί στην παρακάτω φράση: «Αν καταφέρω να ικανοποιήσω τους άλλους, π.χ. τη μαμά ή τον μπαμπά μου, θα είμαι καλός, θα έχω την αποδοχή και την αγάπη τους». Έτσι, το παιδί μαθαίνει να αξιολογεί τον εαυτό του με εξωτερικά κριτήρια και να μην έχει εμπιστοσύνη στην αξία και τις δυνάμεις του. Το λάθος των γονιών είναι ότι δυσκολεύονται να διαχωρίσουν αυτό που κάνει το παιδί από αυτό που είναι, δίνοντάς του ένα λανθασμένο μήνυμα, όπως: «Δεν έκανες τα μαθήματά σου, άρα είσαι κακό παιδί». «Είναι προτιμότερο να λέμε στο παιδί μας "αυτό που έκανες ήταν κακό", όχι "είσαι κακό παιδί"», εξηγούν οι ψυχολόγοι.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΙ ΜΕ ΤΙΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΙΟ ΣΥΧΝΕΣ ΕΝΟΧΕΣ
Ενοχή Νο 1: «Ξοδεύω περισσότερα χρήματα από όσα πρέπει»Πολλές από τις πεποιθήσεις μας σχετικά με τα χρήματα που δαπανάμε έχουν τις ρίζες τους στην παιδική μας ηλικία, όταν μας έλεγαν ότι είναι απληστία να ζητάμε πολλά πράγματα. Αυτή η σκέψη είναι πιθανό να γεμίζει ορισμένους από εμάς με ενοχές -οι οποίες φυσικά διογκώνονται και λόγω της παρούσας οικονομικής κατάστασης-, ακόμα και αν στην πραγματικότητα κάνουμε πολύ λογική διαχείριση των χρημάτων μας.

Τι να κάνουμεΛέμε: «Το αξίζω» Αναγνωρίζουμε ότι κάποιες φορές έχουμε την ανάγκη να αγοράσουμε κάτι για τον εαυτό μας. Άλλωστε, δουλεύουμε σκληρά και χρειάζεται να ανταμείβουμε πού και πού τον εαυτό μας γι’ αυτό.
Φτιάχνουμε πλάνο Επιλέγουμε αυτό που πραγματικά επιθυμούμε (π.χ. «Να κάνω ένα ταξίδι») και μαζεύουμε χρήματα για να το αποκτήσουμε, αφήνοντας κατά μέρος άλλες αγορές (π.χ. ένα καινούργιο φόρεμα).
Φροντίζουμε τον εαυτό μας Οι γυναίκες είναι συνήθως επιφορτισμένες με τον ρόλο του «φροντιστή» στην οικογένεια. Για να μπορούν, όμως, να φροντίζουν τους άλλους, θα πρέπει πρώτα από όλα να φροντίζουν -ίσως και να κακομαθαίνουν πού και πού- τον εαυτό τους.

Ενοχή Νο 2: «Είμαι κακός γονιός»Είτε αφορούν το ότι δεν αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στα παιδιά μας είτε ότι χάνουμε εύκολα την υπομονή μας μαζί τους, οι ενοχές παραμένουν πάντα ένας συνεχής «θόρυβος» μέσα στο κεφάλι μας. «Μια συνείδηση που μας τσιγκλάει σημαίνει ότι νοιαζόμαστε», μας καθησυχάζουν οι ψυχολόγοι. «Ωστόσο, οι υπερβολικά ενοχικοί γονείς δεν είναι παραγωγικοί», προειδοποιούν.

Τι να κάνουμεΠετάμε την μπέρτα της «σούπερ μαμάς» Αντί να εστιάζουμε σε πιθανές αποτυχίες, μπορούμε να αναρωτηθούμε «Τι κάνω σωστά;» ή ακόμα καλύτερα να θέσουμε στα παιδιά μας το ίδιο ερώτημα. Οι απαντήσεις τους μάλλον θα μας ξαφνιάσουν! Τα περισσότερα παιδιά πάντως θεωρούν ότι η αγάπη είναι η μοναδική απαίτηση για να δώσουν τον τίτλο της «υπέροχης μαμάς».
Αποφεύγουμε τις συγκρίσεις Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι συμβαίνει σε άλλες οικογένειες, γι’ αυτό και οι συγκρίσεις με άλλες μαμάδες ή μπαμπάδες που «τα προλαβαίνουν όλα» δεν έχουν νόημα. Το σημαντικό είναι να εντοπίσει ο καθένας όσα είναι σημαντικά για τον ίδιο και την οικογένειά του.
Δεν απογοητευόμαστε Όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θα θέλαμε (π.χ. «Ο γιος μου δεν έγραψε καλά στις εξετάσεις»), πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως το γεγονός ότι αγχωνόμαστε σημαίνει ότι νοιαζόμαστε. Στη συνέχεια πρέπει να αποδεχτούμε ότι οι φόβοι μας και τα γεγονότα που μας προκαλούν απογοήτευση διαφέρουν από εκείνα του παιδιού μας (εκείνο, λόγου χάρη, μπορεί να μην είναι και τόσο απογοητευμένο από το πώς έγραψε στις εξετάσεις, επειδή ήξερε ότι δεν είχε προετοιμαστεί σωστά). Αυτό που έχει σημασία είναι ένα παιδί να νιώθει αγάπη και ασφάλεια από τους γονείς του, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής, αλλά και να κατανοεί τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του.

Ενοχή Νο 3: «Δεν καταφέρνω να αδυνατίσω»Ένα αδύνατο γυμνασμένο σώμα είναι γεγονός ότι αρέσει. Αυτός είναι και ο λόγος που τα βάζουμε με τον εαυτό μας επειδή δεν μπορούμε να τηρήσουμε τη δίαιτα ή επειδή για μία ακόμα φορά βαρεθήκαμε να πάμε στο γυμναστήριο.

Τι να κάνουμεΣυνεχίζουμε ακάθεκτοι Συνεχίζουμε κανονικά τη δίαιτά μας, ακόμα και μετά από μερικές παρασπονδίες. Άλλωστε, οι διαιτολόγοι -ακόμα και αν δεν μας το λένε- πάντα υπολογίζουν ότι κατά τη διάρκεια του διατροφικού προγράμματος θα υποκύψουμε άθελά μας σε κάποια λιχουδιά.
Διαχειριζόμαστε σωστά τον χρόνο Αντί να αναβάλουμε την επίσκεψή μας στο γυμναστήριο επειδή δεν διαθέτουμε αρκετό χρόνο, μπορούμε να αξιοποιήσουμε ακόμα και τα 10΄ του ελεύθερου χρόνου μας για να κάνουμε ορισμένες ασκήσεις ενδυνάμωσης (στο γυμναστήριο ή στο σπίτι) ή για να τρέξουμε (στον διάδρομο του γυμναστηρίου ή στον δρόμο).
Προτιμάμε τις εναλλαγές Προσθέτουμε καινούργιες τροφές στη δίαιτά μας και διαφορετικά είδη άσκησης στο πρόγραμμα γυμναστικής μας (π.χ. γιόγκα, τρέξιμο, βάρη). Οι εναλλαγές σε όλους τους τομείς μάς βοηθούν να διατηρήσουμε το ενδιαφέρον μας και να μην παραιτηθούμε.

Ενοχή Νο 4: «Είμαι ανεπαρκής για τους φίλους μου»Πρόκειται για ενοχή που νιώθουν περισσότερο οι γυναίκες παρά οι άνδρες. Το να ξεχάσουμε τα γενέθλια της κολλητής μας, να της στείλουμε mail επειδή δεν βρήκαμε χρόνο να της τηλεφωνήσουμε ή να ακυρώσουμε την έξοδο με τους φίλους μας γιατί νιώθαμε κούραση είναι πράγματα που συχνά τριβελίζουν το μυαλό μας για μέρες.

Τι να κάνουμεΤαξιδεύουμε νοερά στον χρόνο Ας υποθέσουμε ότι ακυρώσαμε μια έξοδο με την παρέα μας γιατί νιώθαμε εξάντληση. Πιστεύουμε ότι φερθήκαμε άσχημα στους φίλους μας; Ας φανταστούμε τώρα ότι βρισκόμαστε 5 χρόνια μετά και θυμόμαστε αυτό το γεγονός. Μας φαίνεται το ίδιο κακό; Δοκιμάζουμε να φέρουμε στο μυαλό μας την ίδια σκηνή 10 χρόνια μετά. Ποιο είναι το αποτέλεσμα τώρα; Αυτή είναι η δύναμη της προοπτικής!
Διεκδικούμε τα δικαιώματά μας Φιλία δεν σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε πάντα διάθεση, να είμαστε μονίμως τυπικοί και πρόθυμοι. Όλοι μας έχουμε το δικαίωμα κάποιες φορές να είμαστε κουρασμένοι, να βαριόμαστε, να ξεχνάμε, και οι αληθινοί φίλοι μπορούν να μας καταλάβουν.
Αναζητούμε κρυμμένα μηνύματα Ορισμένες φορές οι ενοχές μπορεί να κρύβουν κάποια άλλα συναισθήματα. Πίσω από την άρνησή μας, για παράδειγμα, να σηκώσουμε το τηλέφωνο ίσως να κρύβεται η κουραστική μας φίλη, η οποία απαιτεί συνεχώς την προσοχή μας. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να ρωτήσουμε τον εαυτό μας: «Αν δεν αισθανόμουνα ενοχές, τι θα ένιωθα;». Αυτό θα μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα και στη συνέχεια να τα αντιμετωπίσουμε.


ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΕΛΕΝΗ ΚΑΤΣΑΜΠΑ, MSc, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια (www.katsampa.gr).

Ψυχοθεραπεία ζεύγους

Μήπως σκηνές από την ταινία «Ο Πόλεμος των Ρόουζ» φέρνουν στο μυαλό σας στιγμιότυπα από τη δική σας σχέση; Αν ναι, ίσως έφτασε η στιγμή να δοκιμάσετε την ψυχοθεραπεία ζεύγους και να δώσετε άλλη μία ευκαιρία στη σχέση σας.

Η Σταχτοπούτα παντρεύτηκε εν μέσω τυμπανοκρουσιών τον πρίγκιπα και η Χιονάτη βρήκε τον έρωτα στα μάτια του δικού της αγαπημένου. Στην πραγματικότητα, όμως, δυστυχώς οι σχέσεις δεν τελειώνουν με το «... και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Άλλωστε, αν ρωτούσαμε τη Σταχτοπούτα μετά από 10 χρόνια γάμου πώς βλέπει τον πρίγκιπα και τη Χιονάτη αν είναι ακόμα ερωτευμένη με τον άνδρα των ονείρων της, οι απαντήσεις τους μάλλον θα μας εντυπωσίαζαν. Πριν τα βάψουμε, λοιπόν, μαύρα που η κρίση χτύπησε τη δική μας πόρτα, καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι σχέσεις δεν μένουν ποτέ στάσιμες. Είναι ζωντανά συστήματα που εξελίσσονται. Μπορούμε, λοιπόν, να δούμε την κρίση από τη θετική της πλευρά, ως κίνητρο για εσωτερική αναζήτηση και εξέλιξη της σχέσης μας. Σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει η ψυχοθεραπεία ζεύγους.

Τι φταίει; Τι είναι αυτό που οδηγεί τα ζευγάρια στην κρίση; Η Άννα και ο Πέτρος ένιωθαν από την πρώτη στιγμή που γνωρίστηκαν ότι ήταν πλασμένοι ο ένας για τον άλλον, μέχρι που γεννήθηκε ο γιος τους. Τότε, ξεκίνησαν οι καβγάδες. Η σχέση της Αλίκης και του Γιάννη χάλασε από τη στιγμή που παντρεύτηκαν και η μητέρα του Γιάννη άρχισε να μπερδεύεται στη ζωή τους. Οι αφορμές που οδηγούν δύο συντρόφους σε συγκρούσεις είναι πολλές, από τις αυξημένες ανάγκες ενός μωρού και την επέμβαση του οικογενειακού περιβάλλοντος, μέχρι την έλλειψη επικοινωνίας ή μια δύσκολη οικονομική και κοινωνική συγκυρία.

Η αρχή του νήματος Ποια είναι, όμως, τα βαθύτερα αίτια που προκαλούν τις συγκρούσεις και την ένταση; Τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας επηρεάζουν καθοριστικά το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας, το σύντροφό μας και το τι περιμένουμε από τη σχέση, εξηγούν οι ειδικοί. Σε ένα ζευγάρι, ο κάθε σύντροφος αναζητά από τον άλλον πολλά από τα στοιχεία που θα ήθελε (αλλά δεν είχε) ως παιδί. Μια γυναίκα, για παράδειγμα, με πατέρα απόντα, επιλέγει ένα σύντροφο προστατευτικό, συχνά και με μεγάλη διαφορά ηλικίας, που λειτουργεί ως πατρική φιγούρα. Όταν η ανάγκη της για προστασία καλυφθεί (γιατί οι ανάγκες της με το χρόνο εξελίχθηκαν), αρχίζουν να φαίνονται τα αρνητικά χαρακτηριστικά του μοντέλου που επέλεξε (π.χ. ότι ο σύντροφός της είναι υπερβολικά καθοδηγητικός και περιοριστικός) και εκεί αρχίζει η σύγκρουση. Αυτό ισχύει για όλους μας σε ένα βαθμό. Όλοι έχουμε κενά από την παιδική μας ηλικία που θέλουμε να καλύψουμε και ασυνείδητα προσδοκούμε να τα αναπληρώσει ο σύντροφός μας. Όμως, όσο πιο στερημένη συναισθηματικά παιδική ζωή έχει κανείς, τόσο πιο «δύσκολες» είναι οι επιλογές που κάνει στην ενήλικη ζωή του, ενώ όσο πιο ομαλή και με λιγότερα ψυχικά τραύματα είναι η παιδική ηλικία, τόσο πιο ευέλικτος είναι κανείς στο να χειριστεί δύσκολες καταστάσεις με το σύντροφό του.

Οι καμπές της σχέσης Υπάρχουν ορισμένες κρίσιμες περίοδοι στη ζωή ενός ζευγαριού, όπου αυξάνονται οι πιθανότητες να δημιουργηθούν προβλήματα στη σχέση. Αυτές είναι οι εξής:
Μετά τα δύο πρώτα χρόνια Η περίοδος του ενθουσιασμού και της έντονης σεξουαλικής διέγερσης συνήθως έχει παρέλθει. Ο εγκέφαλός μας έχει εξοικειωθεί με την εικόνα του συντρόφου μας, επομένως δεν είναι τόσο άμεση η σεξουαλική διέγερση και το ερωτικό πάθος έχει ξεθυμάνει. Σε αυτή τη φάση, λοιπόν, ελλοχεύει ο κίνδυνος να παραιτηθούμε από τη διαδικασία του σεξ. Το ζητούμενο, όμως, είναι να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι το πάθος μπορεί να μειωθεί, χωρίς αυτό να συνεπάγεται την καταδίκη της ερωτικής μας ζωής. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν πρέπει να μειωθεί η συχνότητα των ερωτικών μας επαφών, αφού ακόμα και αν δεν υπάρχει έντονη ερωτική διέγερση από την αρχή, η ίδια η πράξη μπορεί να μας ευχαριστεί πολύ και να συντηρεί τη σωματική και συναισθηματική οικειότητα.
Η συγκατοίκηση Η τριβή της καθημερινότητας μειώνει το σεξουαλικό πάθος, ενώ πλέον έχουμε να διαχειριστούμε ως ζευγάρι διάφορα διαδικαστικά θέματα (πληρωμή λογαριασμών, ενοίκιο κλπ.). Χρειάζεται, λοιπόν, χρόνος για να μπορέσουμε να συντονιστούμε ως ζευγάρι, ώστε να αισθανθούμε άνετα στο χώρο, την καθημερινότητα και τις υποχρεώσεις μας.
Η απόκτηση παιδιών Πρόκειται για περίοδο έντονων εσωτερικών ανακατατάξεων, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Ουσιαστικά, είναι σαν να ενηλικιωνόμαστε, να ωριμάζουμε. Δεν έχουμε πλέον απόλυτη ελευθερία στο πρόγραμμά μας, πρέπει να επωμιστούμε επιπλέον υποχρεώσεις, δεν είμαστε πια το επίκεντρο ο ένας για τον άλλον, ίσως μάλιστα ο ένας σύντροφος να εκτοπιστεί (π.χ. η έντονη σχέση μητέρας-νεογέννητου παιδιού ίσως κάνει τον άνδρα να νιώθει παραμελημένος).
Αναπτυξιακές κρίσεις Πρόκειται για περιόδους όπου το περιβάλλον είναι αυτό το οποίο δημιουργεί έντονη κρίση στο ζευγάρι (π.χ. οικονομικά προβλήματα, ανεργία ενός εκ των δύο συντρόφων, ασθένειες στο οικογενειακό περιβάλλον).

Ψυχοθεραπεία για δύο Πολλά ζευγάρια με προβλήματα, αντί να ζητήσουν βοήθεια από ειδικό για να δουν τι σημαίνει αυτή η κρίση για τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και για τη σχέση τους, βάζουν συγγενείς και φίλους στο παιχνίδι ή διαχειρίζονται την κατάσταση μόνοι τους, συχνά με οδυνηρά αποτελέσματα (όχι μόνο οδηγούνται σε χωρισμό, αλλά επαναλαμβάνουν και πολλά τραύματα του παρελθόντος μέσα από τη σχέση τους). Συνήθως, τα ζευγάρια που οδηγούνται τελικά στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή, είναι αυτά που ο ένας από τους δύο (κυρίως η γυναίκα) αποφασίζει να κάνει μια ύστατη προσπάθεια προκειμένου να δει κατά πόσον αυτή η σχέση μπορεί να εξελιχθεί και να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της ή πρέπει να οδηγηθεί στη διάλυση. Οι άνδρες συχνά αντιμετωπίζουν την ψυχοθεραπεία ζεύγους με προκατάληψη και δυσκολεύονται να συμφωνήσουν. Άλλοι πάλι που δεν έχουν την ωριμότητα, δεν την παίρνουν καθόλου στα σοβαρά. Θεωρούν ότι αυτά γίνονται μόνο στις ταινίες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ιδανικό σενάριο είναι η θεραπεία να αποτελεί κοινή απόφαση των δύο συντρόφων, καθώς αυτό αποτελεί ένδειξη της δέσμευσής τους στη σχέση.

Ο φόβος του χωρισμού Αρκετοί αρνούνται να ζητήσουν τη βοήθεια ειδικού, από φόβο μήπως μέσω της θεραπείας οδηγηθούν τελικά στο χωρισμό. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πολύ διαφορετική. Όπως συμβαίνει γενικά στην ψυχοθεραπεία, έτσι και στην ψυχοθεραπεία ζεύγους, ο καθένας μας τη χρησιμοποιεί για να κάνει αυτό που έχει προγραμματίσει να κάνει και που βαθύτερα επιθυμεί. Αν κάποιος θα ήθελε, για παράδειγμα, να χωρίσει, αλλά δεν το αντέχει, μέσα από την ψυχοθεραπεία θα βρει τη δύναμη να το κάνει. Αντίθετα, στην περίπτωση που ένα ζευγάρι θέλει να μείνει μαζί, θα αξιοποιήσει τη θεραπεία για να τα καταφέρει. Την απόφαση δεν την παίρνει ο ψυχοθεραπευτής, αυτός διευκολύνει απλώς το ζευγάρι να πετύχει στο στόχο του.

Στα άδυτα μιας συνεδρίας Οι άνθρωποι, όταν απευθύνονται σε έναν ειδικό για να λύσουν τα προβλήματα στη σχέση τους, συνήθως έχουν φτάσει στο σημείο να αδυνατούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, αφού ο ένας δεν ακούει τον άλλον. Ο θεραπευτής, λοιπόν, δρα αρχικά σαν συντονιστής, ώστε ο καθένας να καταφέρει να μιλήσει ουσιαστικά, χωρίς να κατηγορεί το σύντροφό του. Να πει τι σκέφτεται, πώς αισθάνεται και τι χρειάζεται. Σκοπός του ψυχοθεραπευτή είναι να τους δείξει έναν τρόπο να επικοινωνούν, αφήνοντας κατά μέρος τις κατηγορίες και προχωρώντας στις προσωπικές δηλώσεις. Στόχος είναι να ευαισθητοποιηθεί ο καθένας ξεχωριστά σε σχέση με το δικό του δυναμικό (με ό,τι κουβαλάει ο ίδιος), αλλά και με τα ευαίσθητα σημεία του άλλου. Έτσι, θα καταφέρει να μην εκτίθεται επανειλημμένως σε τραύματα του παρελθόντος μέσα από τη σχέση (π.χ. να βιώνει την απόρριψη), αλλά και να μην πληγώνει το σύντροφό του. Ως συνέπεια, οι δύο σύντροφοι αρχίζουν να καταλαβαίνουν πολύ καλύτερα τον εαυτό τους και τον άλλον και μαθαίνουν να αλληλοφροντίζονται.

Zoom στην ψυχοθεραπεία Συνήθως, οι συνεδρίες ζεύγους διαρκούν 50-60΄ και γίνονται ανά 15 ημέρες, εκτός και αν το ζευγάρι περνάει έντονη κρίση, οπότε μπορεί να είναι εβδομαδιαίες. Ένας πρώτος κύκλος θεραπείας ολοκληρώνεται συνήθως μέσα σε 10-12 συνεδρίες, αν και κάποιοι ενδεχομένως να πάρουν βοήθεια και συντομότερα. Πάντως, το διάστημα της ψυχοθεραπείας εξαρτάται από τα θέματα του ζευγαριού και τη διάθεση των συντρόφων να εμβαθύνουν σε αυτά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ψυχοθεραπευτής κρίνει ότι κάποιος από τους δύο συντρόφους χρειάζεται να ασχοληθεί διεξοδικότερα με ορισμένα προσωπικά του ζητήματα, οπότε ίσως να του συστήσει ενδιαμέσως και κάποιες ατομικές συνεδρίες. Ορισμένες φορές, προτείνεται η θεραπεία με ομάδες ζευγαριών, θεωρώντας σημαντικό για κάποια ζευγάρια να έρθουν σε επαφή και με άλλα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα, για να δουν πώς τα διαχειρίζονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο αριθμός των ζευγαριών και των συνεδριών είναι συγκεκριμένος, ενώ τα θέματα που συζητιούνται είναι προαποφασισμένα.

Η δύναμη της σύγκρουσης «Συχνά δαιμονοποιούμε τους καβγάδες. Τη ρήξη, όμως, στα ζευγάρια δεν την προκαλεί η σύγκρουση, αλλά η συναισθηματική απομόνωση», εξηγούν οι ειδικοί. Τα ζευγάρια που δεν τσακώνονται, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Η σιωπή μπορεί να κρύβει πολλά συναισθήματα και σκέψεις που δεν τολμούν να μοιραστούν μεταξύ τους. Έτσι, καταλήγουν να ασφυκτιούν στη σχέση, να απομακρύνονται μεταξύ τους και τελικά να διακόπτουν τη σχέση ή να βρίσκουν άλλους συντρόφους. Αν δύο άνθρωποι συζητούν έντονα για θέματα που τους απασχολούν, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον και λαμβάνουν υπόψη τους αυτά που λέει ο σύντροφός τους, τότε οι συγκρούσεις είναι σημαντικές, γιατί τους βοηθούν να γνωριστούν ουσιαστικότερα και να εξελίξουν τη σχέση τους. Άλλωστε, όλοι μας έχουμε αισθήματα θυμού, τα οποία είναι σημαντικό να μπορούμε να εκδηλώνουμε στο σύντροφό μας, χωρίς βέβαια να τον πληγώνουμε. Το επικίνδυνο είναι όταν ένας καβγάς περιορίζεται σε δύο μονολόγους. Ο ένας δεν ακούει τον άλλον, επαναλαμβάνονται τα ίδια λόγια, χωρίς καμία εξέλιξη ή επεξεργασία των όσων λέγονται. Τότε, το ζευγάρι νιώθει αδιέξοδο, απογοητεύεται και στο τέλος περνάει στην παραίτηση και στην αδιαφορία.

Η συνταγή της επιτυχίας Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ζευγάρια που έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντέξουν στο χρόνο -ακόμα και αν περνάνε κρίσεις-, είναι αυτά που η σχέση τους διαθέτει τα εξής 3 στοιχεία:
Σεξουαλικό πάθος Το να επιθυμούν σεξουαλικά ο ένας τον άλλον και να έχουν μάθει να το συντηρούν αυτό με την πάροδο του χρόνου.
Επικοινωνία
Το να μπορούν να εκφράζουν τις ανάγκες τους και να μην «κατεβάζουν ρολά». Ο κάθε σύντροφος να είναι ανοιχτός να ακούσει την πλευρά του άλλου και να μην οχυρώνεται στη δική του οπτική.
Δέσµευση
Ο ένας νιώθει για τον άλλον ότι του είναι σημαντικός και δεσμεύεται δίπλα του, θέλει δηλαδή να είναι μαζί του.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΤΣΑΜΠΙΚΑ ΜΠΑΦΙΤΗ, MSc., PhD., ECP, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, οικογενειακή θεραπεύτρια.

Δεν μεγαλώνω! Δεν μεγαλώνω!

«Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν, εκτός από ένα». Έτσι ξεκινάει το κλασικό παραμύθι του James Barrie «Οι περιπέτειες του Πίτερ Παν», του πιτσιρικά που πετάει, ζει στη χώρα τού Ποτέ, δεν μεγαλώνει, πάντα παίζει και έχει αναδειχτεί σε σύμβολο νιότης και ανεμελιάς. Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται ωραία, αλλά μήπως η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική;

Το σύνδρομο του Πίτερ Παν
Ζει και κινείται ανάμεσά μας και ας μη φοράει πράσινα ρούχα. Είναι ο τύπος ανθρώπου που ζει μία παρατεταμένη εφηβεία, αρνείται να μεγαλώσει, έχει σώμα ενηλίκου, αλλά συναισθηματικά είναι ανώριμος και δεν θέλει ή δεν ξέρει πώς να είναι ενήλικος. Αν και το συγκεκριμένο σύνδρομο δεν έχει αναγνωριστεί ως επίσημη ψυχική διαταραχή, ωστόσο ο όρος χρησιμοποιείται στην πράξη από πολλούς ψυχολόγους. Επίσης, αφορά και τα δύο φύλα, αλλά εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες.

Όλα ξεκινούν από την οικογένεια
Και στην περίπτωση αυτή, τη μεγαλύτερη ευθύνη έχει η οικογένεια, που αποτρέπει το παιδί από το να μεγαλώσει. Από τη μία, υπάρχουν οι γονείς, που για να μη νιώθουν τύψεις για τις ώρες που περνούν μακριά από το σπίτι κάνουν στο παιδί τους όλα τα χατίρια, χαρίζοντάς του τα πάντα. Έτσι, όμως, δεν το βοηθούν να διαμορφώσει χαρακτήρα. Από την άλλη, υπάρχουν οι υπερπροστατευτικοί γονείς, που στην προσπάθειά τους να κρατήσουν το παιδί τους μακριά από τις δυσκολίες της ζωής τού στερούν τη δυνατότητα να μάθει και να ωριμάσει μέσα από τις εμπειρίες που προσφέρουν τα λάθη του. Η ασφυκτική αυτή προστασία έχει ως συνέπεια το παιδί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και να μην εμπιστεύεται τις ικανότητές του, αδυνατώντας έτσι να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής. Όσον αφορά τον άνδρα, η κοινωνική πίεση και ο φόβος μη επίτευξης των στόχων που καλείται να εκπληρώσει (π.χ. να παρέχει οικονομική ασφάλεια στην οικογένειά του) μπορεί να τον οδηγήσουν στην υιοθέτηση παιδικής συμπεριφοράς. Αλλά και στην περίπτωση της γυναίκας, το παραδοσιακό πρότυπο ρόλου, που τη θέλει υπεύθυνη, λογική και υπομονετική, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ, οδηγώντας τη στο άλλο άκρο.

Τι κρύβεται στο βάθος 
Τι κρύβεται όμως κάτω από τη ναρκισσιστική συμπεριφορά που χαρακτηρίζει τον ενήλικο Πίτερ Παν; Στην πραγματικότητα κρύβεται θλίψη και θυμός, συναισθήματα που απουσίαζαν κατά την παιδική ηλικία (στην οποία εμφανίστηκε η καθήλωση) και γι’ αυτό δεν μπορεί να τα αναγνωρίσει, να τα επεξεργαστεί και να τα αντιμετωπίσει. Έτσι, αντιδρά με τον μόνο τρόπο που μπορεί: υιοθετώντας ναρκισσιστικές συμπεριφορές.

Πως επηρεάζεται η ζωή του 
Το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ένας ενήλικος Πίτερ Παν είναι ότι δεν μπορεί να αναπτύξει ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις, να δεσμευτεί, να αντιμετωπίσει τον φόβο της ευθύνης. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά επιλέγει φίλους και συντρόφους μικρότερης ηλικίας, οι οποίοι δεν έχουν ανησυχίες, μελλοντικά σχέδια και τις απαιτήσεις μιας ισότιμης σχέσης. Στην περίπτωση δε που η σχέση προχωρήσει, είναι πολύ πιθανό ο ευθυνόφοβος Πίτερ να αποχωρήσει.

Τι γίνεται με τη Γουέντι;
Όπως υπάρχει το σύνδρομο του Πίτερ Παν, υπάρχει και η περίπτωση των ανθρώπων που αναλαμβάνουν περισσότερες ευθύνες από όσες πρέπει και πιστεύουν ότι είναι υπεύθυνοι για τους άλλους. Αυτή η συμπεριφορά είναι γνωστή ως «σύνδρομο της Γουέντι». Εμφανίζεται και στα δύο φύλα, αν και είναι συνηθέστερο στις γυναίκες. Συχνά τα δύο αυτά σύνδρομα συμπληρώνουν το ένα το άλλο, αφού ο πρώτος ψάχνει μια Γουέντι να αναλάβει τις ευθύνες του και η Γουέντι ψάχνει κάποιον να φροντίζει. Τα άτομα με σύνδρομο Γουέντι αισθάνονται ότι πρέπει να έχουν πάντα τον έλεγχο και καταρρέουν σε περίπτωση απώλειάς του. Ουσιαστικά, όμως, οι πράξεις τους οδηγούνται από τον φόβο της απόρριψης και της εγκατάλειψης.

Ο Πίτερ Παν μεγάλωσε
Αν και δεν είναι αναγνωρισμένη ψυχολογική διαταραχή, ωστόσο απαιτεί ψυχοθεραπευτική υποστήριξη, προκειμένου ο... Πίτερ Παν να μεγαλώσει. Οι συναισθηματικά ανώριμοι άνθρωποι μπορούν να επωφεληθούν από τις υπηρεσίες του ψυχοθεραπευτή, ο οποίος είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τεχνικές που θα δυναμώσουν τον άνθρωπο και θα τον εκπαιδεύσουν στο πώς να αντιμετωπίζει τις φοβίες του και να αναλαμβάνει ευθύνες. Η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν ο ίδιος ο άνθρωπος αναγνωρίζει την προβληματική συμπεριφορά και είναι διατεθειμένος να την αλλάξει.

Πώς να τον ξεχωρίσω;
*  Συμπεριφέρεται σαν παιδί, αλλά χωρίς την ευαισθησία ενός παιδιού.
* Ζητά συνέχεια την προσοχή και την αγάπη των άλλων και φοβάται τη μοναξιά.
* Δεν εκφράζει τα συναισθήματά του.
* Ασχολείται μόνο με τις δικές του ανάγκες, θέλει οι άλλοι να ικανοποιούν τα θέλω του, αλλά ο ίδιος δεν είναι διατεθειμένος να προσφέρει.
* Χάνει τον έλεγχο των συναισθημάτων του, εκδηλώνοντάς τα με υπερβολή.
* Δεν αναλαμβάνει ευθύνες, δεν μπορεί να δεσμευτεί, ούτε να τηρήσει υποσχέσεις.
* Διακρίνεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης, ακόμα και αν δεν φαίνεται.
* Δεν ανέχεται την κριτική.
* Χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοπειθαρχίας, τεμπελιά και ανευθυνότητα.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΔΗΜΗΤΡΑ ΘΕΟΦΙΛΗ, κοινωνική λειτουργό-ψυχοθεραπεύτρια.

Τα μυστικά όσων δεν ανησυχούν ποτέ

Τι κρύβεται μέσα στο μυαλό όσων κοιμούνται σαν… πουλάκια, σπανίως ανησυχούν και το στρες φαίνεται να μην τους αγγίζει; Κάνουμε μια... βουτιά στις σκέψεις εκείνων που δεν αφήνουν τη συνεχή ανησυχία να στοιχειώσει τη ζωή τους και αποκαλύπτουμε τα μυστικά τους.

Η ανησυχία είναι ωφέλιμη όταν μας κινητοποιεί να δράσουμε και να βρούμε λύσεις. Όταν όμως στο μυαλό μας κυριαρχούν τα χειρότερα σενάρια, τότε ξεκινούν τα προβλήματα. «Και αν με απολύσουν και καταλήξω στο δρόμο;», «Και αν δεν πληρώσω το πρόστιμο και βρεθώ χρεωμένος και μπω στη φυλακή;», «Τι θα συμβεί αν…;». Η υπερβολική ανησυχία, που συνδυάζεται με μπόλικα στοιχεία αβεβαιότητας και καταστροφολογίας, σπανίως ωφελεί. Οι άνθρωποι που ανησυχούν υπερβολικά συνήθως φοβούνται μια απροσδιόριστη απειλή - ένα αόριστο κακό ενδεχόμενο στο μέλλον. Η συνεχής ανησυχία είναι δυνατόν να επηρεάσει τη ζωή μας και να μας παραλύσει συναισθηματικά. Μπορούμε, όμως, να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο των παράλογων φόβων παίρνοντας πρώτα απ’ όλα μαθήματα από εκείνους που δεν χάνουν τον ύπνο τους, ούτε τρώνε τα νύχια τους ανησυχώντας για το «τι θα συμβεί αν...». Ας δούμε, λοιπόν, πώς σκέφτονται.

Εστιάζουν στο παρόν
Μία από τις μεγαλύτερες διαφορές ανάμεσα σε εκείνους που ανησυχούν υπερβολικά και σε όσους δεν αφήνουν την ανησυχία να επηρεάζει τη ζωή τους είναι ότι οι δεύτεροι δεν αναλώνονται σκεπτόμενοι διαρκώς τι θα φέρει το μέλλον.
Το μυστικό Μια τεχνική που μπορεί να μας βοηθήσει είναι να σημειώσουμε σε ένα χαρτί ποιο ακριβώς είναι το θέμα που μας ανησυχεί, έτσι ώστε να μην αφήσουμε το μυαλό μας να παρασυρθεί από παράλογες φοβίες που μας απομακρύνουν από το αληθινό πρόβλημα.

Αποστασιοποιούνται 
Οι άνθρωποι που δεν ανησυχούν υπερβολικά όταν έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα παίρνουν τις αποστάσεις τους, γεγονός που τους επιτρέπει να δουν την κατάσταση πιο αντικειμενικά και με τη συναισθηματική αποστασιοποίηση που είναι απαραίτητη για να βρουν λύσεις.
Το μυστικό Ακόμη και αν αυτό φαίνεται δύσκολο για τους… ανήσυχους τύπους, οι ειδικοί τούς προτείνουν να καταγράφουν τα «χειρότερα σενάρια» που περνούν από το μυαλό τους και να βλέπουν κατά πόσον είναι πιθανά. Να αντιμετωπίζουν, δηλαδή, τις ανησυχίες τους όχι ως γεγονότα, αλλά ως υποθέσεις, τις οποίες ελέγχουν για να δουν αν ευσταθούν. Ο τρόπος αυτός αποδυναμώνει τα εφιαλτικά σενάρια και βοηθά να εστιάσουμε στο τρέχον πρόβλημα.

Ανησυχούν, αλλά… αργότερα
Όλοι οι άνθρωποι ανησυχούν - μάλιστα οι γυναίκες φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς από τους άνδρες, ίσως επειδή εξελικτικά ο ρόλος τους είναι να προστατεύουν τα παιδιά από τους πιθανούς κινδύνους. Ωστόσο, η μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε εκείνους που γίνονται έρμαια των φόβων τους και σε όσους διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις ανησυχίες τους είναι ότι οι δεύτεροι δεν αναλώνονται στην καταστροφολογία.
Το μυστικό Μια καλή στρατηγική για την αντιμετώπιση της υπερβολικής ανησυχίας είναι να ασχοληθούμε με αυτήν… αργότερα. Την ώρα που η ενοχλητική σκέψη εισβάλλει στο μυαλό μας ας συνεχίσουμε με τις δραστηριότητές μας, λέγοντας στον εαυτό μας ότι θα σκεφτούμε τι θα κάνουμε με αυτή μια συγκεκριμένη στιγμή της ημέρας αργότερα. Συχνά, το αποτέλεσμα είναι να την ξεχάσουμε εντελώς.

Δεν παρασύρονται
Η συνεχής ανησυχία εμπλέκει τα θύματά της σε έναν φαύλο κύκλο αρνητικών σκέψεων, με αποτέλεσμα ένα πρόβλημα που μπορεί να είναι αντιμετωπίσιμο να φαίνεται ανυπέρβλητο, αφού στο μυαλό τους όλα έχουν ήδη πάει στραβά.
Το μυστικό Καταγράφουμε το πραγματικό πρόβλημα με το οποίο είμαστε αντιμέτωποι στο παρόν, προσπαθώντας να εντοπίσουμε πιθανές λύσεις, τις οποίες και τολμάμε να δοκιμάσουμε ακόμη και αν δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων την αποτελεσματικότητά τους.

Αποδέχονται την αβεβαιότητα
Η αδυναμία να αποδεχθούμε την αβεβαιότητα βρίσκεται στη ρίζα των παράλογων φόβων. Όσοι ανησυχούν υπερβολικά έχουν μια έντονη ανάγκη να γνωρίσουν και να ελέγξουν ό,τι θα τους συμβεί στο μέλλον. Ανησυχώντας για κάθε πιθανό καταστροφικό σενάριο, πιστεύουν ότι μπορούν να προβλέψουν και να αντιμετωπίσουν ό,τι τους επιφυλάσσει το μέλλον και να αποφύγουν τα δυσάρεστα. Το πρόβλημα είναι, όπως εξηγούν οι ειδικοί, ότι αυτή η τακτική δεν είναι αποτελεσματική.
 Το μυστικό Ανησυχώντας για ό,τι μπορεί να πάει στραβά, δεν ξορκίζουμε το κακό. Ενδεχομένως να νιώθουμε πιο ασφαλείς, αλλά αυτό είναι μια πλάνη. Εστιάζοντας σε επικείμενες απειλές, όχι μόνο δεν τις αποτρέπουμε, αλλά στερούμαστε και την απόλαυση της ζωής μας στο παρόν. Ενίοτε, μάλιστα, είναι δυνατόν με αυτόν τον τρόπο και να τις προκαλέσουμε. Για παράδειγμα, αν πηγαίνοντας σε μια συνέντευξη για δουλειά κάνουμε αρνητικές σκέψεις απαξίωσης και γελοιοποίησης του εαυτού μας, γινόμαστε περισσότερο νευρικοί, γεγονός που μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την εντύπωση που θα αποκομίσει για εμάς ο πιθανός εργοδότης μας. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, αν είναι δυνατόν να είμαστε σίγουροι για οτιδήποτε στη ζωή. Ας σκεφτούμε αν περιμένουμε «τα χειρότερα» μόνο και μόνο επειδή είναι απρόβλεπτα. Ας προκαλέσουμε τον ίδιο τον φόβο της αβεβαιότητας και θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα προόδου.

Σε αρμονία με τα συναισθήματά τους
Η συνεχής ανησυχία κρατά το μυαλό απασχολημένο και μας αποσπά από τα ίδια μας τα συναισθήματα. Δεν είναι όμως δυνατόν να «σωπάσουμε» τα συναισθήματά μας με αυτόν τον τρόπο. Περιστασιακά τα καταστέλλουμε, αλλά μόλις σταματήσουμε τις καταστροφικές σκέψεις αυτά βρίσκουν ξανά διέξοδο και μας ζητούν να τα διαχειριστούμε.
Το μυστικό Όσοι δεν καταστροφολογούν είναι σε αρμονία με τα συναισθήματά τους - θετικά και αρνητικά. Αποδέχονται ότι δεν μπορούν να έχουν διαρκώς τον έλεγχο και ότι τα συναισθήματα που βιώνουν δεν είναι πάντα ξεκάθαρα. Η αλήθεια είναι ότι τα συναισθήματα, όπως και η ίδια η ζωή, είναι μπερδεμένα. Μπορούμε, όμως, να δούμε τα αρνητικά συναισθήματα ως ένα σημάδι ότι η κατάσταση που τα προκαλεί -π.χ. σχέσεις, δουλειά, λογαριασμοί- απαιτεί την προσοχή μας και να λάβουμε τα μέτρα μας.

Οι σωστές ερωτήσεις
Όταν το μυαλό αρχίζει να κατρακυλά στο μονοπάτι των παράλογων σκέψεων, ας θέσουμε στον εαυτό μας μια σειρά ερωτήσεων που μπορούν να μας επαναφέρουν στον ορθό δρόμο της λογικής:
1 «Είναι δικό μου πρόβλημα;».
2 «Έχω κάποιο βαθμό ελέγχου της κατάστασης;».
3 «Έχω ήδη κάνει ό,τι μπορώ γι’ αυτό;».
4 «Είναι κάτι που πρόκειται να συμβεί σύντομα; Εάν δεν είναι επικείμενο, δεν υπάρχει λόγος να ανησυχήσω γι’ αυτό τώρα».
5 «Υπάρχουν αποδείξεις για αυτήν μου τη σκέψη;».

Η εναλλακτική σκέψη
Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι όσο προσπαθούμε να διώξουμε μια δυσάρεστη σκέψη από το μυαλό μας τόσο αυτή κυριαρχεί στον νου μας. Αντί, λοιπόν, να προσπαθούμε να μη σκεφτούμε αρνητικά, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε έναν εσωτερικό διάλογο, θέτοντας ερωτήσεις που οδηγούν σε εναλλακτικές σκέψεις. Ας αναρωτηθούμε για παράδειγμα: «Πώς θα σκεφτόταν κάποιος άλλος στη θέση μου;», «Τι θα έλεγα σε κάποιον άλλο για να τον βοηθήσω με αυτές τις σκέψεις;», «Πώς θα σκέφτομαι για το ίδιο πράγμα σε μερικά χρόνια;».

Oι κατάλληλες παρέες
Εάν υπάρχει κάποιο πρόσωπο στη ζωή μας που μας αυξάνει τα επίπεδα του στρες και πυροδοτεί τον φαύλο κύκλο της ανησυχίας, καλό είναι να θέσουμε κάποια όρια όσον αφορά τα θέματα που επιτρέπεται να συζητάμε μαζί του.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΕΝΕΔΙΑΤΟΥ, ψυχολόγο, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας, πρόεδρο του Δ.Σ. και επιστημονική υπεύθυνη της Ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Διάθεσης «ΜΑΖΙ».